Azərbaycan respublikasi daxiLİ İŞLƏr naziRLİYİ polis akademiyasi kafedra

 
27 
doğurur, obyektiv hüquqazidd əməllər isə hüquqi məsuliyyət doğurmur. Məsələn, 
əgər azyaşlı uşaq bağ evini yandırmışdırsa, o, cinayət məsuliyyəti daşıya bilməz və 
belə hüquq münasibətləri əmələ gəlmir, lakin onun əməlləri mülki-hüquqi 
münasibətlər doğurur  zərərçəkənlərdə onlara dəymiş zərərin ödənilməsini tələb 
etmək hüququ yaranır. 
Hüquqi hadisələr, yəni qanunun əlaqələndirdiyi müəyyən hüquqi nəticələr 
əksər etibarilə insan davranışı ilə bağlı olmayan təbii təzahürləri təmsil edirlər: 
zəlzələlər, su daşqınları və digər təbii fəlakətlər, müəyyən müddətin bitməsi, qanunun 
nəzərdə tutduğu yaş həddinin yetişməsi, təbii ölüm və s. Bu cür hadisələr mütləq 
adlanırlar. 
Lakin hüquqi hadisələr nisbi, yəni yaranan hüquq münasibətinin iştirakçıları 
olmayan insanların əməlləri və hərəkətləri də ola bilər. Məsələn, insanın ölümü, 
yaxud onun əmlakının məhv edilməsi kimi hadisələrin təkcə təbii fəlakətlərin təsir 
nəticəsi deyil, həm də insan davranışının aktları (qəti, qəsdən yanğın törətmə) olması 
da mümkündür. Əgər hüquqi məsuliyyət doğuran münasibətlər məhz cinayətkar 
əməllərlə, yəni təqsirkar şəxslərin iradəli hərəkətləri ilə (yaxud hərəkətsizliklə) 
yaranırsa, sığorta müqaviləsi üzrə isə hallar hərəkətin yox, onların nəticələrinin 
(ölüm, əmlakın itirilməsi), baş verməsindən yaranır. 

---

 
28 
NƏTİCƏ 
Qeyd etdiyimiz suallardan göründüyü kimi, hüquq münasibətləri geniş 
məfhumdur. Onun özünəməxsus xüsusiyyətləri açıqlandı və fərqli əlamətləri şərh 
edildi. Hüquq münasibətlərini və onun əsas xüsusiyyətlərini açıqlayarkən belə bir 
nəticəyə gəlmək olar ki, hüquq münasibətinin yaranması üçün müəyyən mənafe 
olmalıdır. İnsanlar hüquq münasibətlərinə tələbatlarını ödəmək üçün, yəni öz 
mənafeləri üçün daxil olurlar. Hüquq sisteminin müxtəlif sahələri (mülki cinayət, 
inzibati, konstitusiya və s.) hər biri özünəməxsus hüquq münasibəti ilə tənzimlənir. 
Bu hüquq sahələrini hüquq münasibəti olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil. Əgər 
hüquq münasibətləri və onları tənzimləyən normalar olmasaydı, onda hüquq 
sisteminin müxtəlif sahələri arasında qarışıqlıq yaranardı. Hüquq münasibətlərinin 
əsas əhəmiyyəti ondadır ki, şəxsin hansı hüquq sahəsində işi varsa o, konkret olaraq 
həmin hüquq sahəsinə daxil olur. Bu da həm dövlət orqanlarının, həm də 
vətəndaşların işini asanlaşdırır.
Açıqladığımız kimi, hüquq münasibətlərinə hüquqiliyi onun hüquq normaları 
ilə tənzimlənməsi verir. Ümumiyyətlə hüquq münasibətləri hüquqdan ayrı şəkildə 
mövcud ola bilməz. Hüquq münasibətləri təkcə hüququn yox, hüquqla tənzim 
etmənin nəticəsidir.