Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ

Cədvəl 
Cəlilabad Bölgə Təcrübə Stansiyasında 2011-ci ildə (dəmyə şəraiti) becərilmiş yerli arpa genotiplərinin biokmyəvi 
göstəriciləri 
s/s 
Genotiplərin adı 
Növ 
müxtəlifliyi 
Mənşəyi 
Illər üzrə 
1000 dənin 
kütləsi, qr 
Zülal,% 
Lizin 
Triptofan 
Nişasta, % 
100 qr-da, 
mq 
Zülala 
görə, % 
100 qr-da, 
mq 
Zülala 
görə, % 
İkicərgəlilər 
1 
St.Qarabağ 7
 
Nutans
 
Azərbaycan
 
2011
 
40,0
 
12,88 
290 
2,24 
85 
0,67 
54,2 
2 
Nutans 118/21 
Nutans 
Azərbaycan 
2011 
37,1
 
11,69 
300 
2,56 
80 
0,70 
57,4 
3 
K-90179 
Nutans 
Azərbaycan 
2011 
41,1
 
11,59 
305 
2,63 
80 
0,69 
51,0 
4 
№ 77 yerli 
Nutans 
Azərbaycan 
2011 
46,0
 
12,45 
295 
2,39 
75 
0,60 
47,8 
5 
Nutans 57/9 
Nutans 
Azərbaycan 
2011 
44,3
 
12,55 
295 
2,36 
70 
0,55 
51,0 
6 
Nutans 80-30/14 
Nutans 
Azərbaycan 
2011
 
45,1
 
12,79
 
260
 
2,12
 
80
 
0,65
 
54,2
 
7 
Nutans 124/32 
Nutans 
Azərbaycan 
2011 
42,1
 
11,91 
305 
2,56 
60 
0,50 
51,0 
Altıcərgəlilər 
8 
St.Pallidum-596 
Pallidum 
Azərbaycan 
2011 
40,2
 
12,91 
300 
2,34 
95 
0,73 
57,4 
9 
K-2778 
Pallidum 
Azərbaycan 
2011
 
43,1
 
13,70
 
360
 
2,65
 
80
 
0,58
 
49,7
 
10 
K-7887 
Pallidum 
Azərbaycan 
2011
 
36,7
 
11,27
 
250
 
2,24
 
90
 
0,79
 
51,0
 
11 
K- 818 
Pallidum 
Azərbaycan 
2011 
40,0
 
11,59 
340 
2,90 
75 
0,64 
54,2 
12 
K-17893 
Pallidum 
Azərbaycan 
2011 
42,0
 
11,81 
330 
2,77 
80 
0,72 
60,4 
13 
K-17860 
Pallidum 
Azərbaycan 
2011 
48,3
 
13,70 
385 
2,80 
95 
0,67 
56,1 
14 
K-1783 
Pallidum 
Azərbaycan 
2011 
40,4
 
11,27 
245 
2,17 
90 
0,70 
51,0 
15 
K-7820/2 
Pallidum 
Azərbaycan 
2011
 
42,0
 
11,94 
270 
2,27 
100 
0,83 
55,4 

---

Laboratoriyada aparılmış analiz nəticəsinə əsasən demək olar ki, arpa bitkisinin 
biokimyəvi komponentlərininöyrənilməsi, elmi praktiki əhəmiyyətə malikdir.
2011-cu ildə Azərbaycan mənşəli mədəni ikicərgəli 
Nutans 
və altıcərgəli 
Pallidum
növmüxtəlifliklərinə aid arpa sortnümunələrində 1000 dənin kütləsi, zülal, 
nişasta, əvəzedilməz amin turşularından lizin və triptofanın analizi aparılmışdır. 
Analizlərdən belə məlum olmuşdur ki, tədqiq olunmuş nümunələrdə
, 
biokimyəvi 
göstəricilərin miqdarı sortdan, formadan və aqrotexniki qulluqdan asılı olaraq 
müxtəlif olmuşdur. Zülalın miqdarı ikicərgəli arpalara nisbətən, altıcərgəli arpa 
nümunələrində daha yüksək olmuşdur ki, bu da bir çox tədqiqatçıların fikirləri ilə üst-
üstə düşdüyündən, işin düzgün aparıldığını sübut edir. Digər nümunələrdən fərqli 
olaraq, altıcərgəli K-17860 
Pallidum
növmüxtəlifliyində həm zülalın, həm də lizinin 
miqdarı yüksək olmuşdur. 
Yerli arpalarda (44,7-60,6%) arasında, lizin 2,04-2,86% arasında, triptofan 
(0,71-0,97%) arasında, zülal isə (quru çəkiyə görə) 10,87-13,96% arasında 
dəyişmişdir. 
Biokimyəvi əlamətlərin optimal göstəricilərinə malik olan arpa sortnümunələri 
respublikamızda heyvandarlığın yem bazasının təşkili üçün geniş ərazilərdə becərilə, 
bununla da ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunmasında istifadə edilə bilər.Beləliklə, 
arpa genotiplərinə aid, təqdim edilmiş tədqiqat işinin nəticəsi, bu bitkinin seleksiyası 
üçün faydalı olan informasiyanın, gələcək seleksiya işlərində istifadəsini tövsiyə edir. 
ƏDƏBİYYAT 
1.
Babayev M.Ə. Dəndə olan zülalın miqdarına görə seleksiya məqsədi üçün 
payızlıq arpanın yerli sortnümunələrinin qiymətləndirilməsi // Azərbaycan 
Aqrar Elmi jurnalı, 2004, № 1-6, səh.280-282 
2.
Qasımov N.A. Bitki fiziologiyası. “Bakı Universiteti” nəşriyyatı. 2008, s.484
3.
Алиев Д.А., Махмудов Р.У., Кулиева С.А., Талаи Д.М. Физиолого-
химические особенности озимой пшеницы, вырашенной в условиях 
засухи. //Ж.Аграрная наука Азербайджана, 1992, №2, с. 15-19 
4.
Иванов Н.Н; Сичкарь Н.М. Биохимия ячменя //Биохимия культурных 
растений. М.-Л; 1958 Т.1, с. 234-315 
5.
Ермаков А.И.,. Арасимович В.В, Смирнова-Иконникова М.И. и др. 
Методы биохимического исследования растений, Изд-во «Колос», 
Ленинград, 1972.с.313-316 
6.
Иванов Н.Н., Сичкарь Н.М. Биохимия ячменя. Биохимия культурных 
растений. М.-Л., 1958 Т.1, с. 234-315 
7.
Ляхова Н.Е. Селекция ячменя пивоваренного направления // 
Сельскохозяйственная биология, 2003, №4, с.12-15 
8.
Мустафаев И.Д. Материал по изучению пшеницы, ржи, ячменя и 
эгилопсов. Азербайджана. Из-во АН Азерб. ССР Баку-1961. стр. 78 
9.
A.Badr, K.Müller, R.Schäfer-Pregl, H. El Rabey, S.Effgen, H.H.Ibrahim, C. 
Pozzi, W.Rohde, and F.Salamini (2000). "On the Origin and Domestication 
History of Barley (Hordeum vulgare)". //Molecular Biology and Evolution17 
(4): 499-510 

---

368 
10.
Anderson B., Q.Zue, R.Nevman, and W. Nevman, 1991. Serum lipid consentration of 
chicken fed diets with flour or red dog from different types of glacier barley. Barley 
Genetics VI: 461-465 
11.
Aydin M., Kalayei V., Altoy F., Ozbek İ., Gekic C., Yield potential and 
drought tolerance of winter bread whtat cultivars released from 1933 to 
1991.5
th
International Wheat conference, Turkey, 1996, p.7 
12.
Bajzhanov Zh, Kokhmetova A, Bagdanova E. Drought resistance and yield 
Stability in wheat genotypes grown in contrasting environments. //The 1
st 
Сentral Asian wheat conference. Almaty 2003, p.546 
13.
Parkov V. Adaptation of bread spring wheat from east Kazakhstan research 
İnstitute of Aqriculture . //The 1
st 
Сentral Asian wheat conference. Almaty 
2003, p.478 
14.
Pervin KARAHOCAG_L,
TEAE 
; Hüsnü EGE,
TEAE
Sayı 6 Nüsha 8 Eylül 
2004 
15.
MacVannel A.P. Barley. General Books LLC, 2009, 50 p