BUĞDA ( T.durum Desf., T.aestivum L.) GENOTİPLƏRİNİN QONUR PASA DAVAMLILIĞININ SÜNİ FONDA QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ VƏ DAVAMLILIQ GENLƏRİNİN SKRİNİNQİ M.Ə.ABBASOV 1,2 1 AMEA Genetik Ehtiyatlar İnstitutu, AZ1106, Azadlıq 155, Bakı 2 Bakı Dövlət Universiteti, AZ 1148, Z. Xəlilov küç. 23. Bakı
Tədqiqat işində bərk və yumşaq buğdaların müxtəlif növmüxtəlifliklərinə aid 121 genbank nümunəsi və 36 seleksiya sortunun qonur pas xəstəliyinə (Puccinia triticina) davamlılığı istixana şəraitində qiymətləndirilmiş və 16 davamlılıq geninin (Lr19, Lr21, Lr24/Sr24, Lr34/Yr18, Lr37/Sr38/Yr17, Lr39, Lr46/Yr29, Lr50, T1RS·1BL (Lr26/Sr31/Yr9)) skrininqi aparılmışdır. Davamlılığın qiymətləndirilməsində qonur pas xəstəliyini törədən göbələyin 4 izoformasından (rasa) (BBBDB, PRTUS25, PRTUS45 və PRTUS60) istifadə olunmuşdur. Nəticələrin analizi zamanı qonur pasa davamlılıq ilə bərk buğdanın növmüxtəliflik əlamətləri arasında, xüsusilə sünbülün rəngi arasında əlaqə müşahidə edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, ağ sünbüllü nümunələrin qonur pasa davamlılığı qırmızı sünbüllülərə nisbətən daha yüksəkdir. Bərk buğda nümunələrinin yumşaq buğdaya nisbətən qonur pasa daha davamlı olması müəyyən edilmişdir. İlk dəfə olaraq, 12 yumşaq buğda nümunəsində Lr34 geni, 9 yumşaq buğda nümunəsində isə T1RS·1BL çovdar translokasiyası aşkar edilmişdir. Fitopatoloji və molekulyar analizlərin nəticələrinə əsasən 25 nümunədən ibarət əlamət kolleksiyası yaradılmışdır ki, onlardan yeni sortların yaradılmasında başlanğıc seleksiya materialı kimi istifadə olunması tövsiyə olunur.
