Azərbaycan Respublİkasının Aİlə Məcəlləsİ

Valideynl
ərin hüquq və vəzifələri
Madd
ə 56. Valideynlərin hüquq və vəzifələrinin bərabərliyi
56.1. Valideynl
ər öz uşaqları barəsində bərabər hüquq və vəzifələrə malikdirlər.
56.2. U
şaqlar yetkinlik yaşına çatdıqda, yetkinlik yaşına çatmayan şəxslər nikah bağladıqda, eləcə də yetkinlik yaşına
çatmayan u
şaqlar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda tam fəaliyyət qabiliyyəti əldə etdikdə valideynlərin bu fəsildə
göst
ərilən hüquq və vəzifələrinə xitam verilir.
Madd
ə 57. Yetkinlik yaşına çatmayan valideynlərin hüquqları
57.1. Yetkinlik ya
şına çatmayan valideynlər uşaqlarla birgə yaşamaq və onların tərbiyəsi ilə məşğul olmaq hüququna
malikdirl
ər.
57.2. Yetkinlik ya
şına çatmayan valideynlər nikaha daxil olmamışlarsa, onların uşaqları doğulduqda həmin
valideynl
ər 16 yaşına çatdıqdan sonra atalığın (analığın) müəyyən edilməsində müstəqil hərəkət edə bilərlər. 16 yaşı
tamam olmayan valideynl
ərin uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olmaq üçün qəyyum təyin oluna bilər.
57.3. U
şağın qəyyumu ilə yetkinlik yaşına çatmayan valideynlər arasındakı narazılıq qəyyumluq və himayə orqanı
t
ərəfindən həll edilir.
57.4. Yetkinlik ya
şına çatmayan valideynlər öz uşaqlarına münasibətdə atalığı və analığı ümumi əsaslarla qəbul
etm
ək, atalığa (analığa) dair mübahisə açmaq, habelə 14 yaşına çatdıqdan sonra məhkəmə qaydasında atalığı (analığı)
mü
əyyən etmək hüququna malikdirlər.
Madd
ə 58. Uşaqların tərbiyəsi və təhsilində valideynlərin hüquq və vəzifələri
58.1. Valideynl
ər uşaqlarını tərbiyə etmək hüququna malikdirlər və uşaqlarını tərbiyə etməyə borcludurlar.
58.2. Valideynl
ər uşaqlarının tərbiyəsinə, sağlamlığına və onların psixi, fiziki, mənəvi inkişafına görə məsuliyyət
da
şıyırlar.
58.3. Valideynl
ər digər şəxslərlə müqayisədə öz uşaqlarının tərbiyəsində üstün hüquqlara malikdirlər.
58.4. Valideynl
ər uşaqların əsas ümumi təhsil almasını təmin etməyə borcludurlar.
58.5. Valideynl
ər uşaqların ümumi orta təhsil almasına qədər onların maraqlarını nəzərə almaqla təhsil müəssisəsini
v
ə təhsil formasını seçmək hüququna malikdirlər.
58.6. Dövl
ət valideynlərin bu hüquq və vəzifələrinə qanunda nəzərdə tutulmuş qaydada yalnız uşağın mənafeyi tələb
etdiyi hallarda müdaxil
ə edə bilər.
Madd
ə 59. Uşaqların hüquq və mənafelərinin müdafiəsi sahəsində valideynlərin hüquq və vəzifələri

---

59.1. Valideynl
ər uşaqların hüquq və mənafelərini müdafiə etməlidirlər. Valideynlər uşaqlarının qanuni
nümay
əndəsi kimi onları məhkəmələrdə, habelə hər hansı fiziki, hüquqi şəxslərlə əlaqədar hüquqlarını və maraqlarını
buna s
əlahiyyət almadan müdafiə edə bilərlər.
59.2. Valideynl
ərin və uşaqların maraqları arasında ziddiyyət yarandığı müəyyən olunarsa, müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı u
şaqların hüquq və mənafeyini müdafiə üçün nümayəndə təyin etməlidir.
Madd
ə 60. Valideynlik hüquqlarının həyata keçirilməsi
60.1. Valideynlik hüquqları u
şaqların mənafeyinə zidd həyata keçirilə bilməz.
60.2. Valideynlik hüquqlarını h
əyata keçirərkən valideynlər uşaqların mənəvi inkişafına, fiziki və psixi sağlamlığına
x
ələl yetirməməlidirlər. Uşaqların tərbiyəsində onların istismarına, təhqir edilməsinə, mənəviyyatının alçaldılmasına,
q
əddarlığa, kobudluğa, biganəliyə yol verilə bilməz. Valideynlik hüquqlarını həyata keçirərkən uşaqların hüquq və
m
ənafelərinə ziyan vuran valideynlər qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar.
60.3. U
şaqların tərbiyə və təhsilinə aid olan bütün məsələlər uşaqların hüquq və mənafeləri, onların rəyi nəzərə
alınmaqla, valideynl
ərin qarşılıqlı razılığı əsasında həll olunur. Valideynlər (onlardan biri) öz aralarında olan narazılığı həll
etm
ək üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanına və ya məhkəməyə müraciət edə bilərlər.
60.4. Valideynl
ər ayrı yaşadıqda uşaqların yaşayış yeri onların razılığı ilə həll edilir. Valideynlər arasında razılıq
olmadıqda, m
əhkəmə mübahisəni uşaqların hüquq və mənafelərini, onların rəyini və sair halları (uşaqların qardaş və
bacılarına, valideynl
ərdən hər birinə olan bağlılığı, valideynlərin əxlaqi və digər şəxsi keyfiyyətləri, uşağın yaşı, onun
inki
şafı və tərbiyəsi üçün şərait yaradılması) nəzərə almaqla həll edir.
Madd
ə 61. Uşaqlarından ayrı yaşayan valideynin valideynlik hüquqlarının həyata keçirilməsi
61.1. U
şaqlardan ayrı yaşayan valideyn onlarla ünsiyyət hüququna, uşaqların tərbiyə və təhsili ilə bağlı məsələlərin
h
əll edilməsində iştirak etmək hüququna malikdir.
61.2. U
şaqlarla yaşayan valideyn uşağın fiziki, psixi sağlamlığına, onun əxlaqi inkişafına zərər yetirməyən digər
valideynl
ə uşağın ünsiyyətinə mane olmamalıdır.
61.3. U
şaqlarından ayrı yaşayan valideynlər valideynlik hüququnun həyata keçirilməsi qaydası haqqında yazılı saziş
ba
ğlaya bilərlər. Valideynlər razılığa gələ bilmədikdə, mübahisə onların (onlardan birinin) tələbi əsasında müvafiq icra
hakimiyy
əti orqanının iştirakı ilə məhkəmə tərəfindən həll edilir.
61.4. M
əhkəmənin qətnaməsinə əməl etməyən valideynə qarşı mülki-prosessual qanunvericiliyə uyğun ölçü
götürülür. Bu q
ətnaməyə qəsdən əməl edilmədikdə, məhkəmə uşaqdan ayrı yaşayan valideynin tələbi ilə uşağın mənafeyi
v
ə rəyi nəzərə alınmaqla onun həmin valideynə verilməsi haqqında qətnamə qəbul edə bilər.
61.5. U
şaqdan ayrı yaşayan valideyn öz uşağı haqqında sosial xidmət müəssisələrindən məlumat almaq hüququna
malikdir.
[27]
61.6. Yalnız u
şağın həyat və sağlamlığı üçün valideyn tərəfindən təhlükə olduqda bu cür məlumat verilməsindən
imtina edilir. M
əlumat verilməsindən imtinadan şikayətə məhkəmə qaydasında baxılır.
Madd
ə 62. Baba, nənə, qardaş, bacı və digər qohumların uşaqla ünsiyyət hüququ
62.1. Baba, n
ənə, qardaş, bacı və digər qohumlar uşaqla ünsiyyət hüququna malikdirlər.
62.2. Valideynl
ər (onlardan biri) uşağın yaxın qohumları ilə ünsiyyətinə etiraz etdikdə müvafiq icra hakimiyyəti
orqanı valideynl
ərin (onlardan birinin) bu ünsiyyətə mane olmamağını tələb edə bilər.
62.3. Valideynl
ər (onlardan biri) müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarına tabe olmadıqda, uşağın yaxın
qohumları v
ə ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanı uşaqla ünsiyyətdə olan maneəni aradan qaldırmaq üçün iddia ilə
m
əhkəməyə müraciət edə bilər. Məhkəmə uşağın rəyini və marağını nəzərə almaqla mübahisəni həll edir.
62.4. M
əhkəmənin qərarına əməl etməyən valideyn Azərbaycan Respublikasının mülki-prosessual qanunvericiliyinə
uy
ğun məsuliyyət daşıyır.
Madd
ə 63. Valideynlik hüquqlarının müdafiəsi
63.1. Valideynl
ər məhkəmənin qərarına və ya qanuna əsaslanmadan uşağı yanında saxlayan hər hansı şəxsdən onu
geri qaytarma
ğı tələb edə bilərlər. Bu halda mübahisə yarandıqda valideynlər məhkəməyə müraciət etmək hüququna
malikdirl
ər.
63.2. Bel
ə tələblərə baxdıqda məhkəmə uşağın valideynlərə verilməsinin uşağın marağına zidd olduğunu müəyyən
ed
ərsə, uşağın arzusuna əsasən valideynlərin iddiasını rədd edə bilər.
63.3. Valideynl
ərin və ya başqa şəxslərin yanında yaşayan uşağın tərbiyəsinin və inkişafının təmin olunmaması
m
əhkəmə tərəfindən müəyyən edilərsə, məhkəmə uşağı müvafiq icra hakimiyyəti orqanının himayəsinə verə bilər.
Madd
ə 64. Valideynlik hüquqlarından məhrumetmə
64.0. Valideynl
ər (onlardan biri) valideynlik hüquqlarından aşağıdakı hallarda məhrum edilə bilərlər:
64.0.1. öz valideynlik v
əzifələrini yerinə yetirmədikdə;
64.0.2. alimenti q
əsdən ödəmədikdə;
64.0.3. heç bir üzürlü s
əbəb olmadan uşağı doğum evindən və yaxud hər hansı sosial xidmət müəssisələrindən
götürm
əkdən imtina etdikdə;
[28]
64.0.4. valideynlik hüquqlarından sui-istifad
ə etdikdə;

---

64.0.5. u
şaqlara qarşı məişət zorakılığı ilə bağlı hərəkətlər törətdikdə;
[29]
64.0.6. xroniki alkoqol v
ə narkomaniya xəstəsidirsə;
64.0.7. u
şaqların və ya ərinin (arvadının) sağlamlığına və ya həyatına qarşı qəsdən edilmiş cinayət törətdikdə.
Madd
ə 65. Valideynlik hüquqlarından məhrumetmə qaydası
65.1. Valideynlik hüquqlarından m
əhrumetmə məhkəmə qaydasında həll edilir.
65.2. M
əhkəmə valideynlik hüquqlarından məhrumetmə işlərinə valideynlərdən (onları əvəz edən şəxslərdən) birinin
ərizəsinə, müvafiq icra hakimiyyəti orqanının,  habelə yetkinlik yaşına çatmayanların hüququnu müdafiə edən orqanın və
ya mü
əssisələrin müraciətinə əsasən onların iştirakı ilə baxır.
[30]
65.3. Valideynlik hüquqlarından m
əhrumetmə işinə baxılarkən məhkəmə valideynlik hüquqlarından məhrum
edilmi
ş valideynlərdən (onlardan birindən) uşağa aliment tutulması məsələsini də həll edir.
65.4. Valideynlik hüquqlarından m
əhrumetmə işinə baxılarkən məhkəmə valideynin (onlardan birinin)
h
ərəkətlərində cinayət əməli olduğunu aşkar edərsə, bu barədə prokurora məlumat verməyə borcludur.