6
rast gəlinmir. E.ə. 713-cü ildə Ullusunu Sarqonu bacla deyil, hədiyyələrlə
qarşılamışdır. II Sarqon da Manna hökmdarını öz yaxın müttəfiqi kimi kətan
və yundan
toxunmuş rəngli geyimlər, xəncər və üzüklər bağışlamaqla
dəyərləndirmişdir. II Sarqon ölkədən çıxan kimi Ullusunu Assuriyanın siyasi
üstünlüyünü tanımaqdan imtina etmiş, hətta Assur torpaqlarına yürüşlərə
başlamışdı. Assur qaynaqlarında e.ə. VIII əsrin sonu-VII əsrin əvvəllərində
Mannanın Assuriyaya boyun əyməməsi haqqında məlumatlara rast gəlirik.
Manna hətta öz ərazilərini assur torpaqları hesabına genişləndirməyə
başlamış onun bir sıra qalalarını ələ keçirmişdi. E.ə. 674-cü
ildə Manna
hökmdarı onun ölkəsinə gəlib məskunlaşmış iskitlər və kimmerlərlə
Assuriyaya qarşı ittifaqa girmişdi. Tarixdə qədim türk etnosları kimi
xatırlanan kimmer və iskitlərin Manna ərazisində e.ə. VII əsrin ortalarında
bir hökmdarlıq yaratması haqqında məlumatlara rast gəlinir. İskit
padşahlığının hökmdarı Tuqdamme olmuşdur. İskitlər Mannaya qonşu olan
Midiyada da 28 il (e.ə.653-625) ağalıq etmişdilər. Assurlar Mannanın
iskitlərlə ittifaqını pozmağa çalışır və bəzən buna nail olurdular.
E.ə. VII əsrin 70-50-ci illərində Manna hökmdarı Ahşerinin tam
müstəqilləşməsi və Assuriyaya qarşı çıxması yeni savaşlara səbəb oldu.
Assur hökmdarı Aşurbanipal Mannanın ələ keçirdiyi qalaları geri qaytarmaq
niyyətində
idi və Mannaya yürüş edərsə, uğur qazanıb qazanmayacağı
haqda öz tanrısının rəmmalına belə bir sorğu ilə müraciət etmişdi: «Assur
ordusu Mannanın tutduğu Assur qalalarını geri qaytarmaq üçün getsə,
müqavilə və ya döyüşlə fərqi yoxdur, o, bu qalaları qaytaracaqmı?».
Göründüyü kimi, Manna öz gücünə görə elə bir həddə gəlib çatmışdı ki,
Şərqin ən qüdrətli dövlətlərindən biri olan Assuriyanın hökmdarı bu ölkəyə
yürüşünün nə ilə nəticələnəcəyini bilmədiyindən rəmmaldan soruşmağa
məcbur olmuşdu.
E.ə. 660-659-cu ildə assurlarla mannalılar arasında
baş verən
savaşda Ahşeri məğlub olmuşdu. Bu məğlubiyyətdən sonra Mannada daxili
çəkişmələr başlamış və Ahşeri üsyan nəticəsində öldürülmüşdü. Ahşerinin
7
oğlu Ualli Assuriyayla ittifaqı bərpa etməyə məcbur olmuşdu. E.ə. VII əsrin
sonlarında Assuriya Babilistan ilə ölüm-dirim savaşına çıxanda Manna ona
hərbi qüvvə ilə yardım göstərmişdi.
Mannanın adı e.ə. 593-ci ildə Bibliyada çəkilmişdir. Burada Manna
iskit
lər və Urartu ilə birlikdə Babilə qarşı mübarizəyə çağırılmışdır. E.ə. 590-
cı ildə Manna torpaqları Midiya ordusu tərəfindən işğal olundu və nəticədə
Manna dövləti süquta uğradı. Manna ilə təxminən eyni vaxtda İskit
padşahlığına da Midiya tərəfindən son qoyulmuşdur.
Dostları ilə paylaş: