Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi Kollegiyasının 26 dekabr 2011-ci IL tarixli

İnstrumental müayinələr 



 

Qaraciyər biopsiyası. Uzun illər qaraciyərin biopsiyası  İHX 

diaqnozunun qoyulması üçün “qızıl standart” hesab olunurdu. 

Hazırkı dövrdə molekulyar-genetik metodların tətbiqi zamanı 

qaraciyərin biopsiyası  xəstəliyin proqnozlaşdırılmasında böyük 

əhəmiyyət kəsb edir. Qaraciyərin biopsiyası və onun toxumasında 

dəmirin təyini diaqnozun qoyulmasında çox dəqiq metoddur.  



 

Qaraciyərin dəmir indeksi.  



 

QDİ = qaraciyər dəmiri (mkmol/q quru maddə)/yaş (illər) 



 

QDİ >1,9 İHX üçün diaqnostik əhəmiyyətlidir.  

Diferensial diaqnoz 

Xəstələrdə aşağıdakılar aşkarlanarsa, İHX diferensial-diaqnostik 

axtarışa daxil edilməlidir: 



 

mənşəyi naməlum hepatomeqaliya 



 

qarında lokalizə olunmamış davamlı ağrılar 



 

2-ci tip şəkərli diabet  



 

degenerativ artropatiya 

---

 

31



 

etiologiyası naməlum hipoqonadizm 



 

dərinin hiperpiqmentasiyası 

Digər mütəxəssislərin məsləhətinə göstərişlər: 



 

Diabetin klinik simptomları zamanı – endokrinoloq tərəfindən 

müayinə 



 

Ürəyin zədələnməsinin klinik simptomları zamanı (genezi 

naməlum kardiomiopatiya) – kardioloq tərəfindən müayinə 

Müalicə 

Müalicənin məqsədləri: 



 

Orqanizmdən dəmirin izafi miqdarının xaric edilməsi 



 

Xəstəliyin fəsadlarının profilaktikası 

(şəkərli diabet, 

kardiomiopatiya, qaraciyər çatışmazlığı) 

Hospitalizasiyaya göstərişlər: 



 

Qaraciyərin biopsiyası  və  dəmir mübadiləsi pozğunluğunun 

birincili xarakterinin təyini 



 

Qaraciyər sirrozu mərhələsində fəsadların profilaktikası 

Pəhriz rejimi: 



 

Tərkibində çoxlu miqdarda hem dəmiri olan qida məhsullarının – ət, 

qarabaşaq yarması, alma, nar və s. qəbulunun məhdudlaşdırılması 



 

Dəmirin və alkoqolun sorulmasını gücləndirən askorbin 

turşusunun qəbulunun məhdudlaşdırılması (B) 

Simptomatik terapiya 



 

Müalicənin başlanğıc kursu – həftədə 500 ml həcmində 

qanburaxma ambulator şəraitdə yerinə yetirilir. Bu zaman 

hemoqlobinin miqdarı dinamikada izlənilir. Vaxtaşırı olaraq 

zərdab ferritininin miqdarı  təyin olunur (ifadə olunmuş  şəkildə 

yüklənmədə 3 ayda 1 dəfə, mülayim yüklənmədə ayda 1 dəfə) – 

50 mkq/ml nəticə əldə olunana qədər (B) 



 

Saxlayıcı terapiya – başlanğıc terapiyadan sonra pasiyentlərin 

əksəriyyətinin bir neçə il ərzində qanburaxmaya ehtiyacı olmur. 

Dinamik müşahidə  zərdab ferritininin miqdarının təyini ilə 

aparılır (B) 

---

 

32

Medikamentoz müalicə 



 

Dəmir xelatorları ilə müalicə daha az effektli olub müəyyən 

fəsadlar verə bilər. Dərman vasitələrinin parenteral yeridilməsini 

tələb edir.  



 

Deferoksamin (desferal) 1 q/günə doza ilə  əzələ daxilinə  təyin 

olunur: 



 

effektivliyi dəmirin sidiklə ifraz olunmasına  əsasən 

müəyyənləşdirilir 



 

uzunmüddətli istifadə zamanı büllurun bulanması mümkün haldır 

Proqnoz 

Qaraciyər sirrozu olan xəstələrdə letal nəticə  xəstəliyin sirrotik 

mərhələsinə  qədər müalicə alan xəstələrə nisbətən 5,5 dəfə 

yüksəkdir. Qaraciyər sirrozu olan xəstələrdə HSK-nin riski 

populyasiyadan 200 dəfə yüksəkdir. Bu vəziyyət HSK-nin 6 ayda 1 

dəfə skrininqinin aparılmasını tələb edir (abdominal USM, KT, alfa 

fetoproteinin miqdarı).  

İfadə olunmuş  səviyyədə qaraciyər çatışmazlığı olan xəstələrə 

qaraciyərin transplantasiyası göstərişdir. Transplantasiyadan sonra 1 

il yaşama 60% təşkil edir. Belə  xəstələrdə ölümə  əsas səbəb 

infeksion fəsadlardır.