Azərbaycan türkləRİNİN

ezən
-―vadi‖ sözlərindəndir. Gölün cənub sahili is ə Zamua ad lanırdı (102,88). 
Zamua h idronimi türkcə 
zay (say)
və 
mua (dua)
– ―su‖ sözlərindəndir.
A z i r u
(dağ adı). Tü rkcə 
izer, izir
-―aşırım‖, ―dağ keç idi‖ , ―dağ çökəyi‖
(145,230) sözündəndir (adın asurca yazılışında sondakı ―u‖ həmin d ildə adlıq hal 
şəkilçisidir). 
B u y a
(Urmiya gölü ətrafında bir çayın adı). Za mua (Urmiya) 

---

59 
hidronimindəki ― mua‖ ko mponenti ilə bəlkə də eynidir. Türkcə 
biya
-―çay‖ 
sözündəndir (Dağlıq Altayda ―biya‖ sözündən çay adları üçün bax: 148) Ob 
çayının bir qolu Biya, Tatarıstanda Biya və Muya (82,14,63), BaşqırdıstandaKama 
çayının sol qolu Bıya, Orta Uralda Vıya, Tü mən əyalətində Vıya və b. çay adları 
ilə eynidir. Xa kasiya əra zisində çay adlarında geniş yer tutan termindir (145,12,84-
85). 
S i m a k i
(dağ adı). Türkcə 
çim (
asurca ―ç‖ səsi olmadığ ına görə ―sim‖ 
kimi verilmişdir.) ―torpağın kökləri bir-birinə sarılmış, sıx ot b itkiləri bitmiş üst 
qatı, təbəqəsi‖ və 
ık
(ehtimal ki, qədim forması ―ak‖ ) – ―dağın soyuqdan qorunan 
yamacı‖ (oradakı ev heyvanların ın sürücü soyuq küləkdən və tufandan gizlən ir 
(145,636) sözlərindəndir. Qazaxstanda Çimbu lak, Çim Ku rqan və b. dağ adları ilə 
müqayisə olunur.
S i m i r r i a
(Mannada toponim). Asurca yazılış formasında bu toponim 
simir 
və-
ri
(-li) şəkilç isindən ibarətdir. Eht ima l ki, bu ad aslində Siv irrid ir, la kin 
asur dilində ―v‖ səsi olmadığına görə onu ― m‖ s əsi ilə verirdilər. Türkcə
şiver, 
şiber
(buratga 
şeber,
monqolca 
şiver
)-―qalın, sıx meşə‖, ―bataqlıq cəngəllik‖, 
―subasar kolluq‖ (145,628) sözündəndir. Er. əv. 820-ci ilə aid ―Assur mənbəində 
Midiyanın Sibaru (―u‖ adlıq hal ş əkilçisidir) qalasının adı çəkilir. Ehtimal ki, 
mənaca Simirria toponimi ilə eynidir və Saburxast (IX əsr) toponimində qalmışdı.
A x ş u r a
(yaşayış məntəqə adı). Türkcə 
ax
– ―ağ‖ və 
şura 
– türkcə ―göl‖, 
udmurtca 
şur 
– ―çay‖, türkcə 
soru 
―bataqlıq yer‖, ―duzlu gölməçə‖ sözlərindəndir.
E. əv. 615-613-cü illərdə Manna Midiyaya birləşdirild ikdən sonra Manna 
toponimlə ri Mid iya toponimlərinin bir h iss əsi kimi qeyd olunur. Oxucu nəzərə
almalıd ır ki, Cənubi Azərbaycan ərazisindəki toponimlərin dəqiq lokalizələri 
yoxdur. Ona görə onların Manna və Midiya toponimlərinə ayrılması şərtid ir. 
M a n n a h a k i m l ə r i n i n a d l a r ı.
Nə zərdə tutulma lıdır ki, 
yuxarıda çəkilən toponimlər və şəxs adları Manna ərazisindədir. Lakin o vaxt hələ 
Manna adı çəkilmədiyinə görə, tədqiqatçılar onları lu lubelərə və kutilərə aid ed irlər 
(102, 144). Aşağıdakı şəxs adları da Manna ərazisindədir və ona görə biz bu adları 
şərti olaraq mannalara aid ed irik.
A m e k a
(er. əv. 881-880-c i il). İranşünaslar bu adı farsca sayırla r (88, 
123-124). Əslində bu ad türkcə 
a maq,
omaq-
―qıvraq‖, ―xoş təbiətli‖, ―cəld‖, ―yaxşı 
əhval – ruh iyyəli‖ (166,I,453) sözündədir. M idiyada A maxar (er. əv. 821-ci il), 
Qara dənizin şima l çöllərində skiflə rdə A mak (e r. əv. VII əsr) və sarmatla rda 
Amaqaşəxs adları ilə müqayisə olurdu. Türk d illərində m-b əvəzlən məsinə görə 
Abaqa xan (Elxanilər süla ləsində xan adı, XIII əsr), XIV əsrdə Sibirdə Tu men 
xanlığının xanı İbak, XVII əsrdə Altayda teleutlarda Abak (157,90) şəxs adları ilə 
müqayisə olunur.