Azərbaycan texniKİ universiteti “NƏQLİyyat logiSTİkasi və HƏRƏKƏTİn təŞKİLİ” kafedrasi nəqliyyatda sığorta

Sığorta riski:

1) sığorta hadisəsi nəticəsində sığortalının (sı­ğorta olunanın) həyatına, sağlamlığına, əmlakına zərərin dəyməsi eh­timalıdır;

2) konkret elə sığorta hadisəsi, daha doğrusu zərərverici nəticələrə malik elə təhlükədir ki, itkilərə səbəb olur (məsələn, yan­ğın, partlayış və s.). Bu hadisələrin məcmusu sığorta məsuliyyətinin həcmi adlanır;

3) sığorta qiymətinə görə zərər vermə ehtimalı ilə əlaqələndirilən konkret sığorta obyektidir.

Sığorta ödənişinin həcminə və əhatə olunan sığorta obyektlə­rinin sayına görə sığorta risklərini böyük(əhəmiyyətli), ortavəkiçik(əhəmiyyətsiz) olmaqla üç yerə ayırırlar. Sığortaçının maraqlarına daha çox orta sığorta risklə­rinin sığortalanması uyğundur. Sığortaçı kiçik və böyük risklərin sı­ğortalanmasından yayınmağa çalışır. Böyük risklərin sığortalanması məsələsi təkrarsığortalanma və ya şərikli sığorta yolu ilə həyata ke­çirilir. Əvvəl baş vermiş hadisələrin statistikasına əsaslanaraq sığor­taçı kifayət qədər dəqiqliklə sığorta riskini proqnozlaşdıra bilər.

Hər bir fəlakət və bədbəxt hadisəyə əmək predmetlərinə toxu­nan təhlükə kimi baxılır. Məhz bununla əlaqədar sığorta münasibəti, yəni sığorta müqaviləsi üçün şərt (şərait) yaranır. Sığorta münasibət­lərinin əmələ gəlməsi üçün riskin olması vacibdir. Risk amili sığor­talanma tələbatı yaradır. Uyğun risk olmadan sığorta yoxdur. Risk sığorta müqaviləsinin bütün təsir müddətində mövcud olur. Sığor­talanma vasitəsi ilə ixtiyarı insanın fəaliyyəti təsadüfülikdən müdafiə olunur.

Heç də bütün risklərin reallaşdırılma ehtimalı yoxdur. Riskin səviyyəsinin qiymətləndirilməsi üçün reallaşma tezliyi və nəticələrin ağırlığı anlayışlarına fikir vermək lazımdır. Əvvəlcədən baş verməsi qaçılmaz olan risklər sığorta obyekti ola bilməz.

“Sığorta fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qa­nununa görə sığorta riskivə yarisk– sığorta obyekti ilə bağlı it­kilərin və ya zərərlərin yaranmasına səbəb olan hadisənin baş ver­məsi və ya halın yaranması ehtimalı, həmçinin bu ehtimala qarşı sı­ğortaçının üzərinə götürdüyü öhdəlikdir.

Sığortaçının məsuliyyət həcminə görə risklər şəxsi və univer­sal risklərə bölünür. Şəxsi risklərə daşıma və ekspozisiya zamanı qiymətli rəsm əsərinə qarşı (məsələn, vandalizm aktının törədilməsi) sığortalanan riskləri nümunə göstərmək olar. Universal risk əsasən əmlak sığortası müqavilələrinin predmeti olur və sığortaçının məsu­liyyət həcminə daxildir.

Spesifik risklər anomal və fəlakətli olmaqla xüsusi qrup təşkil edir. Anomal risklərə ölçüləri bu obyektləri bu və ya digər sığor­ta riski qrupuna daxil etməyə imkan verməyən risklər aiddir.Ano­mal risklər normadan aşağı və yuxarı olur. Normadan aşağı anomal risklər sığortaçı üçün əlverişlidir və sığorta müqaviləsinin adi şərtləri ilə ödənilir. Normadan yuxarı risklər sığortaçı üçün həmişə əlverişli deyil və sığorta müqaviləsinin xüsusi şərtləri ilə ödənilir.

Fəlakətli risklər xüsusi böyük ölçülü zərər vur­maqla çoxsayda sığortalanmış obyekti və ya sığortalını əhatə edən böyük qrupu təşkil edir. Bunlar qarşısıalınmaz təbiət qüvvələrin meydana gəlməsi ilə, həmçinin maddi rifah əldə edilməsi prosesində yaradıcılıq fəaliyyəti ilə əlaqədar risklərdir.

Sığorta riskinin maliyyə, qeyri-maliyyə, təmiz, spekulyativ, fundamental və özəl növləri vardır.

Ümumi təsnifata görə risklər:ekoloji, nəqliyyat, siyasi və xü­susi olmaqla dörd yerə bölünür.