Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ «AZƏrbaycan hava yollari» qsc mġLLĠ avġASĠya akademġyasi
Yüklə 3,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.3.
-Ģüalanma -şüaları – kütlə ədədi 4 olan ikiqat yükə malik helium He atomunun nüvələrindən ibarətdir və nüvədən təqribən san km 4 10 sürətlə və 2 - 5MeV enerjilərlə çıxır (şək. 1.4a, b). İki proton və iki neytrondan ibarət -zərrəciklər elektrik və maqnit sahələrində meyl edir. 92 U 238 90 Th 234 + 2 He 4 (1.9) 88 Ra 226 86 Rn 222 + 2 He 4 (1.10) -zərrəciklər böyük kinetik enerjiyə malik olduğundan maddə üzərinə düşdükdə atom və molekullarla aktiv qarşılıqlı təsirdə olub, onları həyacanlandırır və ionlaşdırır. -zərrəcik öz enerjisini istilik hərəkəti enerjisinə qədər tam itirənədək maddə daxilində qaçış yolu adlanan müəyyən yol gedir (10 -4 -10 -5 sm) və nəhayət iki elektron zəbt edərək helium atomuna çevrilir. Kağız vərəq və ya paltar bədəni -şüalardan tam qoruyur. Hər bir nüvənin buraxdığı -zərrəciyin enerjisi müəyyən qiymətə malikdir. Təcrübələr nəticəsində müəyyən olundu ki, -zərrəciklərinin enerji spektri diskretdir və incəquruluşu vardır. Buraxılan -zərrəciklərin enerjisi nüvənin yarımparçalanma müddətindən asılıdır. Bu asılılıq Heyger- Nettolun empirik qanunu ilə müəyyən olunur: R B A ln ln (1.11) burada A və B empirik sabitlər, 2 1 2 ln T , R - zərrəciyin maddədə dayanana qədər getdiyi yolun uzunluğudur. 17 Deməli, Heyger-Hettol qanunu - zərrəciyin havada uçuş məsafəsi R ilə radioaktiv parçalanma sabiti arasında əlaqə yaradır. (4)-ə əsasən radioaktiv elementin yarımparçalanma periodu az olduqca, uçuş məsafəsi böyük olur, yəni buraxılan -zərrəciklərinin enerjisi böyük olur. Normal şəraitdə - zərrəciklərin havada uçuş məsa-fəsi bir neçə santimetr olur. Uran nüvəsində -zərrəciklərinin səpilməsi ilə bağlı Rezerford təcrübələri göstərdi ki, -zərrəciklərin 8,8 MeV enerjiyə qədər nüvədən Rezerford səpilməsi müşahidə olunur, yəni bu halda nüvə ilə -zərrəciyin qarşılıqlı təsiri Kulon qarşılıqlı təsiridir. Bu onu göstərir ki, -zərrəciklər hələ nüvə qüvvələrinin təsir etdiyi sahəyə daxil olmamışlar. Buradan belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, nüvə hündürlüyü 8,8 MeV-dən böyük olan potensial çəpər ilə əhatə olunmuşdur (şək. 1.5). Şək. 1.5. -zərrəciklərinin potensial çəpəri 18 Digər tərəfdən uran nüvəsinin buraxdığı -zərrəciyin enerjisi 4,2 MeB-dir. Deməli, nüvənin buraxdığı - zərrəciklərin enerjisi potensial çəpərin hündürlüyündən kiçikdir. Bu nəticə klassik mexanika qanunları ilə izah edilə bilmir. -zərrəciklərinin buraxılması kvant mexanikası qanunlarına əsasən izah olunur, yəni -zərrəciklərinin nüvədən buraxılması tunel effekti nəticəsində olur. Yüklə 3,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|