Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan respublikasi təHSİL İnstitutu

İnkişafa dair yekun hesabat.
Bu məktəbəqədər dövrdə 
2 dəfə
: 3 yaşın və 6 yaşın sonunda 
uşağın inkişaf və təliminin qiymətləndirilməsi ilə bağlı hesabatın hazırlanmasıdır. Uşaq bu 

---

82 
hesabatla növbəti mərhələyə qədəm qoyur. Bu zaman uşağın məktəbəqədər təhsilin sonunda 
inkişafının səviyyəsi müəyyən edilir.
 
4.4. Dəyərləndirmənin aparılmasına verilən tələblər. 
Obyektiv aparılmış dəyərləndirmə, hər şeydən əvvəl real vəziyyətin aşkara çıxarılmasında 
mühüm vasitədir. Məhz real vəziyyətin təhlili nəticəsində buraxılan nöqsanlar müəyyən edilir, 
onların aradan qaldırılması yolları müəyyənləşdirilir və gələcək üçün proqnazlaşdırma aparılır.
Dəyərləndirmə, uşaqların inkişafı ilə elə əlaqələndirilməlidir ki, onların bacarıqlarına dair tam 
və əhatəli cavab almaq mümkün olsun. Dəyərləndirmə uşağın müəyyən müddət ərzindəki 
nailiyyətini, səylərini nümayiş etdirən işlərin məcmusudur. Dəyərləndirmənin son məqsədi uşaqların 
inkişaf dinamikasını müəyyənləşdirmək və özünüdəyərləndirməyi öyrətməkdir. Uşaqlar hər hansı bir 
spesifik şəraitdə özünü göstərməyə çalışır. Uşağın özünü göstərə bilməsi üçün tərbiyəçi-müəllim onu 
həvəsləndirməli, özünəinam hissini formalaşdırmalı, istiqamətləndirməlidir. Bu zaman uşağa 
müəyyən dərəcədə müstəqillik, sərbəstlik verilməsi vacibdir. 
Düzgün və hərtərəfli dəyərləndirmə: 
-hər bir uşağın çatışmayan cəhətlərinə deyil, onun potensial imkanlarına yönəldilməlidir; 
-nəyi və necə öyrətməyi göstərməklə, təlimi inkişaf etdirməlidir; 
-çoxölçülü olmalı, sosial və emosional inkişafa da zehni inkişaf qədər yer ayrılmalıdır; 
-müəllim-valideyn, habelə müəllim-uşaq arasında fəal əməkdaşlığa nail olmalıdır; 
-uşaqların müvəffəqiyyət qazanmalarına və təhsilin optimallığına şərait yaratmalıdır; 
-tərbiyəçi-müəllimlərin planlaşdırdıqları məşğələlərin və tətbiq etdikləri təlim strategiyalarının 
təcrübədə nə dərəcədə səmərəli olduğunu müəyyən etməyə, habelə məktəbəqədər yaşlı uşaqların
nəzərdə tutulan təlim nəticələrinə nail olmalarını təmin etmək üçün lazım olan dəyişiklikləri həyata 
keçirməyə imkan yaradır; 
-uşaqda mənfi hisslər oyatmadan, onun özünəinamını və irəli getmək səylərini 
möhkəmləndirərək müsbət emosional şəraitdə aparılır; 
- uşaqların təlim fəaliyyətinə dair toplanmış müxtəlif formalı dəlillərə əsasən vaxtaşırı aparılır; 
- hər bir uşağın xüsusi ehtiyaclarına, öyrənmə üsuluna və inkişaf mərhələsinə həssaslıqla 
yanaşmanı əks etdirir. 
Dəyərləndirmənin aparılmasında məqsəd təlimin keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq, tədris prosesinin
səmərəliliyini təmin etmək, uşaq fəaliyyətinin inkişafını izləmək və istiqamətləndirməkdən ibarətdir. 
Uşaqlar təlim nailiyyətlərini müxtəlif yolla nümayiş etdirirlər. Münasib qaydada seçilmiş vaxt 
uşağın əhval-ruhiyyəsi, verilən sualların xarakteri, məzmunu ilə uşağın tanışlığı, uşağın təlim dilini 
asanlıqla başa düşməsi nəticələrə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Tərbiyəçi-müəllim istənilən 
vaxtda uşağın davamiyyətini yaxşılaşdırmaq, onun məktəbəqədər müəssisəyə həvəslə gəlməsinə təsir 
göstərmək məqsədilə müxtəlif vasitələrdən istifadə edərək uşağın təlim nailiyyətlərini qiymətləndirir.
Uşaqlar təlim nailiyyətlərini müxtəlif yolla nümayiş etdirirlər. Münasib qaydada seçilmiş vaxt 
uşağın əhvali-ruhiyyəsi, verilən sualların xarakteri, məzmunu ilə uşağın tanışlığı, uşağın təlim dilini 
asanlıqla başa düşməsi nəticələrə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir.
Dəyərləndirmə:
- uşaqların bilmədiklərini və ya bacarmadıqlarını aşkar etməyə deyil, bilik və bacarıqlarını 
göstərməyə xidmət edir;
- Tərbiyəçi-müəllimlərin planlaşdırdıqları məşğələlərin və tətbiq etdikləri təlim 
strategiyalarının təcrübədə nə dərəcədə səmərəli olduğunu müəyyən etməyə, habelə məktəbəqədər 

---

83 
yaşlı uşaqların nəzərdə tutulan təlim nəticələrinə nail olmalarını təmin etmək üçün lazım olan 
dəyişiklikləri həyata keçirməyə imkan yaradır;
-uşaqda mənfi hisslər oyatmadan, onun özünəinamını və irəli getmək səylərini 
möhkəmləndirərək müsbət emosional şəraitdə aparılır;
- uşaqların təlim fəaliyyətinə dair toplanmış müxtəlif formalı dəlillərə əsasən vaxtaşırı 
aparılır;
- hər bir uşağın xüsusi ehtiyaclarına, öyrənmə üsuluna və inkişaf mərhələsinə həssaslıqla 
yanaşmanı əks etdirir.
Dəyərləndirmə zamanı uşağın hərəkət və davranışları, müəyyən şəraitdə fəaliyyətinin 
nəticələri qiymətləndirmənin obyektinə çevrilir; qiymətləndirmə zamanı uşağın hərtərəfli inkişafı 
nəzərə alınır; uşaqlar özlərinin və yoldaşlarının nailiyyətlərinin qiymətləndirilməsi prosesində 
iştirak edir; uşağın mövcud və əvvəlki nəticələri arasında müqayisə aparılır; uşağın valideynləri və 
təhsil mütəxəssisləri ilə mütəmadi əlaqə saxlanılır və hər bir uşağın nailiyyətlərini müntəzəm 
olaraq izləyir. 
Dəyərləndirmə müşahidə prosesi, qeydlərin aparılması, böyümə və inkişafın izlənilməsinin 
nəticələrinin sənədləşdirilməsidir. Bu fasiləsiz bir prosesdir və çoxsaylı resurslar cəlb edir. 
Dəyərləndirmə erkən yaşlı uşaqların xarakterini əhatə etməlidir. 
Dəyərləndirmə zamanı aşağıdakı prinsiplər rəhbər tutulmalıdır: 
- məktəbəqədər yaşlı uşaqların nə edə bilmədiyini deyil, onların nə etdiyini göstərir; 
-uşağı başqaları ilə deyil, özü ilə müqayisə edərək nəzərdən keçirir; 
-uşağı bütövlükdə nəzərdə tutur.