Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi
Yüklə 329,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.4 SƏHİYYƏ KOMMUNİKASİYASI SAHƏSİNDƏKİ VƏZİYYƏTİN TƏHLİLİ Mövcud ədəbiyyatın təhlili və tərəfdaşlarla keçirilən məsləhətləşmələrin köməyi ilə Azərbaycanda səhiyyə kommunikasiyası prosesinə təsir edən cari faktorlar təhlil edilmişdir. 2-ci cədvəldə ümumiləşdirilmiş məlumatda səhiyyə kommunikasiyası sahəsində üstünlüklər və imkanlar və eləcə də texniki və informasiya boşluqları göstərilmişdir. Bu sənədin 3-cü bölməsində çərçivə konsepsiyasında təklif olunan spesifik əsas sahələr üzrə tədbirlərin hazırlanması zamanı həmin məsələlər daha da dərindən araşdırılmalıdır. Mövcud üstünlüklər və imkanlar qiymətləndirilməli, prioritet sahələrin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı qərarlar verilərkən nəzərə alınmalıdır. Belə imkanlardan biri Azərbaycanda yenicə formalaşmış müştəri-istiqamətli bazarın seqmentlərə bölünməsi üsuludur. Bu üsul kommunikasiya mühitini təhlil etmək, o cümlədən, əhalinin müxtəlif nadir seqmentlərini müəyyənləşdirərək onlara prioritet vermək imkanını yaradır. Bu kimi hərtərəfli seqment yanaşma hər hansı sağlamlıq məsələsinə münasibətdə əhali seqmentlərini demoqrafik, davranış, rəftar baxımından qruplaşdırmaq fürsətini yaradır. Azərbaycanda hal-hazırda bu üsuldan reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırılması xidmətlərindən istifadə etməyən qadın və kişi seqmentlərini təsnif etmək, o cümlədən, hər bir qrupa tətbiq ediləcək kommunikasiya müdaxilələri sahəsində mümkün rəftar dəyişikliklərini aşkar etmək üçün istifadə edilir. Bu üsul hər bir seqmentin təsvirini özündə birləşdirən “Bir ölçü digərlərinə uyğun gəlməyəndə: Azərbaycanda Ailə Planlaşdırılması xidmətləri bazarının seqmentlərə bölünməsi” adlı tam hesabatda əks olunmuşdur. Buna bənzər seqment təhlili səhiyyənin digər sahələrində də aparıla bilər və kommunikasiya proqramlarını işləyib tətbiq edən təşkilatlar üçün faydalı ola bilər.
TƏDQİQATDAKI BOŞLUQLAR Hökumət və digər tərəfdaşlar tədqiqatın aparılmasında və kəmiyyət və keyfiyyət baxımından məlumatların əldə edilməsində əhəmiyyətli dərəcədə ciddi səylər göstərmişlər. DSS-2006-da reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırması, abort, uşaq və böyüklərin sağlamlığı, HİV və QİÇS, cinsi yolla yoluxulan xəstəliklər və qidalanma da daxil olmaqla, əsas səhiyyə sahələri üzrə bir çox məlumat öz əksini tapmışdır. USAİD tərəfindən maliyyələşdirilən İlkin Səhiyyə Xidmətlərinin Gücləndirilməsi Layihəsi çərçivəsində 2006-cı ildə həyata keçirilən Bilik, Münasibət və Təcrübə barədə sorğuda həmin sağlamlıq məsələləri və eləcə də xroniki
13 xəstəliklər, seçilmiş həyat tərzi faktorları və quş qripinə münasibət də daxil olmaqla, bu sağlamlıq məsələləri ilə əlaqədar sosial normalar və sağlamlıq vərdişləri araşdırılmışdır. HİV, QİÇS və quş qripi üzrə sosial-mədəni müşahidələr barədə daha az araşdırmaya təsadüf edilmişdir. Bununla yanaşı müəyyən boşluqlar qalmaqdadır, yeni kommunikasiya və təşviqat təşəbbüsləri hazırlamaq üçün əlavə araşdırmalar aparılmalıdır. Şəkərli diabet, astma, əqli sağlamlıq və ürək-damar xəstəlikləri kimi problemlər haqda daha çox epidemioloji sübutların toplanılması üçün daha əhatəli tədqiqatlar keçirilməlidir. Xüsusilə də gənclərin reproduktiv sağlamlığı və ailə planlaşdırılması, erkən nigahlar, narkotik vasitələrdən istifadə, alkoqol qəbulu, idmanla məşğul olmanın lazımi səviyyədə olmaması və qeyri-sağlam qidalanma problemləri ilə əlaqədar problemlərə təsir göstərən kommunikasiya tədbirlərinin işlənib hazırlanması üçün sosial mövzularda tədqiqatlar və müştəri-istiqamətli izahedici araşdırmalar kəmiyyət təhlillərini tamamlamalıdır. 2-Cİ CƏDVƏL. SƏHİYYƏ KOMMUNİKASİYASI: ÜSTÜNLÜKLƏR, ZƏİF CƏHƏTLƏR, İMKANLAR VƏ TƏHLÜKƏLİ AMİLLƏR Üstünlüklər Zəif cəhətlər İmkanlar Təhlükəli amillər Siyasi stabillik və iqtisadi inkişaf perspektivləri Müvafiq səhiyyə kommunikasiyasının tətbiq edilməsində hökumətin maraqlı olması Təşkilati strukturların mövcudluğu (SN İSİM-in Səhiyyə Kommunikasiya və İctimaiyyətlə Əlaqələr Şöbəsi, ASKA) Yüksək savadlılıq səviyyəsi Səhiyyə Kommunikasiyası üzrə potensialların artırılması tədbirlərinin həyata keçirilməsi Mətbuat kanallarının mövcudluğu
Səhiyyə kommunikasiyası sahəsindəki tərəfdaşlar arasında əlaqələndirmənin zəif olması Hesabat vermə və sənədləşmə praktikasının lazımi səviyyədə olmaması Səhiyyə kommunikasiyası tərəfdaşları arasında biliklərin paylanılması praktikasının lazımi səviyyədə olmaması Sektorlararası iştirakın lazımi səviyyədə olmaması Müxtəlif səviyyələrdə kadr resurslarının məhdudluğu Maddi stimulun olmaması Televiziya və radio kanallarının spesifik əhali qruplarına istiqamətləndirilmiş verilişlərə günün müvafiq vaxtlarında yer ayırması baxımından həmin kanalların həvəssiz olması Səhiyyə sektoruna ictimai dəstək (QHT-lər, donorlar, hökumət qurumları) Kommunikasiya strategiyalarının işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi sahəsində QHT-lərin lazımi təcrübəyə malik olması Donorlar tərəfindən maliyyələşmə imkanlarının mövcudluğu Böyüyən özəl sektor (neft şirkətləri, əməkdaşlıq imkanları) Təkmilləşdirilmiş infrastruktur QHT-lər və donor təşkilatlar tərəfindən həyata keçirilən ayrı- ayrı səhiyyə təşviqat kampaniyaları Könüllü qrupların, kənd səhiyyə şuralarının və digər icma əsaslı kommunikasiya resurslarının müəyyən səviyyədə mövcudluğu Müştəri-istiqamətli bazarın seqmentlərə bölünməsi sahəsində təhlil; “Bir ölçü
adlı hesabat Vətəndaşların öz sağlamlıqları barədə qərar verməsi ilə əlaqədar onların maraq və həvəsinin az olması Səhiyyə müəssisələrinə inamsız münasibətin mövcudluğu Səhiyyə kommunikasiyasının ucqar regionlara təsir göstərməsinin çətinliyi Ucqar regionlarda səhiyyə işçilərinin çatışmazlığı Müştərilərin həvəsləndirilməsi / maneələr barədə tədqiqatların azlığı
14
15
SƏHİYYƏ KOMMUNİKASİYASI ÜZRƏ ÇƏRÇİVƏ KONSEPSİYASI Səhiyyə kommunikasiyası sağlamlığın möhkəmləndirilməsi ilə əlaqədar qərarların verilməsində fərdlərin və əhali qruplarının məlumatlandırılması, bu barədə onlara müvafiq təsirlərin göstərilməsi üçün kommunikasiya strategiyalarının tədqiqi və onlardan istifadəni əhatə edir. Burada səhiyyə və kommunikasiya sahələri əlaqələndirilir. Səhiyyə kommunikasiyası fərdi və ictimai sağlamlığı yaxşılaşdırmaq təşəbbüslərinin zəruri elementi kimi get-gedə daha çox qəbul edilməkdədir. Səhiyyə kommunikasiyası xəstəliklərin qarşısının alınması və sağlamlığın təşviqi sahələrinin bütün aspektlərinə müsbət təsir göstərə bilər və aşağıdakılar da daxil olmaqla bir çox kontekstlərdə istifadə edilməsi mümkündür: 1) Səhiyyədə peşəkar-xəstə münasibətləri 2) Səhiyyə məlumatlarının fərdlərə çatdırılması və onların belə məlumatlardan istifadə etməsi 3) Fərdlərin klinika tövsiyələrinə və rejimlərinə əməl etməsi 4) İctimai səhiyyə xarakterli məlumatların və kampaniyaların hazırlanması 5) Fərdlər və ümumi əhalinin sağlamlığı ilə əlaqədar risklər barədə məlumatların yayılması 6) Səhiyyənin mətbuatda və mədəniyyətdəki imici 7) İstehlakçıların ictimai səhiyyə xidmətlərindən və səhiyyə xidməti sistemlərindən istifadəsi imkanları barədə maarifləndirilməsi. 11
vacib tərkib hissəsi kimi həmin sistemə daxil edilməsi üçün ölkə səviyyəsindəki təşəbbüsləri təşkilatlandırmaqdır. Müvafiq olaraq tövsiyə edilir ki, əsas tərəfdaş kimi SN Azərbaycan xalqının sağlamlığını yaxşılaşdırmaq məqsədinə nail olmaq üçün hökumət qurumları, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları, QHT-lər, özəl sektor və beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edəcəkdir. Çərçivəyə kommunikasiya tədbirlərinin hazırlanması və həyata keçirilməsi baxımından tövsiyə edilən prinsiplər, strategiyalar və prioritet sahələr daxil edilmişdir. Dəqiqlik məqsədilə aşağıdakı anlayışlar nəzərdən keçirilməlidir: Prinsip – hər hansı kommunikasiya tədbiri və ya təşəbbüsünün ümumi xüsusiyyəti; Strategiya – kommunikasiya tədbiri və ya təşəbbüsünün hazırlanması və (və ya) həyata keçirilməsi zamanı tətbiq olunan yanaşmalar toplusu; Prioritet – Çərçivə Konsepsiyasının tərkib hissəsi kimi kommunikasiya tədbirinin və ya təşəbbüsünün həyata keçirilməsi üçün nəzərdən keçirilən əsas səhiyyə sahəsi. Hər bir sahə üzrə alt-kateqoriyaları ilə birlikdə altı əsas prioritet sahə müəyyənləşdirilmişdir. Həmin sahələrin seçilməsi prosesi konsultativ seminar zamanı iştirakçılar tərəfindən qəbul olunan dörd kriteriyaya əsaslandırılmışdır. Hər bir sağlamlıq problemi və ya məsələsi aşağıdakı parametrlər çərçivəsində təhlil edilmişdir: • Sağlamlıq məsələsinin əhatə dairəsi, əhəmiyyəti və mövcud məlumatların əldə edilə bilməsi • Hökumətin prioritetləri • Səhiyyə sisteminin potensialları (infrastruktur, səhiyyə işçiləri, dərman vasitələri ilə təminat və s.) • Səhiyyə kommunikasiyasının tətbiq edilmə imkanları (imkanlar və maneələr) Çərçivədə təklif edilən altı prioritet sahə hazırki epidemioloji vəziyyəti əks etdirir və səhiyyə sektorundakı keçid dövrünün davam etdiyini ifadə edir. Bir və ya bir neçə alt-kateqoriya üzrə səhiyyə kommunikasiyası tədbirlərinin həyata keçirilməsi üçün prioritet sahənin seçilməsində qərarlar yuxarıda qeyd olunan parametrlər nəzərə alınmaqla verilməlidir. Bununla yanaşı, müvafiq alt-kateqoriya sahəsində hansısa tərəfdaşın həyata keçirdiyi təşəbbüslər də nəzərə alınmalıdır. Səhiyyə Kommunikasiyası üzrə Milli Çərçivə Konsepsiyası növbəti beş il ərzində prioritet səhiyyə sahələrinin hər bir alt-kateqoriyası üzrə həyata keçiriləcək kommunikasiya tədbirlərinin monitorinqi məqsədi ilə işlənib hazırlanmışdır. Çərçivənin həyata keçirilə bilməsi üçün prioritet sahələr və onların alt-kateqoriyaları xəstəliyin parametrləri və resursların mövcudluğu nəzərə alınmaqla konkretləşdirilməlidir. Bundan sonra, ayrı-ayrı tədbirlər üçün həyata keçirilmə müddətləri müəyyənləşdirilməli və icra prosesi beşillik dövr ərzində hər bir seçilmiş prioritet sahə üzrə cədvəlləşdirilməlidir.
11 Office of Disease Prevention and Health Promotion, USA. Health People 2010 Program
http://www.healthypeople.gov/document/HTML/Volume1/11HealthCom.htm 16 1-ci diaqram. Milli Səhiyyə Kommunikasiyası üzrə Milli Çərçivə Konsepsiyası
İNTEQRASİYA Siqaret çəkmək Alkoqol qəbul etmə
Sağlamlıq vərdişləri Qidalanma Narkotik vasitələr İdman
Nümunəvi təcrübədən istifadə və belə təcrübənin yayılması
Səhiyyə islahatı Yoluxucu xəstəliklər RS/AP Ana və uşağın sağlamlığı
Qeyri-yoluxucu xəstəliklər
Dərmanlardan rasional istifadə Ailə təbabəti Tibbi sığorta İctimai
məlumatların əldə oluna bilməsi və mövcudluğu Vərəm
HİV və QİÇS Hepatit B və C CYYX Arzuolunmaz hamiləlik AP
metodlarından istifadə və məlumatlı seçim Gənclərin RS/AP Anemiya
Təhlükəsiz analıq
Ürək-damar xəstəlikləri Şəkərli diabet Asma
Əqli sağlamlıq İshal
Uşaqların qidalanması Fiziki zədələr
və onlara şərait yaradılması Prioritetl ər
r Prinsi p lə r Ümumi məqsəd: Azərbaycan xalqının və icmalarının sağlamlığını yaxşılaşdırmaq CƏLB ETMƏK MAARİFLƏNDİRMƏK ŞƏRAİT YARATMAQ Tərəfdaşların əlaqələndirilməsi və onlara şərait yaradılması 3.1 PRİNSİPLƏR Kommunikasiya təşəbbüsləri ümumi çərçivə məqsədinə daha tez nail olmağa şərait yaradacaq, cəlb etmə, maarifləndirmə və şərait yaratma prinsipləri tətbiq olunduqda səhiyyə göstəriciləri səviyyəsi daha da yüksələcəkdir. Cəlb etmə prinsipi bütün tərəfdaşların bu çərçivə daxilində həyata keçirilən tədbirlərdə mümkün qədər əhatəli iştirakını tələb edir. Maarifləndirmə prinsipi isə kommunikasiya proqramından faydalanan bütün benefisiarların səhiyyə məsələləri ilə əlaqədar onlara istiqamətləndirilmiş məlumatları qəbul etməsini ifadə edir. Şərait yaratma prinsipi ilə insanların öz sağlamlıq vərdişləri və həyat tərzləri üçün daha məlumatlı və məsuliyyətli olmaları ilə əlaqədar onların potensiallarının artırılmasına xidmət edir. 3.2 STRATEGİYALAR Kommunikasiya təşəbbüsü planlaşdırarkən və belə təşəbbüsləri əlaqələndirərkən, təklif olunan strategiyaların bütün komponentlərindən istifadəyə səy göstərilməlidir. Seçilmiş səhiyyə məsələsi çərçivəsində inteqral yanaşma işləyib hazırlamaq üçün təşəbbüsün məqsədləri və səhiyyə hədəflərinə əsaslanan yanaşma toplusu nəzərdən keçirilməlidir. Hər bir çərçivə strategiyası aşağıda izah edilir.
yayınma təklif edilir, maliyyələşmə imkanlarından istifadə potensialı araşdırılır, təşəbbüsə fərqli cəhətlərdən müsbət təsir göstərə bilən daha geniş hədəf qrupları ilə ünsiyyətin yaradılmasına və proqramın plan və həyata keçirilməsi vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına səy göstərilir. Xidmət təchizatçılarının cəlb edilməsi və onlara şərait yaradılması strategiyasında spesifik səhiyyə təchizatçıları (təchizatçı qrupları, assosiasiyalar, klinikalar və s.) ilə birbaşa əlaqənin yaradılması və onlarla əməkdaşlıq edilməsi nəzərdə tutulur. Buraya həmçinin həmin tərəfdaşlarla daha yaxşı münasibətlərin qurulması, daha keyfiyyətli səhiyyə xidməti təminatına səbəb olan məsləhət vermək bacarıqlarının və peşəkar biliklərin artırılması, o cümlədən ayrı-ayrı təchizatçıların təşəbbüsün məqsədlərinə daha müsbət təsir göstərməsi kimi məsələlər daxildir. İnsanların maarifləndirilməsi və cəlb edilməsi strategiyası ümumi əhali, əlverişsiz vəziyyətdə olan əhali qrupları və risklərə daha çox məruz qalanlar arasındakı bərabərsizlik vəziyyətinin azaldılmasına xidmət edir, əhali qruplarını tələb olunan sahələrdə peşəkar səhiyyə xidmətlərindən istifadəyə daha çox həvəsləndirir və kommunikasiya təşəbbüsü vasitəsilə çatdırılan informasiyaya əsaslanmaqla fərdlərin öz sağlamlıq davranışlarına hakim olmalarını təşviq edir. Bu strategiya həm də spesifik təşviqat tədbirləri və qabaqlayıcı kampaniyalar vasitəsi ilə fərdlərin və icmaların cəlb edilməsi ilə arzuolunan sağlam davranışların fərdlər arasında yayılmasına şərait yaradır.
hədəf əhali qruplarının və çatdırılan informasiyanın dəqiqləşdirilməsi üçün araşdırmaların planlaşdırılması və belə araşdırmalar barədə öyrənmək imkanları nəzərdə tutulur. Beynəlxalq və ölkə praktikasından istifadə edərək qarşıya qoyulmuş məqsədlərə daha yaxşı nail olmaq üçün informasiya kommunikasiya texnologiyaları, inteqral kommunikasiya kampaniyaları və müxtəlif kommunikasiya strategiyalarına ən yenilikçi yanaşmaların tətbiq olunmasına şərait yaranır. 3.3 PRİORİTET SAHƏLƏR Hədəf əhali qruplarının müəyyənləşdirilməsi və prioritet sahələrdə lazımi nəticələrə nail olmaq məqsədilə tələb olunan kommunikasiya mərhələlərini işləyib hazırlamaq üçün çərçivə konsepsiyasındakı hər bir prioritet sahə üzrə məqsədlər müəyyənləşdirilməlidir. Çərçivə konsepsiyasına daxil edilən alt-kateqoriyaların (bax: 1-ci təsvir) bir çoxu üçün müvafiq tədbirlərin müəyyənləşdirilməsi müvafiq tərəfdaşların birgə yanaşmasını tələb edir. Hər bir problem (məsələn, əqli sağlamlıq, fiziki zədələr, şəkərli diabet xəstəliyi və digərləri) üzrə fəaliyyət göstərən tərəfdaşlar hər bir alt-kateqoriyanın planlaşdırılması işinə cəlb edilməlidirlər ki, hazırlanmaqda və ya həyata keçirilməkdə olan səhiyyə təşəbbüslərinin haçalanmasından yayınılsın. Özünəməxsus ehtiyaclar, xüsusiyyətlər və inancları ilə seçilən əhali qruplarının müəyyənləşdirilməsi ilə auditoriyanın bölünməsi kommunikasiya çərçivəsində çatdırılan informasiyanın və tədbirlərin daha effektiv olmasını təmin edir. Azərbaycan kimi mürəkkəb kommunikasiya mühitinə malik olan regionlarda yaşayan əhalinin cəlb edilməsi üçün kommunikasiya tədbirlərinin işlənib hazırlanmasına inteqral yanaşma tələb olunur. Kütləvi informasiya vasitələri, fərdlərarası kommunikasiya, icmanın səfərbər edilməsi, təşviqat, ictimai yerlərdə elanların təşkili, yeni kommunikasiya texnologiyaları (internet, mobil telefonlar vasitəsi ilə qısa mesajların göndərilməsi), yardım xətti və məsləhət xidmətləri –hədəf əhali qrupu üçün həyata keçirilən kommunikasiya tədbirlərində bütün bu kimi vasitələrin kombinasiyasının müvafiq qaydada nəzərə alınması ilə daha müsbət nəticələr əldə etmək mümkündür. Səhiyyə islahatları, yoluxucu xəstəliklər və reproduktiv sağlamlıq prioritetləri üçün kommunikasiya mərhələlərinə nümunələr bu Konsepsiyaya qoşulan əlavə sənəddə öz əksini tapmışdır. Həmin nümunələrdə təklif edilən məqsədlər, hədəf əhali qrupları, kommunikasiya vəzifələri və tədbirlərinin təsviri verilir.
2-ci diaqramda təsvir edilən əlaqələndirici struktur səhiyyə kommunikasiyası sahəsində fəaliyyət göstərən hər bir tərəfdaşın rol və cavabdehliklərini müəyyənləşdirməklə çərçivə konsepsiyasını tamamlayır. Milli səhiyyə kommunikasiyasının üç əsas iştirakçısı SN-nin Mətbuat Xidməti, SKİƏŞ və ASKA-dır. Tövsiyə edilir ki, məlumat mübadiləsini təmin etmək və tərəfdaşlar arasındakı münasibətləri möhkəmləndirmək üçün müvafiq mexanizm kimi mütəxəssislərdən ibarət işçi qrup yaradılsın. Mütəxəssislərdən ibarət işçi qrup lazımi səviyyədə strateji yanaşmaların təklif edilməsində və çərçivə konsepsiyasının həyata keçirilməsində növbəti addımlarla əlaqədar qərarların verilməsində əhəmiyyətli rol oynayır. Qrupun iki ayda bir dəfə və ya rüblük iclaslar keçirməsi ilə çərçivənin uğurla həyata keçirilməsi üçün tələb olunan məlumat mübadiləsini təmin etmək mümkündür. Tərəfdaşların aşağıdakı rol və cavabdehlik sahələrinə aid edilməsi tövsiyə edilir:
Kommunikasiyası və İctimaiyyətlə Əlaqələr Şöbəsinin əsas funksiyası olmalıdır. Həmin qurumlar aşağıdakılara cavabdehlik daşımalıdırlar: • Spesifik səhiyyə prioritetləri üzrə kommunikasiya strategiyası planlarını hazırlamaq • Tərəfdaşlar arasında onların fəaliyyətinin bir-birini tamamlaması üçün əlaqələndirmə, planlaşdırma və təşviqat işləri görmək • Konsepsiyanı SN-nin bütün səviyyələrində və digər tərəfdaşlara təqdim etmək və dəstəkləmək • Çərçivə konsepsiyasının həyata keçirilməsi vəziyyətinin monitorinqini həyata keçirmək • Çərçivə konsepsiyasının həyata keçirilməsi ilə əlaqədar yeniliklər barədə hesabatlar vermək • Kütləvi informasiya vasitələrində yayımlanması üçün materialların hazırlanmasında çərçivə konsepsiyası tərəfdaşlarına yardım göstərmək • Səhiyyə Nazirliyi daxilində yeni kommunikasiya materiallarının texniki və kommunikasiya baxımından işlənib hazırlanması və təsdiqi prosesini əlaqələndirmək Çərçivə Konsepsiyasının həyata keçirilməsində mətbuat / informasiya dəstəyi, SN-ni informasiya sahəsində təmsil etmək kimi əsas rolu ilə yanaşı, nazirliyin Mətbuat Xidməti tərəfindən həyata keçirilməlidir. SN-nin Mətbuat Xidməti aşağıdakı cavabdehlik sahələrini həyata keçirə bilmək baxımından daha əlverişli imkanlara malikdir: • SN üçün mətbuat tədbirlərini təşkil etmək • Kütləvi informasiya vasitələrində yayımlanması üçün materialların həmin vasitələrdə yerləşdirilməsi ilə əlaqədar çərçivə konsepsiyası tərəfdaşlarına yardım göstərmək • Mətbuatın monitorinqini həyata keçirmək • Səhiyyə məsələlərinin ayrı-ayrılıqda və ya əlaqələndirilmiş kampaniyaların tərkib hissəsi kimi mətbuatda daha yaxşı işıqlandırılması məqsədilə mətbuat vasitələrinin istiqamətləndirilməsi (bu tədbirlərin ASKA ilə birgə həyata keçirilməsi tövsiyə olunur) Kommunikasiya üzrə potensialların artırılması və tədqiqatlar funksiyası ASKA, o cümlədən lazımi səviyyədə təşkil olunmuş mətbuat şəbəkəsi ilə kommunikasiya sahəsindəki mütəxəssislər və jurnalistika sahəsində fəaliyyət göstərən peşəkarlar tərəfindən həyata keçirilə bilər. Bu sahədəki cavabdehliklərə aşağıdakılar daxil edilməlidir:
18
19 • Kommunikasiya planlaşdırılması üzrə potensialların yaradılması • Kütləvi informasiya vasitələrinin potensiallarının yaradılması • Sosial aspektdə tədqiqatların həyata keçirilməsi Assosiasiya digər təşkilatlar üçün individual kommunikasiya tədbirlərinin hazırlanması və icrası zamanı mənbə rolunda çıxış edə bilər. Ayrı-ayrı kommunikasiya təşəbbüslərinin hazırlanması və icrası funksiyası səhiyyə sektorundakı və bütün digər tərəfdaşlarla birgə həyata keçirilməli, çərçivə konsepsiyasının prinsipləri, prioritetləri və yanaşmaları ilə uyğunlaşdırılmalıdır: • Hökumət qurumları • QHT-lər
• Özəl sektor • Beynəlxalq və yerli donor təşkilatları • Rayon səhiyyə kommunikasiya idarələri Səhiyyə kommunikasiyası komponentinin səhiyyə sisteminin tərkib hissəsi kimi institusionallaşdırılmasını təmin etmək üçün rayon kommunikasiya şöbələri də təsis edilməlidir.
20
yaradılması və tədqiqatlar ASKA Ümumi məqsəd: Azərbaycan xalqının və icmalarının sağlamlığını yaxşılaşdırmaq İnformasiya mübadiləsi mexanizmi İşçi qrupun iclasları (tərəfdaşların təmsilçiləri ilə birgə) Donorlar
Planlaşdırma və icra Strateji planlaşdırma, əlaqələndirmə və planlaşdırma SN, İSİM, Səhiyyə Kommunikasiyası və İctimaiyyətlə Əlaqələr Şöbəsi
QHT-lər Hökumət qurumları * Rayon SKİƏŞ-ləri *Ra Özəl sektor yonlar səviyyəsində gələcək əsas icraçı və əlaqələndirici qurumlar SN tərəfindən mətbuat / informasiya dəstəyi SN-nin Mətbuat Xidməti
5. ÇƏRÇİVƏ KONSEPSİYASININ HƏYATA KEÇİRİLMƏSİ İLƏ ƏLAQƏDAR VƏZİFƏLƏR Çərçivə konsepsiyası və onun 3-cü Bölmədə verilən təsviri ümumi səhiyyə kommunikasiyası yanaşmasının həyata keçirilməyə başlanması üçün Azərbaycandakı müvafiq sektorlararası tərəfdaşların fəaliyyəti üçün əsas kimi çıxış etməlidir. Bununla belə çərçivə konsepsiyasının həyata keçirilməsi ilə əlaqədar aşağıda göstərilən məqsədlərə konsepsiyanın institusionallaşdırılması və çərçivə konsepsiyasında göstərilən səhiyyə məqsədlərinə nail olmaq üçün fəaliyyət kursunun müəyyənləşdirilməsi üçün tələb olunan strategiya və proseslərin istiqamətləri də daxil edilmişdir.
1. Hökumətin qərarların verilməsi prosesini mənimsəməsi və ayrı-ayrı kommunikasiya strategiyalarına sistemli əsasda dəstək verməsini təmin etmək və səhiyyə kommunikasiyasının səhiyyə sistemlərinin gücləndirilməsi prosesinə daxil edilməsini sürətləndirmək üçün çərçivə konsepsiyasının təsdiq olunması SN-nin bütün səviyyələrində dəstəklənməlidir. 2. SN maliyyə və kadr resursları qismində Konsepsiyanın icrasını dəstəkləməlidir. 3. Özəl sektorda səhiyyə kommunikasiyası mütəxəssislərinin peşəkar inkişaf potensialları Konsepsiyanın icrasının əsas tərkib hissələrindən biri hesab edilməlidir. Təşkilati plan və proseslər 4. Prioritet səhiyyə sahələrinə daxil edilən ayrı-ayrı səhiyyə alt-kateqoriyaları (1-ci təsvir) üzrə kommunikasiya strategiyaları və dövlət səhiyyə proqramları (2-ci təsvir) kimi digər müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar məsələlərin həlli üçün müvafiq kommunikasiya tədbirlərinin sxeminə əsaslanan təşkilati plan işlənib hazırlanmalıdır. Əhatə edilən bütün prioritet sahələrin alt- kateqoriyalarının monitorinqini həyata keçirmək üçün izləmə sxemi planı tamamlanmalıdır. Bu zaman həm də planın həyata keçirilməsi üçün tələb olunan resurslar və mövcud boşluqlar da nəzərə alınmalıdır. Bütün tərəfdaşlar, onların cari, gələcək planları dövlət səhiyyə proqramları və prioritet sahələr nəzərə alınmaqla dəqiqləşdirilməlidir. Bunun üçün müvafiq səhiyyə sahələrində fəaliyyət göstərən mütəxəssislərdən ibarət çoxsektorlu işçi qrup (və ya idarəetmə qrupu) təsis edilə bilər. Həmin mütəxəssislərin kommunikasiya sahəsində peşəkarlardan ibarət olması mütləq şərt deyil, lakin onlar təmsil etdikləri qurumların səhiyyə kommunikasiyası sahəsində həyata keçirdiyi tədbirlər və planlar barədə dəqiq məlumatlara malik olmalıdırlar. İşçi qrupun keçirdiyi müntəzəm iclaslar bütün tərəflər arasında məlumat mübadiləsinin təmin edilməsi üçün resurs xarakterli bir mexanizm rolunu oynaya bilər. Həmin iclaslar həm də həyata keçirilmə sahəsindəki boşluqların müəyyənləşdirilməsi (tərəfdaşların planlarına daxil edilməyən və ya xüsusi diqqət tələb edən prioritet sahələr) və eyni səhiyyə alt-kateqoriyaları və ya dövlət səhiyyə proqramları sahəsində çalışan tərəfdaşların səylərinin əlaqələndirilməsinə şərait yarada bilər. SKİƏŞ bu prosesin təşkili və əlaqələndirilməsi üzrə məsul qurum kimi çıxış etməlidir. 5. Eyni zamanda çərçivənin həyata keçirilməsində iştirak edən bütün əsas qurumların fəaliyyəti üçün təşkilati proseslər müəyyənləşdirilməlidir. Burada məqsəd konsepsiyanın həyata keçirilməsinə başlanıldıqda bütün müvafiq qurumların konkret funksiya və cavabdehlik sahələrini dəqiqləşdirməkdir. SN-nin Mətbuat Xidməti, SKİƏŞ və ASKA kimi əsas tərəfdaşlar çərçivə konsepsiyası daxilindəki funksiyalarından istifadə etməklə bu prosesdə iştirak edə bilərlər. 6. Rayon səhiyyə kommunikasiya şöbələri rayonlardakı kommunikasiya tədbirləri üzrə mərkəzi orqanlarla yerlərdə əlaqələndirmə funksiyalarını yerinə yetirməli, əsas icraçı qurumlar kimi çıxış etməli və qurumlar arasında əlaqələndirməni təmin etməlidirlər. Bu qurumlar yerli səhiyyə xidməti işçiləri və icmalarla birbaşa olaraq işləyəcəklər. Mümkün olarsa, rayon səhiyyə kommunikasiyası şöbələrinin təmsilçiləri öz işləri üzrə prosedurları özləri təşkil etməlidirlər. Bu isə onların proseslərdə iştirak səviyyəsi və birbaşa marağının artmasına səbəb olardı.
21
7. Konsepsiyanın planlaşdırılması tədbirlərinin həyata keçirilməsini təşkil etmək üçün müvafiq monitorinq və qiymətləndirmə planı işlənib hazırlanmalı və tətbiq edilməlidir (informasiya sistemi çərçivəsində monitorinq və qiymətləndirmə planında göstərilən məlumatların toplanıla bilməsini təmin etmək zəruridir; bu mümkün olmadıqda isə, monitorinq və qiymətləndirmə planının lazımi səviyyədə fəaliyyətini təmin etmək üçün həmin informasiya sistemi təkmilləşdirilməlidir). Həmin sistem rayon səviyyəsində görülən işlərin mərkəzi idarəetmə səviyyəsində görülən işlərlə əlaqələndirilməsini təmin etməlidir. Həyata keçirilmə strategiyalarının işlənib hazırlanması 8. Təşkilati plan hazırlandıqdan sonra müvafiq kommunikasiya strategiyasının hazırlanmasına keçid zamanı prioritet sahələr və onların alt-kateqoriyaları xəstəliyin miqyası və resursların mövcudluğu nəzərə alınaraq daha da dəqiqləşdirilməlidir. Hədəf əhali qrupları kommunikasiya tapşırıqları və səhiyyə məqsədlərinin daxil edildiyi nümunə sənəd həmin kommunikasiya strategiyasına əlavə edilməlidir. Həyata keçirilmə strategiyasının işlənib hazırlanması zamanı isə həmin əlavəyə istinad edilməklə kommunikasiya tələbatları və məqsədlər daha da dəqiqləşdirilməlidir. Bu proses nəticəsində həm də kommunikasiya tapşırıqlarının həyata keçirilmə imkanları da sınaqdan keçiriləcəkdir. Bütün bu tədbirlərdən sonra strategiyanın beş illik dövr ərzindəki icra cədvəlini hazırlamaq üçün hər bir seçilmiş prioritet sahə üzrə strategiyanın həyata keçiriləcəyi vaxt qrafiki müəyyənləşdirilməlidir. 9. Ayrı-ayrı kommunikasiya strategiyaları əsas metodologiya mərhələləri üzrə həyata keçirilməlidir. Buraya aşağıdakı mərhələlər daxil edilməlidir: (1) vəzifə, məqsəd və tələb olunan davranış dəyişiklərini müəyyənləşdirmək üçün vəziyyətin təhlili, (2) hədəf əhali qruplarının bölünməsi, (3) çatdırılması planlaşdırılan informasiyanın hazırlanması və kommunikasiya kanallarının – kütləvi informasiya vasitələri, icma səviyyəsində, fərdlərarası kommunikasiya, qruplar daxilində dialoq müəyyənləşdirilməsi, (4) çatdırılması planlaşdırılan informasiya və məlumatlandırma materiallarının hazırlanması və sınaqdan keçirilməsi. Kommunikasiya təşəbbüslərinin uğurla həyata keçirilməsini təmin etmək üçün müvafiq strategiyaya həm də büdcə, vaxt qrafiki, monitorinq və qiymətləndirmə komponentləri də daxil edilməlidir. Bu mərhələlərin əhatəli təsviri Əlavə 2-də verilir. 10. Həyata keçirilməsi vacib olan əsas kommunikasiya strategiyalarından biri də sektorlararası və xarici bilik idarəçiliyinin təkmilləşdirilməsidir. SKİƏŞ öz informasiya bazasını yaratmaqda davam etməlidir. Buraya texniki, xəstələrə istiqamətlənmiş nəşrlər, tədqiqatlar, səhiyyə məsələləri ilə əlaqədar qanunvericilik normaları və tənzimləmələr sahəsindəki tədbirlər daxildir. Gələcək dövrlərdə SKİƏŞ-nin funksiyalarından biri də SN-nin İnformasiya Resurs Mərkəzi kimi çıxış etmək də ola bilər. SN-nin öz müvafiq qərar və siyasətini hazırlamasına yardım göstərmək məqsədilə həmin mərkəzdə məlumatların mübadiləsi üzrə yüksək səviyyədə təşkil olunmuş yayılma və məlumatlandırma sistemi təsis edilməlidir. Səhiyyə Kommunikasiyası üzrə Milli Çərçivə Konsepsiyasına siyasi, təşkilati və həyata keçirilmə perspektivlərindən yanaşmaqla SN-nin qarşısına qoyduğu ümumi məqsədə – Azərbaycan xalqının sağlamlığını yaxşılaşdırmağa – nail olmaq istiqamətində ciddi və məhsuldar nəticələrin əldə olunmasına şərait yaradılır. Konsultativ seminarda iştirak edən tərəfdaşlardan bir çoxu Səhiyyə Kommunikasiyası üzrə Milli Çərçivə Konsepsiyasının (2011-2016) hazırlanmasına ciddi tələbat olduğunu bildirmişlər. Bu konsepsiya ilə gələcək kommunikasiya təşəbbüslərinin istiqamətləndirilməsi mümkün olacaqdır. Bundan əlavə, hər bir tərəfdaş öz müvafiq fəaliyyətini daha geniş müstəvidə yerini müəyyən edə biləcəkdir. Azərbaycanın səhiyyə sahəsində qarşısına qoyduğu məqsədlər irimiqyaslıdır və həmin məqsədlərə nail olmaq üçün əlverişli mühit mövcuddur. Ümid edilir ki, bu konsepsiya daha sağlam Azərbaycana nail olunması üçün ən həlledici vasitələrdən biri kimi çıxış edə biləcəkdir.
22 ƏLAVƏ 1. KONSULTATİV SEMİNARIN İŞTİRAKÇILARI (əlifba sırası ilə) Aysel Hacıyeva – Təhsil Nazirliyi Aysel İsmayılova – Elmi Tədqiqat Ağciyər Xəstəlikləri İnstitutu Aytəkin Əsgərova – “Sağlamlığa Çağırış” QHT Alyansı Bəxtiyar Məmmədli – Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi Cəmilə Əzizova – USAİD, İlkin Səhiyyə Xİdmətlərinin Gücləndirilməsi Layihəsi Dinara Abbas – Abt Associates Əli Nağıyev – Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi Elnura Rəsulova – QİÇS, Vərəm və Malyariyaya qarşı mübarizə üzrə Qlobal Fond Elza İbrahimova – UNICEF Əziz Salmanov – Ədliyyə Nazirliyi, Tibb İdarəsi Fuad Məmmədov – “HAYAT” QHT Gülnarə Axundova – Azərbaycan Səhiyyə Kommunikasiyası Assosiasiyası İsa Əliyev – Səhiyyə Nazirliyinin Səhiyyə Siyasəti və Planlaşdırma Sektoru Mehriban Məmmədova – USAİD
Mətanət Qaraxanova – Azərbaycan Qırmızı Xaç Cəmiyyəti Müqabil Mahmudov – Ombudsman aparatı Nurlan Əliyev – Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi Nurlana Qaraxanova – Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi Olga Zues – USAİD, İlkin Səhiyyə Xİdmətlərinin Gücləndirilməsi Layihəsi Rəsul Əfəndiyev – QİÇS, Vərəm və Malyariyaya qarşı mübarizə üzrə Qlobal Fond Şahin Ağayev – Rostropoviç-Vişnevskaya Fondu Səbinə Babazadə – Respublika QİÇS Mərkəzi Şəfəq Rəhimova – UNICEF Səmayə İsmayılova – Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi Sevinc Abdullayeva – “World Vision” Sevinc Həsənova – “ACQUIRE” layihəsi, USAİD Tofiq Musayev – Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzi Vasif Sadıxov – QİÇS Əleyhinə Mübarizə (QHT) Zəkiyyə Mustafayeva – Səhiyyə Nazirliyinin Səhiyyə Sektorunda İslahatlar Layihəsi
23 ƏLAVƏ 2. KOMMUNİKASİYA PROQRAMININ METODOLOGİYASI Səhiyyə kommunikasiyası strategiyasının hazırlanması üzrə praktik təlimatnamədə (O’Sullivan, et al. 2003) təsvir olunan fərdi kommunikasiya proqramı strategiyasının mərhələləri və atributları aşağıda verilir:
Məqsədin dəqiqləşdirilməsi (proqramda hansı səhiyyə məsələsinin həllinə çalışılır?) Tələb olunan davranış dəyişikliyinin dəqiqləşdirilməsi Kontekstin başa düşülməsi (üstünlüklər, zəif cəhətlər, imkanlar və təhlükəli amillərin təhlili, resurslar, siyasət və sosial-siyasi mühit və s.) Tədqiqatdakı boşluqların müəyyənləşdirilməsi və zərurət yarandıqda yeni tədqiqatın həyata keçirilməsi 2. Hədəf əhali qrupunun bölünməsi
Əsas hədəf qrupu İkinci dərəcəli hədəf qrupu 3. Yaradıcı yanaşma Kommunikasiya məqsədlərinin dəqiqləşdirilməsi Çatdırılacaq əsas informasiyanın formalaşdırılması
Arzu olunan davranışın əsaslandırılması barədə qərar vermək (digəri ilə müqayisədə arzu olunan davranışın iqtisadi cəhətdən səmərəliliyi və faydalarının təsvir edilməsi) Kommunikasiya kanalları və vasitələri toplusunun seçilməsi (kütləvi informasiya vasitələri, icma səviyyəsində, fərdlərarası kommunikasiya, qruplararası dialoq) 4. Konsepsiya, informasiya və materialların hazırlanması, istifadədən əvvəl sınaqdan çıxarılması, onların təkrar nəzarətdən keçirilməsi və buraxılması
İstifadə ediləcək materialların dəqiqləşdirilməsi (televiziya və radio verilişləri, nəşrlər, görüşlər, qrup müzakirələri, kinoteatr, həmyaşıdlar arasında müzakirələr) Fokus qrupu müzakirələrindən istifadə etməklə həmin materialların hədəf əhali qrupu ilə sınaqdan keçirilməsi Kommunikasiya materiallarının hazırlanması (nəşr, televiziya, radio proqramları, açıq mühitdə təsviri materiallar, internetdə yerləşdirilən materiallar və s.) 5. Həyata keçirilmə və idarəçilik Vaxt
qrafikləri, büdcə, cədvəl və cavabdehlik sahələrinin müəyyənləşdirilməsi Davranış Dəyişikliyi Kommunikasiyası (DDK) üzrə potensialların yaradılması üçün planların hazırlanması
Tədbirlərin sənədləşdirilməsi 6. Monitorinq və qiymətləndirmə Göstərici və hədəflərin müəyyənləşdirilməsi Həyata keçirilmədən əvvəlki dövrdə, həyata keçirilmə və sonrakı dövrlərdə qiymətləndirmələr aparmaq Kommunikasiya sahəsində fəaliyyət göstərən peşəkarlar bu strategiya mərhələlərini mümkün olduğu qədər əhatəli qaydada tətbiq etsələr və öz səylərini sübutlara əsaslanan tədqiqat nəticələrinə əsaslandırsalar, həyata keçirilən proqramlar nəticəsində nəinki kommunikasiya məqsədlərinə, eləcə də səhiyyə hədəfləri və göstəriciləri ilə əlaqədar yüksək nailiyyətlər əldə etmək olar.
24 ƏLAVƏ 3. ƏSAS SƏHİYYƏ KOMMUNİKASİYASI PROQRAMLARI HİV və QİÇS 2005-ci ildə Qlobal Fond Proqramı “Azərbaycanda HİV/QİÇS-lə mübarizə tədbirlərinin genişləndirilməsi” proqramının həyata keçirilməsi üçün qrant ayırmışdır. Qrantın əsas hissəsi SN-nə ayrılmışdır Həmin qrantın müəyyən hissəsi isə Reproduktiv Sağlamlıq və Ailə Planlaşdırması üzrə Milli İdarəyə, Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyinə, Respublika Narkoloji Dispanserinə, Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzinə və Təhsil Nazirliyinə ayrılmışdır. Qrantın bir hissəsi Açıq Cəmiyyət İnstitutunun Yadım Fonduna (ACİ-YF) verilmişdir. ACİ-YF bu sahədə kommunikasiya tədbirləri həyata keçirir. Həmin tədbirlərə həssas əhali qrupları və HİV və QİÇS-lə yaşayan insanlar üçün davranış dəyişikliyi kampaniyasının həyata keçirilməsi daxildir. ACİ-YF jurnalistlərin epidemiya sahəsində biliklərinin artırılması, Azərbaycanda HİV və QİÇS-lə əlaqədar sosial normaların dəyişdirilməsində kütləvi informasiya vasitələrinin rolu barədə mətbuat təmsilçilərinin maariflənməsi istiqamətində ciddi səylər göstərir. ACİ-YF yerli QHT-lərlə yaxından əməkdaşlıq edərək HİV ilə əlaqədar mövzularda həssas qrupların, ümumi əhalinin maarifləndirilməsi və xəstəliklə bağlı stiqma hallarının azaldılması istiqamətində icmaların səfərbər edilməsi xarakterli təşəbbüslər həyata keçirir. Könüllülərin təlimi, həmyaşıdlar arasında görüşlərin keçirilməsi, fərdlərarası kommunikasiya, səhiyyə müəssisələri və icmada rəhbər mövqe tutan şəxslərlə keçirilən görüşlər əhali qrupları ilə yaradılan ünsiyyət metodlarına daxildir. 2006-cı ildə UNİCEF Azərbaycanda “Xüsusilə həssas şəraitdəki gənclər arasında HİV-in qarşısının alınması məqsədilə ölkə səviyyəsində davranış dəyişikliyi üzrə kommunikasiya strategiyası” işləyib hazırlamışdır. UNİCEF həmyaşıdlar arasında HİV və sağlam həyat tərzi barədə maarifləndirmə tədbirlərinin icrası ilə əlaqədar könüllülərin təlimini həyata keçirir. Bundan əlavə, UNİCEF HİV/QİÇS, stiqma halları və ayrı-seçkilik barədə 12 hissədən ibarət televiziya serialının hazırlanmasını və yayımını dəstəkləmişdir. Həmin serialda musiqi və televiziya sahələrində məşhur şəxslərdən istifadə edilmiş, serial 1,3 milyon nəfərlik auditoriyaya nümayiş etdirilmişdir. Respublika QİÇS-lə Mübarizə Mərkəzi və QHT-lər, o cümlədən “İmdad-SOS”, “İxlas” təşkilatları preventiv proqramlar, əhalinin məlumatlılıq səviyyəsinin artırılması ilə yoluxma hallarının qarşısının alınması, nümunəvi təcrübənin bölüşülməsi, HİV və QİÇS-lə yaşayan şəxslər də daxil olmaqla müxtəlif sosial-demoqrafik qrupların məlumatlandırılması xarakterli təşəbbüslər həyata keçirir. Reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırması 2004-cü ildən bəri USAİD tərəfindən maliyyələşdirilən “ACQUİRE” reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırması layihəsi çərçivəsində reproduktiv sağlamlıq və ailə planlaşdırması xidmətlərinin davamlılığı, onlardan istifadə, keyfiyyət, belə xidmətlərin əldə edilməsi imkanlarının artırılması kimi məsələlərlə məşğul olunur. Layihənin kommunikasiya kampaniyası çərçivəsində reproduktiv yaş dövründə olan qadın və kişilər, tibb işçiləri, tibb sektorunda yüksək vəzifəli şəxslər və eləcə də jurnalistlər daxil olmaqla, hədəf auditoriyaya ailə planlaşdırılması üsullarının əsaslandırılmış seçimi sahəsində tədbirlər həyata keçirildi. Layihədə həmyaşıdlar arasında maarifləndirmə, həkim və farmasevtlər üçün xəstələrin konsultasiyası sahəsində biliklərinin artırılması, icma səhiyyə festivalları, kütləvi informasiya vasitələri, o cümlədən müxtəlif təbliğat tədbirləri daxil olmaqla çox-kanallı kommunikasiya yanaşmasından istifadə olunur. Kommunikasiya bazasının yaradılması məqsədilə bir çox materiallar nəşr olunmuşdur. İcma səviyyəsində təlimdən keçmiş 600 nəfərdən artıq könüllülər icmalarda təxminən 200,000 kişi və qadını əhatə edən Reproduktiv Sağlamlıq və Ailə Planlaşdırılması mövzusunda 22,000-ə yaxın gender baxımından həssas sessiyalar keçirmişlər. Gənclər Klinikası, Təhsil Nazirliyi və orta məktəblərlə yaxından əməkdaşlıq edərək layihə çərçivəsində müəllimlər, valideynlər və tələbələr üçün sağlamlıq mövzusunda maarifləndirmə sessiyaları keçirilmişdir. Klinika səviyyəsində, “ACQUİRE” layihəsi Reproduktiv sağlamlıq və Ailə planlaşdırılması xidmətlərini inkişaf etdirmək məqsədilə ailə planlaşdırılmasında əsaslandırılmış seçim təlimi modulundan istifadə edərək və pasiyentləri konsultasiya xidmətləri ilə təmin edərək 7 rayonda yerləşən 60-dan çox tibb mərkəzi ilə aktiv surətdə əməkdaşlıq etmişdir. Farmasevtika səviyyəsində 100-dən çox farmasevt müasir kontrasepsiya vasitələri barədə istehlakçıları məlumatlandırmaq məqsədilə təlimatlandırılmışdır.
25 2007-ci ildə həmin layihə çərçivəsində “Hamiləliyin planlaşdırılması – düzgün vaxtı seçin!” adlı kampaniya ölkə səviyyəli mətbuat kanalları vasitələri ilə həyata keçirilmişdir. Kampaniya SN və iki beynəlxalq əczaçılıq şirkətləri ilə tərəfdaşlıqda həyata keçirilmişdir. Həmin kampaniyada məqsəd müasir kontraseptiv vasitələr barədə müsbət imicin yaradılması və kontraseptiv vasitələrin sağlam hamiləliyin planlaşdırılması üçün ən təhlükəsiz üsul olması barədə ictimaiyyətin məlumatlandırılması olmuşdur. Kampaniyanın gedişatında 4 reklam seriyası təxminən 900 dəfə 3 milli televiziya kanalında yayımlanmış, o cümlədən, Bakı şəhərinin metro stansiyalarında plakat afişalar asılmışdır. Müstəqil media tədqiqatları göstərir ki, Azərbaycanda reproduktiv sağlamlıq yaşında olan bütün qadınların 75 faizi həmin sosial reklam çarxları ilə televiziya vasitəsilə tanış olmuşlar. Layihənin sosial marketinq tədbirləri çərçivəsində kampaniyanın narşəkilli loqosu və şüarı bütün layihə maarifləndirici vasitələrdə, dəstəkləyici materiallarda, o cümlədən kommersiya kontraseptiv məhsullarında da öz əksini tapmışdır. 2008-ci ilin may ayında “ACQUİRE” layihəsi SN ilə əməkdaşlıqda Azərbaycanda qadınlara və ailələrə müxtəlif reproduktiv sağlamlıq məsələlərinin göstərdiyi təsiri əks etdirən “Reproduktiv Saqlamlığın media təbliğatı” adlı 2 günlük seminar təşkil etdi. Bunun nəticəsi olaraq 20 müxtəlif qəzet jurnal və onlayn məlumat agentliklərinin internet saytlarında Reproduktiv sağlamlıq/ ailə planlaşdırılması mövzusunda 40 dan çox məqalə çap olundu. Siyasət səviyyəsində SN və Parlamenti dəstəkləmək məqsədilə bu layihə Milli Reproduktiv Sağlamlıq və Ailə Planlaşdırılması siyasətinin inkişaf etdirilməsi sahəsində (Reproduktiv sağlamlıq/ ailə planlaşdırılması xidmətlərinin keyfiyyətinin artırılması, milli ailə planlaşdırılması üzrə kliniki protokollar, reproduktiv sağlamlıq mövzusunda qanunvericilik sənədlərinin işlənib hazırlanması və s. məsələlər) məlumat mübadiləsinin aparılması üçün ictimai forumlar və mütəxəssis konfransları keçirmişdir.
Quş qripinin qlobal səviyyədə təhdid hesab edildiyi dövrdə 2007-2008-ci illər üzrə həmin epidemiyanın qarşısının alınması kampaniyasının həyata keçirilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikası strateji olaraq öz resurslarını səfərbər etdi, USAİD, DB və BMT qurumları da daxil olmaqla beynəlxalq donorlarla öz qüvvəsini birləşdirdi. Bu beynəlxalq yanaşmaya ölkə, regional və icma səviyyələrində maarifləndirmə, kommunikasiya tədbirləri də daxil edilmişdi. Məhz belə bir yanaşma Quş qripinin ölkə ərazisində yayılmasının qarşısını uğurla almağa şərait yaratdı.
2007-ci ildə ACİ-YF kütləvi informasiya vasitələri və icmaların maarifləndirilməsi vasitəsilə ictimaiyyətin məlumatlandırılması tədbirləri həyata keçirmişdir. Həmin tədbirlərə təhsil hüquqları haqqında film də daxil edilmişdi. ACİ-YF təşviqat və maliyyə resurslarının əldə edilməsi sahəsində QHT-lərin koalisiyasının yaranmasını, təlimlərin təşkil edilməsini təşkil etmişdir.
“KfW Entwicklungsbank” 2006-cı ildə Azərbaycanda kommunikasiya kampaniyası həyata keçirmişdir. “Həyat” beynəlxalq humanitar təşkilatı Azərbaycanda vərəm xəstəliyinə qarşı aktiv çıxış edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə “Həyat” təşkilatı ölkə üzrə məlumatlandırma, maarifləndirmə və xidmətlərin təmin edilməsi sahəsində bir sıra tədbirlər həyata keçirmişdir. QHT qaçqın/məcburi köçkün icmaları ilə rayon tibb mərkəzləri arasında əməkdaşlıq çərçivəsində vərəm skrininqləri həyata keçirmək və bu əhali qruplarını müalicə xidmətləri ilə təmin etmək məqsədilə vasitəçi rolunda çıxış etmişdir. “Həyat” təşkilatının könüllülər şəbəkəsi vasitəsilə qaçqınlar vərəm skrininqlərində iştirak etmək, professional həkimlərdən məsləhət almaq və humanitar yardım əldə etmək fürsətini qazandılar. Bu təşkilat Bakının Yasamal və Sabunçu rayonlarında yaşayan 3500 nəfər qaçqın və məcbur köçkün üçün təlimlər, seminarlar və dəyirmi masalar keçirmiş, vərəm xəstəliyinin qarşısının alınması, müalicəsi və xəstələrə qayğı sahəsində məlumat materiallarını paylamışdır. “Həyat” təşkilatı 35 dövlət və tibbi təşkilatla işgüzar münasibətlər yaratmış, o cümlədən, dövlət agentlikləri ilə əməkdaşlıq edərək, ictimai səhiyyə və tibbi xidmətlərin göstərilməsi proqramlarının sabit modelini işləyib hazırlamışdır. “Həyat” təşkilatı 2009-cu ilin may-oktyabr aylarında Lənkəran rayonunda əhalini vərəm sahəsində maarifləndirmək və biliklərini artırmaq, o cümlədən, onların şəxsi sağlamlığına görə məsuliyyət hissini gücləndirmək məqsədilə Vərəm əleyhinə proqram həyata keçirdi. Yeddi hədəf icmadan gənclər də daxil olmaqla
26 90 dan çox adam maarifləndirmə təlimlərində iştirak etmiş, rayonda yaşayan 800 nəfərdən çox əhali vərəmin qarşısının alınması mövzusunda məlumat materialları əldə etmişdir. Bundan əlavə, təxminən 150 nəfər müasir səyyar skrininq təchizatı vasitəsilə müayinədən keçmişdir. İmmunizasiya 2006-cı ildə SN qızılca-məxmərək immunizasiyası (“MRİ”) üzrə kommunikasiya kampaniyası həyata keçirmişdir. Həmin kampaniyaya UNİCEF, ÜST, “Vishnevskaya-Rostopovich” Fondu və digər tərəfdaşlar yardım göstərmişlər. Kampaniyada əsas diqqət icmaların qızılca-məxmərək immunizasiyası üzrə səfərbər edilməsinə yönəldilmişdi. 12
“MercyCorps” tərəfindən maliyyələşdirilən və 2001-2006-cı illər ərzində ölkənin cənub regionlarında həyata keçirilən “Azərbaycanda uşaqların sağ qalması” layihəsi SN, Beynəlxalq Yardım və İnkişaf təşkilatı tərəfindən icra olunmuşdur. Bu layihədə əsas diqqət ana və uşaqların xəstələnməsinin, ölüm hallarının azaldılmasına yönəldilmişdi. Layihəyə maarifləndirmə və təşviqat strategiyaları da daxil idi. Bu layihədə səhiyyə göstəricilərinin izlənilməsi, ana və uşaqların sağlamlıq vəziyyətinə müstəsna diqqət yetirilməsini təmin etmək üçün qadın və kişilərdən ibarət qruplar, həmçinin kənd səhiyyə şuralarının iştirakına xüsusi diqqət yetirilmişdir. 13
12 http://www.azerweb.com/ngos/207/events/851/index.doc [internet səhifəsinə 26 aprel 2009-cu ildə baxılmışdır]. 13 Wilcox Sandra & Mosely, Kati. (2006). Azerbaijan Child Survival Project: Building Partnerships, Saving Lives Yardimli, Lerik, and Masalli Districts of Southern Azerbaijan, MercyCorps.
27 İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYATLARIN SİYAHISI 1. Academy for Educational Development. February 2005. Five-Year Social Marketing Strategy for the Botswana Prevention of Mother-to-Child Transmission of HOV (PMTCT) Program. Submitted to BOTUSA and the Botswana Ministry of Health, Family Health Division. 2. Anyaegbunam, Ch., Mefalopulos, P. and Moetsabi, T. 2004 Participatory Rural Communication Appraisal Starting with the People. A Handbook. Second Edition For the SADC Centre of Communication for Development in collaboration with the Communication for Development Group Extension, Education and Communication Service Sustainable Development Department. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome. ftp://ftp.fao.org/docrep/fao/008/y5793e/y5793e00.pdf 3. Azerbaijan Economists’ Union and UNICEF. July 2008. Budget Investments in Health and Education of Azerbaijani Children. Baku. http://www.unicef.org/azerbaijan/Budget_investments_in_health_and_education_of_Azerbaijani_children_ ENG.pdf 4. Azerbaijan Ministry of Health. 2008. National Strategy on Reproductive Health 2008-2015. 5. Barbara A.K. Franklin. November 2006. National Behavior Change Communication Strategy for HIV Prevention amongst Especially Vulnerable Young People (EVYP) in Azerbaijan. For UNICEF Azerbaijan. 6. Clift, E. 2001. Information, Education, and Communication. Lessons from the Past; Perspectives for the
7. Edberg, M. 2007. Essentials of Health Behavior: Social and Behavioral Theory in Public Health. Jones and Bartlett Publishers, Inc. Sudbury, Massachusetts. 8. Global Alliance for Vaccines and Immunization. June 2002. Supporting Document #4 Action Plan for the Introduction of Hepatitis B Vaccine into Immunization Services Expanded Program for Immunization Republic of Azerbaijan. 9. Global Alliance for Vaccines and Immunization. 2008. Proposal for Support to Health System Strengthening in Azerbaijan Republic. 10. Hornik RC, ed. 2002. Public Health Communication: Evidence for Behavior Change. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, USA 11. Joint United Nations Programme on HIV/AIDS and World Health Organization. July 2008. 2008 Report on the global AIDS epidemic. UNAIDS/WHO. 12. Kovach, T., Romano, RM., Ryan, T. and Weeks, M. October 7, 2008. Empowering Health Care Consumers in Europe and Eurasia Final Report. C-Change Project, Academy for Educational Development. Washington DC. 13. Levine, M. and Mammadova, R. April 2006. Study of Current Level of Awareness and Perceptions about Avian Influenza. ERA Marketing Center for UNICEF. 14. Listing of organizations active in health care in Azerbaijan. Internet http://www.idealist.org/if/idealist/en/SiteIndex/Search/search?assetTypes=Org&keywords=azerbaijan&sid =39858820-301-VIyTS. Accessed April 10, 2009. 15. Magerramov, T., Ismayilova, L. and Faradov, T. June 2005. HIV and AIDS in Azerbaijan: a socio-cultural approach. UNESCO.
28
16. Management Science for Health. November 2004. Rational Drug Use Prescribing, Dispensing, Counseling and Adherence in ART Programs. Presentation. Rational Pharmaceutical Management Plus project, USAID.
17. Mark Edberg. 2007. Essentials of health behavior: social and behavioral theory in public health. Jones and Bartlett Publishers. Sudbury, Massachusetts, USA. 18. Mefalopulos, P. and Kamlongera, Ch. 2004 Participatory Communication Strategy Design. A Handbook. Second Edition. For the SADC Centre of Communication for Development in collaboration with the Communication for Development Group Extension, Education and Communication Service Sustainable Development Department. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome. http://www.fao.org/docrep/008/y5794e/Y5794E00.htm 19. Najafizedeh M. 2003. Women’s Empowering Carework In Post-Soviet Azerbaijan. Gender & Society, 17(2):293-304. 20. Open Society Institute – Assistance Foundation. Information on public health programs. Internet. http://www.osi-az.org/medical.shtml Accessed on April 15, 2009. 21. O’Sullivan, G.A., and Matshalaga, N. August 2007. Zimbabwe National HIV and AIDS Conceptual Framework and Communication Strategy Outline. Final Draft. Zimbabwe HIV and AIDS Partnership Project for the Ministry of Health and Child Welfare, AIDS and TB Unit, Zimbabwe. 22. O’Sullivan, G.A., Yonker, J.A, Morgan, W., and Meritt, A.P. 2003. A Field Guide to Designing a Health Communication Strategy. John Hopkins Bloomberg School of Public Health Centre for Communication Programme, Baltimore. 23. Patsika, Rebecca, Wang,Wenjuan, Sulzbach, Sara, Magvanjav, Oyunbileg and James, Erica. July, 2009. When One Size Doesn’t Fit All: Segmenting the Family Planning Market in Azerbaijan. Bethesda, MD: Private Sector Partnerships-One project, Abt Associates Inc. 24. Primary Health Care Strengthening Project, USAID. September 2008. Year 1 Annual Report. September 1, 2007 – August 31, 2008. 25. Reproductive Health Unit, Ministry of Health and Child Welfare. 2005. Reproductive Health Behavior Change Communication Strategy for Zimbabwe. 26. Rimala, R N. and Lapinskib, M. 2009.Why health communication is important in public health. Editorial. Bulletin of World Health Organization, 2009; 87:247. 27. Rogosch, J., Fielding, F., Pavin, M., et al. 2005. Azerbaijan Primary Health Care Assessment. For USAID/Caucasus. Baku, Azerbaijan. 28. Snetro-Plewman, G.,Tapia, M., Uccellani, V., et al. May 2007. Taking Community Empowerment to Scale: Health Communication Partnership: Lessons from Three Successful Experiences. Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health, Center for Communication Programs, Health Communication Partnership, Baltimore, Maryland. 29. Underwood, C. April 2007. Health Knowledge, Attitudes and Practices in Azerbaijan, 2006: Report on Survey Findings from Seven Districts. For the Primary Health Care Strengthening Project, USAID. 30. UNICEF, WHO, UNESCO, UNFPA, UNDP, UNAIDS, WFP and the World Bank. 2002 Facts for Life. United Nations Children’s Fund, New York, 2002 31. United States Agency for International Development. 2007. Success Story: Planning Healthy Pregnancies for a Healthy Future in Azerbaijan. http://www.usaid.gov/locations/europe_eurasia/press/success/2007-11- 25.html
29 32. United States Agency for International Development. 2007. Success Story: Aid, Communication Key to Avian Influenza Prevention Success. http://www.usaid.gov/locations/europe_eurasia/press/success/2007- 09-31.html 33. United States Agency for International Development. 2008. Azerbaijan MCH Program Description. http://www.usaid.gov/our_work/global_health/mch/publications/docs/mch08_program_descriptions_ee.pdf 34. United States Agency for International Development. 2008. Success Story: Journalists Become Reproductive Health Advocates in Azerbaijan. http://www.usaid.gov/locations/europe_eurasia/press/success/2008-07-16.html 35. Wilcox, S. and Moseley, K. June 2006. Final Evaluation. Azerbaijan Child Survival Project: Building Partnerships, Saving Lives. For MercyCorps. 36. World Health Organization, the Regional Office for Europe. June 2004. A Strategy to Prevent Chronic Disease in Europe. A Focus on Public Health Action. The CINDI Vision. 37. World Health Organization, the Regional Office for Europe. 2006. Highlights on health in Azerbaijan 2005. 38. World Health Organization. 2006. Azerbaijan Country Cooperation Strategy at a Glance. http://www.irc.nl/page/6242#planning 39. Zimbabwe National Behavioral Change Strategy for Prevention of Sexual Transmission of HIV 2006-2010. 30 Document Outline
Yüklə 329,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|