Azərbaycan respublġkasi təHSĠl nazġRLĠYĠ «AZƏrbaycan hava yollari» qsc mġLLĠ avġASĠya akademġyasi

 
 
Şək. 1.8. 
 
Radioaktiv parçalanma qrafiki 

---

22 
Yarımparçalanma dövründən asılı olaraq radioaktiv ele-
mentlər qısa ömürlü izotoplara (məsələn, yarımparçalanma 
dövrü 0,000184 san. olan polonium-214) və uzunömürlü 
izotoplara (məsələn, yarımparçalanma müddəti 4,47 milyard il 
olan uran -238) çevrilirlər. 
Aşağıda bir sıra radioaktiv maddələrin yarımparçalanma 
qiymətləri verilmişdir: 
Təbii: uran-238-4,47 ∙10
9 
il 
Kalium-40-1,3 ∙10
9 
il
Sənaye: Sezium-137-30 il 
Kobalt-60-5,7 il 
İridium-192-74 gün 
Tibbi-Yod-131-8gün 
Talium-201-3gün 
Texnisium-99-6saat
Radioaktiv izotoplarla işləyən zaman onların radioaktiv 
parçalanma sürətinin 
aktivliyini,
yəni vahid zamanda 
parçalanan atomların sayını bilmək çox vacibdir. 
BS-də radioaktiv parçalanma sürətinin aktivlik vahidi 
Bekkereldir (Bk)
; 1Bk-1 saniyədə bir parçalanmada baş verən 
radionuklidin aktivliyidir. Bundan başqa aktivlik vahidi kimi 
Küri də istifadə olunur. 1Küri=3,7

10
10 
Bk. 
Bu ədəd 1 qram radium-226-da 1 saniyədə parçalanan 
nüvələrin sayı deməkdir. 
 
1.6. Radioaktiv yerdəyiĢmə 
Radioaktiv parçalanmada eyni zamanda yerdəyişmə 
qanu-nu ödənilir. Qeyd edildiyi kimi, nüvələrin

- 
parçalanması
4
2
4
2
He
Y
X
A
Z
A
Z




(1.22) 

---

23 
sxemi üzrə baş verir. X-parçalanan ana, Y-yaranan qız nüvənin 
simvoludur. Sxemdən göründüyü kimi, yaranan nüvənin yük
və kütlə ədədi parçalanan nüvənin yük və kütlə ədədindən 
uyğun olaraq 2 və 4 vahid azdır. Bu halda yeni yaranan nüvə 
Meneleyev cədvəlində (cədvəl.1.1) 
A
Z
X
nüvəsindən 2 xana 
sola yer dəyişir. Misal olaraq, 
238
92
U
izotopunun 

-
parçalanmasını göstərmək olar: 
4
2
234
90
238
92
He
Th
U


(1.21) 
Cədvəl 1.1. 
Radioaktiv yerdəyişmə qanunu radioaktiv parçalanma 
zama-nı elektrik yükünün və kütlə ədədinin saxlanmasından 
ibarətdir.
Radioaktiv parçalanma zamanı buraxılan 

-zərrəciklərin 
sürəti 1,4

10
9
-dən 2

10
9
sm/san intervalındadır, bu isə 4-
8,8MeV enerjiyə uyğundur. Müasir nəzəriyyələrə görə nüvənin 
daxilində hərəkət edən iki proton və iki neytron görüşdükdə 
radioaktiv parçalanma anında 

-zərrəcik yaranır. 

---

24