Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu
Təkrar və davamlı icra zamanı dözümlülük nümayiş etdirir
Yüklə 2,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Təkrar və davamlı icra zamanı dözümlülük nümayiş etdirir. Təkrar və davamlı icra zamanı dözümlülük nümayiş etdirir. Təkrar və davamlı icra zamanı dözümlülük nümayiş etdirir. Təkrar və davamlı icra prosesində normativlərə uyğun dözümlülük nümayiş etdirir. Yarış və mübarizə şəraitində normativlərə uyğun ümumi və xüsusi dözümlülük nümayiş etdirir. 51 4 Şəxsiyyətin mənəvi-iradi xüsusiyyətlərinin formalaşması. 4 1 Hərəki fəaliyyət mədəniyyəti nümayiş etdirir. Hərəki fəaliyyət mədəniyyəti nümayiş etdirir. Hərəki fəaliyyət mədəniyyəti nümayiş etdirir. Hərəki fəaliyyət mədəniyyəti nümayiş etdirir. Hərəki fəaliyyət mədəniyyəti nümayiş etdirir. Hərəki fəaliyyət zamanı məqbul davranış nümayiş etdirir. Hərəki fəaliyyət zamanı təqdiredici ünsiyyət nümayiş etdirir. 4 1 1 Hərəki fəaliyyət zamanı məqbul davranış nümayiş etdirir. H-b. 3.2.1 Hərəki fəaliyyət zamanı məqbul davranış nümayiş etdirir. H-b. 3.2.1 Hərəki fəaliyyət zamanı məqbul davranış nümayiş etdirir; A-t. 5.1.3 Hərəki fəaliyyət zamanı məqbul davranış nümayiş etdirir. A-t. 5.1.3 Hərəki fəaliyyət zamanı məqbul davranış nümayiş etdirir. A-t. 5.1.1 Birgə fəaliyyət zamanı əməkdaşlıq nümayiş etdirir. A-t. 5.1.1 Hərəki fəaliyyət zamanı təqdiredici ünsiyyət nümayiş etdirir. 4 1 2 Hərəki fəaliyyətini əxlaqi və etik normalar çərçivəsində qurur. H-b. 3.2.1 Hərəki fəaliyyətini əxlaqi və etik normalar çərçivəsində qurur. H-b. 3.2.1 Hərəki fəaliyyətini əxlaqi və etik normalar çərçivəsində qurur; Hərəki fəaliyyətini əxlaqi və etik normalar çərçivəsində qurur. H-b. 3.2.1., 3.2.2 Hərəki fəaliyyətini əxlaqi və etik normalar çərçivəsində qurur. Ekstremal şəraitlərdə təmkinlilik nümayış etdirir. H-b. 3.2. 1 Çətin və ekstirmal şəraitdə psixoloji dayanıqlılıq nümayiş etdirir. H-b. 3.3.1 4 1 3 Hərəki fəaliyyət zamanı qaydalara riayət etməklə mübarizlik nümayiş etdirir. Fiziki potensialını reallaşdırarkən inadkarlıq nümayiş etdirir Mürəkkəb və ekstremal hərəkətlərin icrası zamanı cəsarət nümayiş etdirir; H-b. 3.2.1 Çətin və həlledici anlarda qətiyyət nümayiş etdirir. Öz fəaliyyətində humanizm nümayiş etdirir. Təhlil əsasında özünün hərəki fəaliyyətində korreksiyalar aparır. Təhlil əsasında özünün hərəki fəaliyyətində korreksiyalar aparır. 4 1 4 Oyun zamanı öz fəaliyyətini mövcud qaydalar çərçivəsində Komandalı fəaliyyət zamanı öz yerini və rolunu müəyyən edir. Oyun zamanı komanda yoldaşlarının səmərəli fəaliyyəti üçün şərait Komandalı fəaliyyət zamanı öz potensialını reallaşdırır Komandalı və fərdi fəaliyyət zamanı məsuliyyət 52 İxtisarlar: Azərbaycan dili – A-d. Azərbaycan tarixi – A-t. Ümumi tarix – Ü-t. Biologiya – B. Riyaziyat – Riy. İnfornatika – İnf. Həyat bilgisu - H-b. Texnologiya – Tex. Fizika – F. Musiqi – Mus . yoldaşlarının fəaliyyəti ilə uzlaşdırır. yaradır. H-b. 3.2.1 nümayiş etdirir. 53 II. Təlim strategiyaları 2.1 . Fiziki tərbiyənin təliminin təşkilinə verilən əsas tələblər Ümumtəhsil məktəblərində fiziki tərbiyənin strategiyası mövcud təlim formalarının qarşılıqlı, üzvü əlaqəsini təmin etməklə fiziki tərbiyənin sağlamlaşdırıcı, inkişafetdirici, tərbiyəvi funksiyalarının həyata keçirilməsinə maksimum imkan yaradır. Fənnin məzmun xətlərinə əsaslanan dərs və fiziki tərbiyənin digər formaları ümumtəhsil məktəblərində vahid bir sistemi formalaşdırır. Bu sistem ümütəhsil məktəblərinin müxtəlif təhsil mərhələlərində fiziki tərbiyənin əsas istiqamətlərini əlaqələndirməklə şəxsiyyətin harmonik fiziki inkişafına şərait yaradır. Bu əlaqə cədvəl 2-də verilmişdir. Şagirdlərin fiziki tərbiyəsinin əsas məqsədinin harmonik fiziki inkişafın və hərəki mədəniyyətin tərbiyə olunması ilə yanaşı onun kollektivdə ünsiyyət qurmaq, cəmiyyətin mənəvi və hüquqi qaydalarına riayət etmək bacarıqlarının formalaşdırılması və təkmilləşdirilməsi vəzifələri də daxil olduğundan dərs pedaqoji proses kimi fənnin tədrisi strategiyasında əsas və aparıcı forma hesab olunur. Strategiya ayrı-ayrı təhsil mərhələləri üzrə fiziki tərbiyə dərslərinin əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirmişdir. FIZIKI TƏRBIYƏ SISTEMI VƏ TƏHSIL SƏVIYYƏLƏRI ÜZRƏ FIZIKI TƏRBIYƏNIN ƏSAS ISTIQAMƏTLƏRI Cədvəl 2 Təhsil səviyyəsi İbtidai Ümumi orta Tam orta Yaş qrupları 7, 8 ,9, 10 11, 12, 13, 14, 15 16, 17 Fiziki tərbiyənin formaları Fiziki tərbiyənin təhsil səviyyələri üzrə əsas istiqamətləri 1. Fiziki tərbiyə dərsləri İnformasiya təminatı Sağlamlıq, onun təminat amilləri, oyunlar, qaydalar haqqında qısa informasiyanın verilməsi. Sağlamlığın möhkəmləndirilməsi, hərəkətlər, idman növləri, icra üsulları, hərəki qabiliyyətlər, metodlar haqqında nəzəri biliklərin verilməsi. Sağlamlığın möhkəmləndirilməsi, hərəki qabiliyyətlər, metodlar, müstəqil məşqlərin təşkili haqqında nəzəri biliklərin təkmilləşdirilməsi . Bacarıq və vərdişlər Sadə hərəki bacarıq və vərdişlərin formalaşdırılması. Hərəkətlərin icrasının, idman növlərində texniki, taktiki fəaliyyətin əlverişli üsullarına yiyələnmə. İdman növlərində texniki, taktiki fəaliyyətin təkmilləşdirilməsi . Hərəki qabiliyyətlər Hərəki qabiliyyətlərin baza hazırlığının təmin edilməsi. Hərəki qabiliyyətlərin planlı inkişafı , hərəki mədəniyyətin formalaşdırılması. Hərəki qabiliyyətlərin, hərəki mədəniyyətin təkmilləşdirilməsi . 54 Mənəvi-iradi xüsusiyyətlər Ünsiyyət qurmaq bacarığı, komandalı fəaliyyət zamanı əməkdaşlıq hissinin formalaşdırılması. Özünə inam, mübarizlik , öz potensialını reallaşdırmaq, komandalı fəaliyyət zamanı məsuliyyət hissinin formalaşdırılması. Liderlik, norma və dəyərlərə hörmət, həlledici anlarda liderlik bacarıqların təkmilləşdirilməsi. 2. Xüsusi qruplarda fiziki tərbiyə* Funksional və fiziki qüsurların aradan qaldırılması Birgə hərəki fəaliyyətə inteqrasiya olunma. Psixoloji dayanıqlılığın formalaşdırılması Fiziki potensialına inam hissinin möhkəmləndirilməsi . Zəruri hərəki qabiliyyətlərin planlı inkişaf etdirilməsi. 3. Dərsdənkənar fiziki tərbiyə** 3.1 Ümumtəhsil məktəblərində mövcud idman bölmələrində məşğələlər Oyunlar, xüsusi seçilmiş hərəkətlər vasitəsi ilə ümumi fiziki hazırlığın təmin edilməsi. Ayrı-ayrı idman növləri üzrə baza hazırlığının həyata keçirilməsi, bölmələrarası, məktəbdaxili yarışlarda iştirak Klublarda, müxtəlif idman bölmələrində fəaliyyət. Rayon, zona yarışlarında iştirak . 3.2 Fiziki tərbiyə üzrə ev tapşırıqları Gün rejimi, gigiyenik qaydalara riayət bacarığının formalaşdırılması, müxtəlif hərəki qabiliyyətlər üzrə tapşırıqların icrası. Səhər gimnastikası, gigiyenik qaydalara riayət vərdişinin və düzgün qamətin formalaşdırılması. Ayrı-ayrı hərəki qabiliyyətlərin inkişafının, bədən quruluşunda mütənasibliyin təmin edilməsi. * - dayaq hərəkət aparatında qüsuru və ya xəstəlikdən sonra reabilitasiyaya ehtiyacı olan şagirdlər; ** - ümumtəhsil məktəblərində fəaliyyət göstərən idman növləri üzrə bölmələrdə məşğələlərə cəlb olunmuş şagirdlər. 55 Fiziki tərbiyənin tədrisinin təşkili bir sıra mühüm tələblərin yerinə yetirilməsini zəruri amilə çevirir. Bunlar aşağıkilərdir: 1. Pedaqoji prosesin tamlığı. Fiziki tərbiyə fənninin tədrisi zamanı pedaqoji prosesin tamlığı məzmun xətlərinin qarşılıqlı əlaqəsinin təmin edilməsi vasitəsi ilə həyata keçirilir. Mövzusundan asılı olmayaraq hər bir dərsdə pedaqoji prosesin tamlığı aşağıdakı ardıcıllıq üzrə qurulmalıdır. Cədvəl 3. Təlim nəticələri M ə z m u n x ə t l ə r i Bu ardıcıllıq fiziki tərbiyə prosesində bacarıq və vərdişlər, hərəki qabiliyyətlər, mənəvi- iradi xüsusiyyətlər haqqındakı informasiya ilə öyrədici, bu məlumatların bilavasitə dərs prosesində tətbiqi ilə inkişafetdirici, dərsin əvvəlindən sonuna qədər mənəvi-iradi xüsusiyyətlərin formalaşmasının diqqət mərkəzində saxlanılması ilə tərbiyəedici xarakter daşıması, təlim prosesinə kompleks yanaşmanı təmin edir. Həm ayrıca bir dərs, eləcədə bütün təlim prosesinin mərkəzində şəxsiyyətin mənəvi-iradi xüsusiyyətlərinin tərbiyə olunması bir bazis rolunu oynamalıdır. Fiziki tərbiyə, hərəkətlərin icrası, xüsusən də oyun prosesində şagird sanki onu əhatə edən mühiti unudur, özünün malik olduğu sinir tipinin xüsusiyyətlərinə malik davranış nümayiş etdirməyə başlayır. Məhz belə halda müəllim şagird psixologiyasına daxil olmaq, onu istiqamətləndirmək imkanı qazanmaq olur. İradi xüsusiyyətlərin şagirdlərin hərəki fəaliyyətlərinə təsiri olduğu kimi, əks-əlaqə, yəni getdikcə icrası daha çox risk tələb edən hərəkətləri yerinə yetirməklə iradi xüsusiyyətlərin formalaşması mümkündür. Beləliklə fiziki tərbiyə müəllimi tədris prosesində məzmun xətləri arasında yalnız zahiri əlaqəni deyil, daha çox mənəvi-iradi əlaqəni qurmaqla tədris prosesinin tamlığını təmin etmiş olur. 2.Şagirdlərin hazırlıq səviyyəsinin monitorinqi. Fiziki tərbiyə dərslərinin tədrisinin səmərəli həyata keçirilməsinin ən mühüm amili şagirdlərin fiziki, funksional və hərəki qabiliyyətlər üzrə hazırlıq səviyyələrinin əvvəlcədən müəyyən edilməsidir. Bu da öz növbəsində dərs prosesində verilən fiziki yükün intensivliyinə nəzarət etməklə onu dozalaşdırmaq, digər tərəfdən hər bir şagirdə veriləcək fərdi tapşırıqların istiqamətini təyin etməyə imkan verir. Dövri olaraq keçirilən monitorinqlər şagird Informasiya təminatı və nəzəri biliklər Dərsin məqsədinə daxil edilmiş əsas standartlar Hərəki bacarıqlar və vərdişl. vərdişlər vərdişlər Hərəki qabiliyyətlər Mənəvi-iradi xüsusiyyətlər 56 orqanizmində baş verən dəyişiklikləri dəyərləndirməyə, fiziki yükün zəruri korreksiyasını aparmağa şərait yaradır. 3.Fiziki tərbiyə dərslərində fiziki yükün zəruri həcm və intensivliyinin təmin olunması. Böyüyən şagird orqanizmində funksional sistemlərin, eləcədə əzələlərin inkişafı intensiv qan dövranı ilə təmin olunur. Bu da öz növbəsində yerinə yetirilən fiziki yükün həcmi və intensivliyindən asılıdır. İntensiv fiziki yük əzələlərlə yanaşı, əzələ işini təmin edən orqanizmin funksional sistemlərində baş verən prosesləri xeyli fəallaşdırır. Beləliklə dayaq- hərəkət aparatının, funksional sistemlərin inkişafına şərait yaranır. Bu səbəbdən də fiziki tərbiyə dərslərində yerinə yetirilən fiziki yükün miqdarı və intensivliyi dərsin əsas keyfiyyət göstəriciləri kimi diqqət mərkəzində saxlanılmalıdır. 4. Fiziki yükün adekvatlığı və davamlılığı. Fiziki tərbiyə dərslərində verilən fiziki yük, inkişafı planlaşdırılan hərəki qabiliyyətə forma və məzmun baxımından adekvat olmalıdır. Məsələn, sürət-güc qabiliyyətinin inkişafı üçün sıçrayış elementi olan hərəkətlər, oyunlar müəyyən ardıcıllıq və zəruri icra intensivliyində yerinə yetirilməlidir. Digər tərəfdən şagird orqanizmində hər hansı funksional, dayaq-hərəkət aparatında dəyişikliyin baş verməsi üçün eyni istiqamətli fiziki yükün vaxt nöqteyi nəzərindən müəyyən müddətdə təsiri təmin olunmalıdır. Bu səbəbdən də ümumtəhsil məktəblərində ayrı- ayrı hərəki qabiliyyətlərin inkişafına yönəlmiş eyni istiqamətli fiziki yükün müəyyən saylı dərslərdə verilməsi nəzərdə tutulur. 5.Hərəki qabiliyyətlərin inkişafı ardıcıllığının düzgün seçilməsi. Tədris ili ərzində inkişafı planlaşdırılan hərəki qabiliyyətlərin ardıcıllığının müəyyən edilməsi bu qabiliyyətlərin inkişaf etdirilməsinin metodiki qanunauyğunluğuna müvafiq müəyyən edilməlidir. Nəzərə almaq lazımdır ki, hər hansı hərəki qabiliyyətlərin inkişafı digərinə həm mənfi, həm də müsbət təsir göstərə bilər. Bu səbəbdən də sürət-gücün inkişafı üçün planlaşdırılmış dərslər silsiləsindən sonra sürət istiqamətli dərslər müsbət, qüvvənin inkişafına yönəlmiş dərslər silsiləsindən sonra dözümlülük qabiliyyətinə yönəlmiş dərslərin təsiri mənfi olacaqdır. Bu nöqteyi-nəzərdən hərəki qabiliyyətlərin inkişafı zamanı metodiki ardıcıllıq: qüvvə, sürət-güc, sürət, çeviklik, bədənin əyilmə qabiliyyəti, dözümlülük istiqamətli planlaşdırılmalıdır. Belə ardıcıllıqla planlaşdırma fiziki tərbiyənin tədrisi üçün bütün şəraiti olan məktəblərdə həyata keçirilə bilər. Lakin ümumtəhsil məktəblərində fiziki tərbiyənin tədrisi üçün mövcud şərait və Azərbaycanda təbii iqlim şəraiti dərslərin planlaşdırılmasını sürət, sürət-güc , qüvvə, bədənin əyilmə qabiliyyəti, çeviklik, dözümlülük ardıcıllığı ilə həyata keçirilməsi üçün daha əlverişlidir. 6.Fiziki tərbiyə prosesində bərabər imkanların yaradılması. Hərəki fəaliyyət prosesində bərabər imkanların yaradılması fiziki tərbiyə dərslərinin maraqlı, canlı aparılması mühüm amildir. Dərslərin «oyun» və «yarış» metodları əsasında keçirilməsi zamanı fərdi və kollektiv mübarizənin təxminən eyni hazırlıqlı fərdlər, qruplar və komandalar arasında təşkili xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu da ilk növbədə şagirdlərdə öz hərəki potensialına inam, komandalı fəaliyyətdə məsuliyyətini dərk etmək və əməkdaşlıq qurmaq kimi xüsusiyyətlərin tərbiyə olunması üçün əlverişli şərait yaradır. 57 7.Fəaliyyətin stimullaşdırılması. Stimullaşdırma şagirdin idrakı, emosional, psixomotor səfərbərliyinin təmin olunmasına yönəlməklə şərti olaraq bir neçə mərhələdə həyata keçirilir. Birinci mərhələ – fiziki hazırlığın həyatı əhəmiyyəti, gündəlik fəaliyyətdə rolunun izahı, tanınmış idmançılar, idman xadimləri, Azərbaycanın Beynəlxalq İdman hərəkatında yeri haqqında informasiyalarla formalaşdırılır. İkinci mərhələ - tədris ilinin əvvəlində aparılan diaqonostik qiymətləndirmə vasitəsi ilə şagirdlərin fiziki, funksional və hərəki qabiliyyətlər üzrə inkişafı səviyyələri müəyyən edilir, zəruri inkişaf istiqamətləri müəyyən olunur, şagirdlər bu prosesin icrasına həvəsləndirilir. Üçüncü mərhələ – gündəlik dərs, oyun, yarış prosesində fərqlənən şagirdlərin təqdir edilməsi, mükafatlandırılması, məktəb, rayon, zona yarışlarında qaliblərinin və mükafatçılarının ictimai tədbirlər zamanı təbliğ olunması şagirdlər üçün stimullaşdırıcı vasitəyə çevrilir. 8.Dəstəkləyici mühitin yaradılması. Fiziki tərbiyəyə aid dərs və əyani vasitələrin mövcudluğu, maddi texniki bazanın zəruri avadanlıqlarla təchizi, idman sektorunun və ya zalların estetik tərtibatı, müəllimin davranışı, onun hərəkətlərinin dinamikliyi, hər bir mənada nümunəvi olması dəstəkləyici mühitin komponentləridir. Bu amilin önəmli cəhətlərindən biri də mənəvi-psixoloji mühitin yaradılmasıdır. Hər bir fiziki tərbiyə dərsi şagirddə xoş əhval-ruhiyyə yaradan bir yarış bayramı təəssüratı formalaşdırmalıdır. Yüklə 2,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|