Azərbaycan respublikasi elm və TƏHSİl naziRLİYİ aztu-nun nəzdində baki texniKİ kolleciN

 
9. İnteqral logistika. 
9.1. Logistik zəncirdə əməkdaşlığın təşkili üsulları 
Logistik zəncir logistik sistemin bir neçə bölməsinin və istiqamətinin fəaliyyətini birləşdirir. 
Birlikdə işləyən, əksəriyyəti ənənəvi yanaşma ilə öz məqsədlərini güdən, tərəfdaşları hesabına 
mənfəət əldə etməyə çalışan, yəni, bir-biri ilə yarışan rəqiblər mövcuddur. Bu isə aşağıdakı mən-
fi nəticələrə səbəb olur:
- logistik zəncirinin fəaliyyətində qeyri-müəyyənlik yaranır, məsələn, tələbin geniş dalğalan-
malarına görə tərəfdaşlar arasında uyğun informasiya mübadiləsinin olmaması; 
- müvafiq xərclərin artmasına səbəb olan qeyri-müəyyənliyi kompensasiya etmək üçün sı-
ğorta ehtiyatları yaradılması; 
- logistik zəncirlər, içəridəki rəqabətə görə dəyişən xarici şərtlərə yavaş-yavaş reaksiya 
verir (tələbdəki dəyişikliklərə); 
- uzunmüddətli və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın proqnozlaşdırmağın mümkünsüzlüyü, 
birgə inkişafın stateji planlarının hazırlanması imkanının olmaması və ziddiyyətli münasibətlərə 
səbəb olması. 
Logistika zəncirindəki bütün iştirakçıların maraqlarını birləşdirmək (xarici inteqrasiya) 
daha çox səmərə gətirir, nəinki onların ayrıca bacardıqlarına nail olması. Bununla yanaşı, xarici in-
teqrasiyanın praktik komponenti aşağıdakı əsas səbəblərə görə çətindir:
- loqistik zəncirindəki tərəfdaşa rəqib kimi yanaşmaq;
- başqa bir təşkilata inamsızlıq və nəticədə qeyri-kafi məlumat mübadiləsi;
- müxtəlif məqsədlər, fəaliyyətin prioritetləri; 
- informasiyanın işlənməsinə, nəzarətində, idarə olunmasında fərqlər; 
- kadrların müxtəlif səviyyəli peşə hazırlığı; 
- coğrafi yayılma və s. 
Elmi praktikada logistik zəncirdə əməkdaşlığın təşkilinin bir neçə üsulu təklif olunur. Üfuqi 
inteqrasiyanın bir neçə variantı var. 
1. Müəssisələrin bəzi hərəkətlərinin birgə fəaliyyət haqqında qeyri-rəsmi müqavilələri. Belə 
ki, şirkətlər daşıma xərclərini azalmaq üçün yükləri birləşdirə bilər; üstünlük verilən tədarükçülərin 
ümumi siyahılarından istifadə edə bilər və s.
Bu müqavilələr rahatlığı və öhdəliyin olmaması ilə fərqlənirlər. Ancaq bu müqavilələrin ça-
tışmayan cəhəti tərəflərdən birinin istənilən vaxt xəbərdarlıq etmədən əməkdaşlığa xitam verə bil-
məsidir. 
2. Tərəflərin hər birinin öhdəliklərini müəyyənləşdirən, müəssisələrin yazılı rəsmi müqavilə-
ləri.Rəsmi müqaviləyə əsasən əməkdaşlığın xüsusiyyətləri ətraflı göstərilir, yəni. hər tərəf dəqiq bi-
lir, o, nə etməlidir. 

---

29 
3. Strateji müttəfiqlik və ya ortaqlığın qurulması. Belə birliklərin qurulması üçün əsas, nə 
vaxt müəssisələrdə digər tərəfdaşlarla qarşılıqlı əlaqəyə girərsə, heç birinin qazana bilməyəcəklərinə 
inandıqdan sonra qarşılıqlı faydalı ortaq iş sayılır.
Strateji ittifaqlarda tərəflərin gələcək sifariş və tə-
darükü təmin edən uzunmüddətli öhdəlikləri nəzərdə tutulur. Bu stabillik müəssisələrə məhsullarını 
və fəaliyyətlərini yaxşılaşdırmağa, investisiya qoyuluşuna imkan verir.
Logistika zəncirinin şaquli inteqrasiyası aşağıdakıları təmin edir: 
- başqa bir şirkətdəki az olan səhmlərinin alınması. Bu, əməliyyatların aparılmasına 
müəyyən dərəcədə təsir göstərməyə imkan verir, baxmayaraq ki, onlara nəzarət etmək lazım deyil; 
- başqa bir səhmdar cəmiyyətin nəzarət səhmlərinin alınması; 
- birgə müəssisələrin yaradılması. 
Bütün situasiyalar üçün xarici inteqrasiyanın ən yaxşı universal variantı mövcud deyil.
Bəzi hallarda konkret inteqrasiya formalarının yaradılması və qorunmasına səy göstərmək özünü 
doğrultmaya bilər. Bu səbəbdən verilmiş inteqrasiya formasının təşkilat üçün sərfəli olmasını aydın-
laşdırmağa kömək edəcək cari əməliyyatlar, gələcək planlar, potensial ortaqlar, alış üçün potensial 
müəssisələr təhlil oluınmalıdır.