Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 9,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnkişaf fazaları Boruya çıxma Sünbülləmə Çiçəkləmə Dən dolma F i A
- Qeyd: I – Suvarılan; II – Suvarılmayan 1 . F i
|
Cədvəl 1. Tezyetişən buğda genotiplərinin fizioloji parametrləri S/s Genotipin adı T əc rü b ə var ian tı Yar p aq lar İnkişaf fazaları Boruya çıxma Sünbülləmə Çiçəkləmə Dən dolma F i A k CO 2q T i F i A k CO 2q T i F i A k CO 2q T i F i A k CO 2q T i 1 Qaraqılçıq-2 I 8 11,2 0,386 341 4,35 22,6 0,431 365 6,25 20,5 0,388 388 8,35 18,6 0,450 410 12,6 7 10,3 0,441 368 4,41 18,5 0,430 401 6,13 16,7 0,375 433 7,15 13,7 0,333 430 7,14 II 8 12,5 0,335 228 3,25 14,8 0,421 325 6,32 14,5 0,384 375 5,83 10,6 0,301 320 8,21 7 9,7 0,372 265 4,12 12,3 0,392 385 6,18 14,3 0,355 401 5,76 11,2 0,275 406 5,25 2 Əlincə-84 I 8 11,8 0,376 358 4,35 23,2 0,481 368 6,62 19,7 0,386 377 7,21 15,8 0,410 403 10,5 7 11,5 0,455 367 4,96 16,2 0,440 396 5,96 13,7 0,381 401 6,35 10,2 0,355 408 5,65 II 8 10,2 0,333 224 3,26 21,4 0,395 300 6,13 10,9 0,356 325 5,83 9,7 0,283 296 7,31 7 9,2 0,366 253 3,82 10,3 0,325 371 5,26 13,2 0,255 301 4,38 8,2 0,255 318 4,8 3 Nurlu-99 I 8 11,2 0,358 318 3,81 18,5 0,544 316 5,55 16,2 0,353 322 6,33 12,2 0,385 355 8,23 7 12,7 0,413 326 3,55 9,8 0,427 358 4,65 9,1 0,393 392 4,96 5,82 0,276 395 4,33 II 8 10,4 0,320 227 2,92 16,5 0,482 296 5,53 11,3 0,358 300 5,85 9,25 0,283 298 4,95 7 8,33 0,338 261 3,15 6,3 0,275 258 4,35 7,2 0,213 295 3,57 4,83 0,195 312 2,56 4 Qobustan I 8 11,22 0,455 303 3,55 20,4 0,535 287 5,32 13,9 0,385 312 6,25 10,2 0,475 343 7,13 7 12,3 0,465 306 3,54 11,2 0,398 328 4,31 9,3 0,387 352 4,85 6,12 0,207 348 3,22 II 8 9,4 0,355 223 2,84 17,5 0,525 223 5,13 10,5 0,376 272 5,25 8,15 0,282 323 4,55 7 9,15 0,345 259 3,14 5,32 0,243 331 3,43 6,5 0,173 290 2,35 3,63 0,128 312 2,84 Qeyd: I – Suvarılan; II – Suvarılmayan 1 . F i – Fotosintezin intensivliyi (mmol CO 2 m -2 s -1 ); 2. A k - Ağızcıqların keçiriciliyi (mol H 2 O m -2 s -1 ); 3. CO 2q – hüceyrələrarası sahələrdə CO 2 qatılığı (mmol CO 2 mol1/2); 4. T i – transpirasiyanın intensivliyi (mol H 2 O m -2 s -1 ). 236 Beləliklə, 8-ci və 7-ci yarus yarpaqlarda, variantlar arasındakı fərqə əsasən F i - 13.5%:17.6%; A k – 11.4%:20%; CO 2 q-37.4%:31%; T i -25%:24% nisbətində dəyişmişdir. Bərk buğda sortlarına uyğun olaraq, yumşaq buğda sortlarında da ölçmələr nəticəsində alınan göstəricilər aşağıdakı intervalda dəyişmışdir. İlk olaraq yumşaq buğda Nurlu-99 sortunda yarpaqlarda hər iki yarusda fiziolji göstəricilərin variantlar arasındakı fərqlərə nəzər salaq. Belə ki, boruya çıxma fazasında fotsintez intensivliyi-F i -7.4%:34%; A k –11%:18% CO 2 q-29%:20% T i - 23%:11% nisbətdə dəyişmişdir. Digər sortlarda olduğu kimi yumşaq buğda sortu Qobustan sortunda da boruya çıxma fazasında variantlar arasındakı fərq uyğun olaraq F i -16%:25%; A k – 21.9%:26.8%; CO 2 q-26.4%:15.0%; T i -20%:11.2% intervalında olmuşdur. Təhlilər əsasında variantlar arasındakı fərqə əsasən qeyd etmək olar ki, müqayisə olunan fizioloji parametrlərdə suvarılan variant ilə quraqlıq variant arasında elə də kəskin fərq müşahidə olunmur. Bunu da kəskin yaz-yaz quraqlığı baş vermədiyi, vegetasiyanın sonuna doğru variantlar arasındakı fərqin daha aydın nəzərə çarpmasını isə getdikcə quraqlığın dərinləşməsi ilə əlaqələndirmək olar. Cədvəldən göründüyü kimi, sünbülləmə, çiçəkləmə və dən dolma fazasında da mütəmadi ölçmələr aparılmışdır. Əvvəlki inkişaf fazalarından fərqli olaraq dən dolma fazasında, yəni vegetasiyanın sonuna doğru genotiplər arasındakı fərqə görə belə qiymətləndirmə aparılmışdır. Qaraqılçıq-2 sortunda F i -43%:18%, A k –33%:17%, CO 2 q-21%:6%, T i - 35%:26.5%, Əlincə-84 sortunda isə fərqli olaraq, F i -38.6%:19.4%, A k –31%:28% , CO 2 q-26.5%:22% , T i -30.3%:15% nisbətində olmuşdur. Yumşaq buğda sortlarından olan Nurlu-99 genotipində də bərk buğda genotiplərində olduğu kimi vegetasiyanın sonunda dən dolma fazasında öyrənilən parametrlərin variantlar arasındakı fərq F i -24%:17%; A k –26.5%:29.3%; CO 2 q- 16%:21%; T i -30%:40% nibətində dəyişmişdir. Nəhayət, Qobustan yumşaq buğda sortunda isə anoloji olaraq dən dolma fazasında F i -20%:41%; A k –40.6.%:38%; CO 2 q-5.8%:10.3%; T i -36%:11.8% intervalında olmuşdur. Aparılan təhlillərə nəzərən qeyd etmək olar ki, bütün tədqiq edilən sortlarda öyrənilən parametrlərə görə variantlar arası fərq vegetasiyanın əvvəlində az, vegetasiyanın sonuna doğru isə artmağa doğru getmişdir. Onu da qeyd etmək olar ki, xüsusən də quraqlıq variantlar arasındakı fərqdə kəskin azalma müşahidə olunur. Bu da kəskin quraqlığın baş verməsi ilə əlaqədar olaraq ağızcıqların keçiriciliyinin azalması, fotosintezin zəifləməsinə səbəb olur. Bərk buğda genotiplərini müqayisə etdikdə Əlincə-84 sortu Qaraqılçıq-2 sortuna nisbətən quraqlığa daha davamlı olmuşdur. Yumşaq buğda genotiplərini müqayisə etdikdə isə verilənlərə əsasən qeyd etmək olar ki, Nurlu-99 sortu Qobustan sortuna nisbətən davamlı olmuşdur. Qrupların hər ikisinə birlikdə nəzər saldıqda, vegetasiyanın inkişaf fazalarında müxtəlif yaruslara görə variantlar arasındakı fərqin müqayisəsinə nəzərən qeyd etmək olar ki, tezyetişən buğda genotiplərinin vegetasiyanın əvvəlində olduğu kimi sonuna 237 doğru variantlar arasında o qədər də kəskin fərq müşahidə edilmir. Bu da onunla izah olunur ki, kəskin quraqlığın baş verməsinə qədər bu sortlar öz lazımi inkişaf mərhələsini tamamlayır. Əks halda isə vegetasiya müddəti uzanan sortlarda dənin dolması zamanı kəskin quraqlıq nəticəsində dən tam dolmur bu da məhsuldarlığın azalmasına gətirib çıxarır. Sonda qeyd edək ki, biotik və abiotik amillər bitkilərin bioloji tələblərinə uyğun olmadıqda onların fəaliyyətində gedən fizioloji proseslər pozulur, bitkilərin inkişaf dinamikası zəifləyir və bəzi halda tələf olurlar. Əksinə, bitkilər lazım olan şərait və amillərlə təmin edildikdə, normal inkişaf edərək yüksək məhsul verirlər. Yüklə 9,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|