Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi LƏNKƏran döVLƏt universiteti Rİyaziyyat və İnformatika kafedrasi

Təlim məqsədli proqram təminatının hazırlanmasına 

və tətbiqinə qoyulan tələblər. 

 

 

Ötən mühazirələrdə qeyd olunduğu kimi bütün elektron tədris vasitələri dövlətin aidiyyatı 

institutları tərəfindən sertifikatlaşdırılmalı, bu prosesin elmi-metodiki bazası yaradılmalıdır. Lakin, 

təəssüf ki, bu gün də TMPT-lərin yaranmasına və tətbiqinə kor-təbii yanaşma hökm sürür, onların 

yaradılmasında əsasən tədris prosesini dərindən bilməyən komputer proqramçıları, və bu işə öz 

təşəbbüsü ilə girişən müxtəlif muəllim kollektivləri aktivlik göstərirlər. Belə vəziyyət öz növbəsində 

TMPT-nin xususiyyətləri, onların təsnifatı, tətbiq sahələri, nəhayət komputer təlim texnologiyasının 

ənənəvi təlim texnologiyalarından prinsipial fərqi baxımından muəyyən dağınıqlığın əmələ 

gəlməsinə səbəb olur. Odur ki, belə halların aradan qaldırılması, dağınıq təlim proqramlarının tam 

komputer təlim proqramlarına uyğunlaşdırılması günün aktual problemlərindən hesab edilir. 

Muasir TMPT-lər aşağıdakı xususiyyətlərə malik olmalıdır:  

-  Aidiyyatı üzrə daha yüksək səviyyəli qurum tərəfindən təsdiqlənmiş təhsil standartlarına 

uyğun gəlməlidir; 

-  komputerləşdirilən təlim metodikalarını dəstəkləməlidir; 

-   muasir instrumental vasitələr əsasında reallaşdırılmış olmalıdır;  

-  Bütün proqramlar müvafiq istifadəçi təlimatları  və HELP (kömək) sistemi ilə təmin 

olunmalıdır.  

-  TMPT-nin təlim prosesində yeri və tətbiq usulu təyin olunmalıdır. 

 

 

Təlim proqramlarının tətbiqi zamanı telekommunikasiyanın imkanları və bu sahənin aktiv 

inkişafı nəzərə alınmalı və telesistemlər ucun təlim və tədris əlavələri yaradılmalı və ya vardırsa,  

reallaşdırılmalıdır. Bununla yanaşı TMPT-yə daxil olan informasiyanın etibarlılığı və onun təhsil 

standartlarına uyğun təlim vasitəsi kimi faydalılığı da daimi diqqətdə saxlanılmalıdır. Bütün 

bunlarla yanaşı, yaradılan proqram təminatı müvafiq dövlət orqanları tərəfindən qeydiyyata 

alınmalı və sertifikatlaşdırılmalıdır. Bu proqramlar elə yaradılmalıdır ki, onlar "ikinci muəllif" – yəni 

istifadəçi pedaqoq-müəllimlər tərəfindən dəyişdirilə bilmək imkanlarına da malik olsunlar. TMPT-

lərin istifadəsi zamanı muəllif huququnun qorunmasına da ciddi  fikir verilməlidir. Bundan başqa 

TMPT-nin istifadə usul və formalarını, həmcinin telekommunikasiyalarda yayılması qaydalarını da 

təyin etmək və reallaşdırmaq lazımdır. 

 

Komputer təlim vasitələri movzusunda ədəbiyyatlarda təlim (bəzi nəşrlərdə pedaqoji) 

məqsədli proqram tiplərini səciyyələndirən cox sayda terminlərdən istifadə edilir. Bu zaman 

muxtəlif muəlliflər tez-tez eyni bir terminə əhəmiyyətli dərəcədə fərqli və ya əks məna verirlər. 

Belə ki, eyni tipli proqramlar muxtəlif terminlərlə səciyyələndirilir. Muasir dovrdə təlim prosesinin 

---

təkmilləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi ucun hazırlanmış bir cox komputer proqramları movcuddur. 

Psixoloqların ayırdıqları iki əsas idrak fəaliyyətlərinə (təlim və tədris) uyğun olaraq təlim vasitələrini 

iki boyuk sinfə bolurlər: təlim muhutləri və təlim proqramları. Təlim muhitlərinin qlobal pedaqoji 

məqsədi - muvəffəqiyyətli muhitin yaradılması yolu ilə oyrənənin yaradıcılıq qabiliyyətinin inkişaf 

etdirilməsidir. Bu muhitdə oyrənən lazımı biliklər əldə edir.  

 

Təlim proqramı novbəti pedaqoji məqsədlərin reallaşdırılmasını təmin etməlidir: təlim 

materialının numayiş etdirilməsi; muəyyən sahədə təlim; təlim prosesi gedişinin idarə edilməsi 

ucun testləşdirmə və diaqnostika; xususi təlim. 

 

Yerinə yetirilən metodik funksiya noqteyi-nəzərdən təlim muhiti və təlim proqramları 

arasında dəqiq "cəkilmiş sərhədlər" yoxdur. Bu sinifdən olan təlim vasitələri arasındakı yeganə fərq 

təlim muhitlərində gedən proseslərə nəzarətin olmaması, təlim proqramlarında isə bu nəzarətin 

olmasıdır.