Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi LƏNKƏran döVLƏt universiteti Rİyaziyyat və İnformatika kafedrasi

 

11. DİSTANT TƏHSİL TEXNOLOGİYASI VƏ ONUN TƏTBİQ XÜSUSİYYƏTLƏRİ 

 

 

İKT-nin təhsilə tətbiqi əsasən 2 istiqamətdə aparılır: 

1.  Ənənəvi təhsil formalarının təkmilləşdirilməsi, yeniləşdirilməsi və tədrisin keyfiyyətinin 

yüksəldilməsində İKT-dən istifadə. 

2.  Təhsil prosesində yeni metodların yaradılması və bu metodlardan istifadə etməklə distant 

(məsafədən) təhsil texnologiyasının tətbiqi. 

 

 

 

Distant təhsil forması təlim-tədris prosesinin uzaq məsafədən təşkilinə şərait yaradır. Son 

illərdə distant təhsil formasının tətbiqi təhsil və informasiya mədəniyyəti sahəsində qlobal (köklü) 

dəyişikliklərə səbəb olmuş və hazırda inkişaf etmiş dövlətlərin əsas təhsil formasına 

çevrilməkdədir. Distant təhsil formasının inkişafı yeni texnologiyalara əsaslanan təhsil  

müəssisələrinin, fakültələrin yaranmasına təkan verir. Yeni texnologiyalara keçid məsafədən təhsil 

(distant təhsil) almaq istəyənlərin sayının sürətlə artmasına və beləliklə də təhsilə yeni əlavə 

xərclərin cəlb olunmasına səbəb olur. Lakin, artıq dünyanın distant təhsil sistemini tətbiq edən 

qabaqcıl ali məktəblərinin təcrübəsi sübut edir ki, distant təhsil sisteminin təşkilinə və aparılmasına 

xərclənən vəsait tezliklə özünü doğruldur və hətta təhsil müəssisəsinə əlavə böyük gəlirlərin daxil 

olmasına yaxşı zəmin yaradır. 

 

Distant təhsil formasının inkişafı fərdi kompüterlərin və internet şəbəkəsinin  yaranması ilə  

daha da sürətlənmişdir. 

 

Distant təhsilin baza xüsusiyyətlərinə əsasən aşağıda göstərilənlər aid edilir: 

1. 

Əhalinin təhsil alma imkanlarının artması: Məsələn, əgər vaxt amili ənənəvi formada təhsil 

iştirakçılarının müəyyən mənada fəaliyyətini məhdudlaşdırırdısa, distant təhsil zamanı bu 

məhdudiyyətlər demək olar ki, bütünlüklə aradan qalxır. 

2. 

İnformasiyanın radikal olaraq tamamailə yeni forma və məzmunda çatdırılmasının təmin 

olunması: Məsələn, multimedia sistemlərinin tədris fəaliyyətində geniş tətbiqi, 

informasiyanın qeyri-standart üsullarla təqdimatı, iri həcmli Elektron sorğu sistemlərindən 

istifadə imkanlarının genişlənməsi (elektron kitabxana xidmətləri, elektron konferensiya və 

s.) 

3. 

Biliklərin daha təkmil forma və qaydalarla qiymətləndirilməsi imkanlarının artması, elektron 

jurnal sisteminin, test texnologiyasının tətbiqi və nəticələrin analitik sistemlərin köməyi ilə 

təhlili  və s. 

4. 

Təhsilin prosesinin başdan-başa avtomatlaşdırılması  

 

---

 

Hazırda distant təhsillə məşqul olan tədris müəssisələrini əsasən bir-birini tamamlayan üç 

koteqoriyaya ayırmaq olar: 

1. 

Yalnız distant təhsillə məşqul olan müəssisələr. Bu koteqoriyadan olan təhsil 

müəssisələrinin sayı çox deyildir və bu formada təhsil verən müəssisələr əsasən ABŞ-da 

daha geniş yayılmışdır.  

2. 

Eyni zamanda həm ənənəvi təhsil, həm də distant təhsillə məşqul olan təhsil müəssisələri: 

Hazırda dünyanın demək olar ki, bütün aparıcı ali təhsil müəssisələri distant təhsil 

formasından çox geniş istifadə edir və bu növ təhsil forması ilə məşqul olan altqurumlar 

həmin müəssisələrin Açıq Təhsil Fakültələri adlanır. Açıq təhsil fakültələrində işin  uğurlu 

təşkili hər şeydən əlavə müəssisəyə əlavə gəlirlərin və dividentlərin cəlb olunmasına gözəl 

imkanlar açır və s. 

3. 

Mütəxəssislərin təkmilləşdirilməsi və yenidən hazırlanması üzrə fəaliyyət göstərən 

müəssisələr. Hazırda dünyada bu növ fəaliyyətlə məşqul olan çoxlu sayda təhsil 

müəssisələri mövcuddur və bu müəssisələr fəaliyyətlərini əsasən distant yolla həyata 

keçirməyə üstünlük verirlər. Dünyanın bir çox aparıcı ali məktəblərində mütəxəssislərin 

təkmilləşdirilməsi və yenidən hazırlanması fakültələri və ya kursları mövcuddur. Distant 

təhsil üsulu belə mobil qrupların çevik yaradılmasına, onlarla işin səmərəli təşkilinə yaxşı 

imkanlar yaradır və bu həm virtual qrup nümayəndəsinin həm də onun tədrisinin təşkili ilə 

məşqul olanların işinin təşkili üçün böyük imkanlar açır. Qeyd etmək lazımdır ki, əksər 

distant təhsil müəssisələri təkmilləşdirmə və yenidən hazırlanma təhsilinin təşkilində 

öyrənənlərin sifarişlərinə əsaslanır ki, bu da sonda yaxşı effektin alınmasına səbəb olur.