Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu

 
2. 2 Fiziki tərbiyə təliminin təşkilində istifadə olunan forma və üsullar barədə
 
Fiziki tərbiyənin tədrisi dərs və dərsdənkənar məşğələlər olmaqla iki yerə bölünür. 
Fiziki tərbiyə dərsi - fənnin məzmun xətlərinin üzvü əlaqədə tədrisini təmin edən pedaqoji 
proses olub aşağıdakı hissələrdən ibarətdir: 
-giriş hissə - dərsdə həyata keçiriləcək standartlarla əlaqəli informasiya təminatı və nəzəri 
biliklərin verilməsi, motivin formalaşdırılması;
-hazırlayıcı hissə – sıra, ümuminkişaf, xüsusi hazırlayıcı hərəkətlərin yerinə yetirilməsi 
vasitəsi ilə şagird orqanizminin əsas fiziki yükün icrasına hazırlanması;
-əsas hissə: inkişafı nəzərdə tutulan hərəki qabiliyyət (və ya hər hansı idman növünün 
texniki elementlərinin öyrədilməsi, möhkəmləndirilməsi və təkmilləşdirilməsi) üçün lazım olan 
fiziki yükün zəruri həcmdə və intensivlikdə yerinə yetirilməsi;
-tamamlayıcı hissə: orqanizmin funksional sistemlərinin dərsdən əvvəlki vəziyyətinə 
qaytarılması üçün tənəffüs və bərpaedici hərəkətlərin icrası, dərsin yekunlaşdırılması və 
qiymətləndirilməsi üçün istifadə olunur.
Fiziki tərbiyə dərslərinin tədrisi formaları təlimin məqsədinə müvafiq olaraq frontal, qrup 
və fərdi ola bilər.
Seçilmiş dərs formasına müvafiq olaraq tam ciddi reqlamlaşdırılmış, hissə-hissə öyrətmə, 
söz, əyani, oyun, yarış kimi təlim metodlarından istifadə olunur. Dərs prosesində istifadə 

---

58 
olunan təlim metodları hərəki qabiliyyətlərin inkişaf etdirilməsi ilə yanaşı, hərəki bacarıq və 
vərdişlərin, eləcədə idrakı proseslərin fəallaşmasına kömək etməlidir. Bu, xüsusən ibtidai 
təhsil mərhələsi üçün daha zəruridir. Mürəkkəb quruluşlu oyunların icrası və ya hərəki 
fəaliyyətin yenidən qurulması, şagirdin əvvəlcədən şüurlu düşünülmüş planı əsasında öz 
fəaliyyətini çevik tənzimləmək bacarığına əsaslanır. Belə təkrarlamalar psixomotor fəaliyyətin 
səmərəliliyinin tədricən artmasına gətirib çıxarır. 
Dərsin frontal forması – motivin formalaşdırılması, informasiya təminatı, sıra və 
ümuminkişaf hərəkətlərinin icrası üçün əlverişli vasitədir. Dərsin giriş və tamamlayıcı 
hissələrində istifadə olunur.
Dərsin qrup forması – irəliləmələr zamanı ümuminkişaf və hazırlayıcı hərəkətlərin icrası 
üçün əlverişli üsul kimi istifadə olunur. Daha çox hazırlayıcı və əsas hissədə tətbiq edilir.
Dərsin fərdi forması – dərsin gedişi prosesində ayrı-ayrı şagirdlərə verilən müxtəlif
tapşırıqlar, ev tapşırıqları, xüsusi qruplara aid olan şagirdlərlə iş zamanı istifadə olunur.