Azərbaycan Respublikası
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.4. Hökumətin gələcək strategiyalarında və qaydalarında rahat istifadə imkanı əsas və ən
- Hökumət xüsusi və inkluziv təhsilə dair milli konsepsiya tərtib etməlidir. Hökumətin təhsil
- QHT-lərin və dövlət orqanlarının nümayəndələrindən ibarət olan, dəqiqliklə müəyyən
|
Bu sahədəki vəziyyəti nəzərdən keçirdikdən, məlumatları təhlil etdikdən və mövcud qanunvericilik bazasını nəzərdən keçirdikdən sonra, aşağıda göstərilən əsas strateji tövsiyələr tərtib edilmişdir. Hər bir tövsiyədə onun həyata keçirilməsi yollarına dair təkliflər və tədbirlər təsvir olunmuşdur.
TN inkluziv təhsili hökumətin strateji məqsədi kimi təqdim edir. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, əsas təhsil qanunu layihəsində inkluziv təhsil barədə qeydlər öz əksini tapmamışdır. Buna görə də aşağıdakı tövsiyələr təqdim edilir:
Bu qanundan irəli gələn vəzifələrin həyata keçirilməsi üçün müvafiq normativ baza yaradılsın. 1.3. Hökumət genişəhatəli ilkin pedaqoji təhsil, müəllim ixtisasartırması və mütəxəssis hazırlığı proqramını tərtib etməli və həyata keçirməlidir. Tədqiqat nəticələri göstərdi ki, tədris və xüsusi xidmətlər sahəsində mütəxəssis çatışmazlığı təhsil sisteminin müvafiq təhsil imkanları yaratmasına mane olan əsas amillərdən biridir. Bu məsələnin miqyasını və ölçüsünü, habelə yerlərdə mövcud şəraiti nəzərə alaraq, aşağıda göstərilən üç mərhələli əməliyyatı tövsiyə etmək olar:
a. Qısa müddət: Hazırkı işçi qüvvəsi üçün qısa müddətli ixtisasartırma kursu təşkil etmək. Hədəf qrupu müəllimlərdən və müəllim köməkçilərindən, məktəblərdə və uşaq bağçalarında fəaliyyət göstərən xüsusi xidmət işçilərindən ibarətdir. b.
Orta müddət: Ölkənin orta müddətli tələbatını ödəmək məqsədilə bir-iki illik ilkin pedaqoji təhsil və müəllim ixtisasartırması, yəni kollec (müəllim hazırlığı və tibbi kolleclər) proqramları tərtib etmək və həyata keçirmək. Bunun nəticəsində orta məktəbi bitirən gənclər təhsil alaraq, orta ixtisaslı mütəxəssis kimi fəaliyyət göstərə bilərlər. Həmin proqramın hədəf qrupları mövcud işçi qüvvəsindən və orta məktəbi bitirən gənclərdən ibarətdir. Hökumətin son zamanlar peşə təhsili sistemini əsaslı surətdə yenidən qurmaq öhdəliklərini qəbul etməsi və rayonlarda orta məktəbləri yenicə bitirən gənclərin gələcək əmək fəaliyyətinə dair istəkləri bu məqsədi həqiqətəuyğun və cəlbedici edir. c.
Uzun müddət: Mütəxəssis hazırlığını, müəllim hazırlığını, tədqiqat və inkişaf tədbirlərinin həyata keçirilməsini, habelə strategiyanın tərtib edilməsini təmin etmək 42
üçün universitetin əyani şöbəsində müvafiq ixtisaslar üzrə elmi proqramlar (bakalavriat, magistratura və doktorantura) tərtib etmək. Ölkənin Bolonya prosesinə qoşulmaq istəyi həmin proqramların həyata keçiriləcəyinə ümid verən amillərdən biridir. Bundan əlavə, son illərdə bir neçə dövlət universiteti xarici, xüsusilə ABŞ və Avropa universitetləri ilə birgə təhsil proqramları həyata keçirmişdir; bu cür təcrübələr gələcək təşəbbüslər üçün nümunə kimi istifadə oluna bilər, çünki ölkənin bir çox universiteti qeyd olunan ixtisaslar üzrə keyfiyyətli tədris proqramları həyata keçirmək üçün lazım olan elmi və inzibati vəsaitlərə malik deyildir.
vacib məsələlərdən biri kimi nəzərə alınmalıdır. Hökumət dövlət büdcəsindən və digər mənbələrdən sərmayə cəlb etmək yolu ilə infrastruktur məxariclərini xeyli artırmışdır. Təqdirəlayiq haldır ki, 2003-08-ci illərdə hökumət ölkədə 1300-dən artıq məktəb inşa etmiş və ya yenidən qurmuşdur, bu isə, ölkənin bütün məktəblərinin təxminən üçdə biridir. Biz tövsiyə edirik ki, hökumət yeni məktəb binalarını və digər müvafiq qurğuları layihələndirərkən əlillərin rahat istifadə imkanlarına dair planları və layihələri də tərtib etsin.
Hökumət bütün ölkədə ƏU-ın ailələrinə nəqliyyat xərclərini ödəmək üçün maliyyə yardımınını ayrılması üsullarını tərtib etməlidir. Xüsusi nəqliyyatın təmin edilməsi nəticəsində ƏU-ın əksəriyyətinin təhsilə cəlb edilməsi mümkün olar. Buna nail olmaq üçün bu müəssisələrin nəqliyyatla təmin olunmasının həyata keçirilməsi üçün xüsusi qaydalar hazırlanmalı və ya müəssisələrin nümunəvi əsasnamələrinə vacib şərt kimi əlavə edilməlidir.
2. Hökumət xüsusi və inkluziv təhsilə dair milli konsepsiya tərtib etməlidir. Hökumətin təhsil strategiyası tərtib edilərkən Azərbaycan üçün vahid və ümumi inkluziv təhsil nümunəsi təyin edilməlidir və onu həyata kçeirmək üçün lazımi tədbirlər görülməlidir.
Tədqiqat göstərir ki, ölkədə inkluziv təhsil haqqında vahid aydın təsəvvür yoxdur. Bir çox tədqiqatın nəticələri ona dəlalət edir ki, inklüziv təhsilin və əlilliyin tərifinin verilməsi çətin məsələdir, çünki ayrı-ayrı ölkələrdə bu barədə təsəvvürlər fərqlidir. Sorğu nəticələrində deyilir ki, bir çox sorğu iştirakçısı inkluziv təhsilin tərifini bilmir: inkluziv təhsil necə olur? və ya bütün uşaqlar bir yerdə təhsil ala bilərmi? Buna görə strateji tövsiyələrdən biri ondan ibarətdir ki, əlilliyin rəsmi təsnifatı Xəstəliklərin Beynəlxalq klassifikasiyasına uyğunlaşdırılsın.. Bu məqsədə nail olmaq üçün aşağıda göstərilən tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədəuyğundur:
Əlilliyin tərifinə/təsnifatına dair yeni dövlət strategiyası tərtib etmək məqsədilə yerli və beynəlxalq ekspertlərdən (həm Sovet, həm də Qərb təhsili almış ekspertlərdən), QHT-lərin və dövlət orqanlarının nümayəndələrindən ibarət olan, dəqiqliklə müəyyən edilmiş məqsədlərə, vəzifələrə, vaxt cədvəlinə və fəaliyyət planına malik olan İşçi Qrupu (İQ) yaratmaq. İQ-nun öz fəaliyyətini həyata keçirə bilməsi üçün onun büdcədən maliyyələşdirilməsi məqsədəuyğun olardı. 2.2. Bu sahədə mövcud olan çatışmazlıqları aradan qaldırmaq üçün hökumət bu sahədə tədqiqatın aparılmasını dəstəkləməlidir. Hal hazırda tədqiqatların aparılmasına əhəmiyyət verilir müasir ədəbiyyatdan və kitabxanalardan istifadə imkanlarının olmaması da tədqiqatın aparılmasına mane olan amillərdəndir.
Bu sahənin məsələləri və çətinlikləri barədə cəmiyyətə daim məlumat vermək üçün ictimaiyyəti məlumatlandırma kampaniyalarının fasiləsiz surətdə həyata keçirilməsi qaydalarını tərtib edilməsi vacibdir. Tədqiqat nəticəsində məlum oldu ki, ölkədə inkluziv təhsillə bağlı ƏU-ın hüquqları və onlar üçün müəyyən edilmiş yardım növləri barədə azməlumatlılıq mövcuddur.
43
Əhalinin məlumatlandırılması üçün məlumatlandırma kampaniyaları keçirilməlidir.
İnkluziv təhsil strategiyalarının uğurla həyata keçirilməsi üçün xüsusi xidmətlərin göstərilməsi (psixoloqlarının, nitq və əmək gigiyenası terapevtlərinin, sosial işçilərin və s.) çox əhəmiyyətlidir Hökumət tərəfindən hal-hazırda bu xidmətlər təklif olunmur.
Böyük
şəhərlərdə və rayon mərkəzlərində ailə və uşaqlara yardım mərkəzlərinin yaradılması da çox məqsədəuyğun olardı. İnkluziv təhsilə cəlb olunmuş məktəblərin nəzdində reabilitasiya- inkişaf xidmətləri göstərən mərkəzlər yaradılmalıdır.
Mövcud icma əsaslı reabilitasiya mərkəzləri inkişaf etdirilməlidir, onların təcrübəsi xüsusi xidmətlərin göstərilməsi və təkmilləşdirilməsi üçün istifadə edilməlidir. Dövlət maliyyə və texniki yardımı mexanizmləri (məsələn, fəaliyyət keyfiyyətinin standartları, müalicə metodologiyası və s.) vasitəsilə alternativ müəssisələri dəstəkləməyə və bu mərkəzlərin şəbəkəsini genişləndirə bilər.
razılığa uyğun olaraq, TPPK heç də bütün hallarda ƏU-ın və onların ailələrinin tələbatını tam ödəyə bilmir. Bir çox ekspert qanunverici və tənzimləyici amillərin bu orqanın fəaliyyətinin səmərəsinə və çevikliyinə mənfi təsir göstərdiyini bildirirlər. Bununla bağlı tövsiyə olunur ki, komissiyanın vəzifə və səlahiyyətlərini dəyişdirilməlidir. TPPK-larını Təhsil nazirliyinin nəzdində xüsusi şöbələrə çevirmək olar. Komissiya evlərə getmək, ümumi məktəblərdə və ya yerli təhsil şöbələrində müvafiq xidmətlər göstərmək üçün işə götürülən ekspertlər vasitəsilə xidmətlər göstərə bilər. ƏU-ın ümumi məktəbə qəbul edilməsi zamanı bu barədə qərarın qəbul edilməsi prosesinə məktəb rəhbərliyini, valideynlər və uşaqlar da cəlb edilə bilər. Qeyd olunan məsələ ilə bağlı müvafiq qayda və təlimatar hazırlanmalıdır.
44
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası (1995), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Hökuməti
Uşaq hüquqları konvensiyası (1989), Nyu York: BMT Dakar fəaliyyət çərçivəsi, Hamı üçün təshil: ümumi öhdəliklərin yerinə yetirilməsi (2000), Paris: UNESCO
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Əhalinin sosial təminatını möhkəmləndirmək üçün əlavə tədbirlər haqqında fərmanı (22 yanvar 2007-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Əlil şəxslər üçün xüsusi məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin nizamnaməsi haqqında 024 nömrəli qərar (4 mart 2004-cü il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Evdə təhsil almaq hüququ verən xəstəliklərin siyahısı və ev məktəbinin (və ya təhsilinin) təşkil edilməsi qaydası haqqında 077 nömrəli qərar (10 may 2002-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Xüsusi təhsil müəssisələrinin nizamnaməsi haqqında 078 nömrəli qərar (10 May, 2002), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Əlil şəxslər üçün peşə təhsili haqqında 72 nömrəli qərar (29 aprel 2002-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Nitq patoloqunun təmin edilməsi haqqında 73 nömrəli qərar (29 aprel 2002-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Tibbi-pedaqoji-psixoloji komissiyanın yaradılması haqqında 74 nömrəli qərar, (29 aprel 2002-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Evdə məktəb haqqında 77 nömrəli qərar (10 may 2002-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Müalicə mərkəzlərinin nizamnaməsi haqqında 85 nömrəli qərar (29 may 2002-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Sağlamlıq imkanları məhdud olan şəxslərə qayğıkeş şəkildə ibtidai və orta təhsil xidmətlərinin göstərilməsi qaydaları haqqında 86 nömrəli qərar (29 may 2002-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
İnteqrativ məktəb şəraitində təhsil fəaliyyətinin təşkil edilməsi haqqında 87 nömrəli qərar (29 may 2002-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Stasionar şəraitdə (xəstəxanada) təhsilin təşkil edilməsi haqqında 88 nömrəli qərar (29 may 2002-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Xüsusi təhsil alan uşaqların xüsusi məktəblərə, sağlamlıq və müalicə mərkəzlərinə və tibb müəssisələrinə daşınması üçün həmin uşaqların valideynlərinə və digər qanuni nümayəndələrinə 45
ödənilən vəsaitlər haqqında 193 nömrəli qərar (13 dekabr 2004-cü il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının Ümumi təhsil haqqında qanunu (7 oktyabr 1992-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Hökuməti
Azərbaycan Respublikasının Uşaq hüquqları haqqında qanunu (18 may 1998-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının Ağ ciyər vərəminə qarşı mübarizə haqqında qanunu (2 may 2000-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqların təhsilinin inkişaf etdirilməsinə dair Milli fəaliyyət planı (MFP) (2005), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Əlil şəxslər üçün pulsuz xüsusi təhsil haqqında əsasnamə (5 may 2002-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının Əhalinin sağlamlığının qorunması haqqında qanunu (18 fevral 1997-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının Əmək pensiyaları haqqında qanunu (7 fevral 2006-cı il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının Pentensiar müəssisələrdən buraxılmış şəxslərin sosial adaptasiyası haqqında qanunu (31 may 2007-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının Əlilliyin qarşısının alınması, əlillərin müalicəsi və sosial təminatı haqqında qanunu (25 avqust 1992-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının Vətəndaşların pensiyalarla təmin edilməsi haqqında qanunu (23 sentyabr 1992-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının QİÇS-in yayılmasının qarşısının alınması haqqında qanunu (16 aprel 1996-cı il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının Sosial müavinətlər haqqında qanunu (7 fevral 2006-cı il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının Sosial sığorta haqqında qanunu (18 fevral 1997-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Azərbaycan Respublikasının Məqsədli dövlət sosial yardımı haqqında qanunu (21 oktyabr 2005-ci il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti
Xüsusi təhsil haqqında qanun (2001), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Hökuməti Bağlı və açıq tipli xüsusi təhsil müəssisələrinin nizamnaməsi (10 may 2003-cü il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Hökuməti
Əlil şəxslər üçün xüsusi məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin nizamnaməsi (4 mart 2004-cü il), Bakı: Azərbaycan Respublikasının Hökuməti
46
BMT (13 dekabr 2006-cı il), Əlil şəxslərin haqları konvensiyası, Nyu York: BMT BMT (noyabr, 2004-cü il), İqtisadi, sosial və mədəni haqlar haqqında beynəlxalq sazişin Azərbaycanda həyata keçirilməsi haqqında hesabat, Paris: BMT
UNESCO (1994-cü il), Salamanka bəyannaməsi və xüsusi tələbata cavab verən təhsilə dair fəaliyyət çərçivəsi, Paris: UNESCO
DST (2002), Fəaliyyət, əlillik və sağlamlıq haqqında ümumi təsəvvürə doğru, Cenevrə: Dünya Səhiyyə Təşkilatı
Dünya Təhsil Forumunun Tərtibat Komissiyası (23 may 2000-ci il), Dakar fəaliyyət çərçivəsinə dair geniş rəy. Hamı üçün təhsil: ümumi öhdəliklərimizin yerinə yetirilməsi, Paris: Dünya Təhsil Forumunun Tərtibat Komissiyası
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|