Azərbaycan xalqının tarixinə qanlı Yanvar faciəsi kimi da

Skolioz xəstəliyin ən müasir metod və implantlar vasitəsilə 

“cərrahi korreksiyası” əməliyyatı uğurla həyata keçirilmişdir

Skolioz

Qasımova  Səbinə  Sərməs  qızı  2  fevral  1981-ci  ildə 

Zəngilan  rayonunda  anadan  olmuşdur.  1999-cu  ildə 

Azərbaycan  Tibb  Universitetinə    daxil  olmuş,  2005  ci 

ildə həmin universiteti bitirmişdir. 2005-2006-cı illərdə 

3  saylı  klinik  xəstəxanada  anestezioloq-reanimatoloq 

ixtisası üzrə internatura keçmişdir. 2006-cı ildə Türkiyə 

Cümhuriyyəti  Ankara  şəhəri,  Gülhanə  Tibb  Akademi-

yasında  6  aylıq  nefrologiya,  2008-2009-cu  ildə  Anka-

ra  şəhəri  Bayandır  xəstəxanasında  Anesteziologiya  və 

reanimasiya, 2009-2010-cu illərdə İstanbul şəhəri, Şiş-

li  Eftal  Eğitim  Araşdırma  xəstəxanasında  hemodializ 

kursu  üzrə,  2010-cu  ildə  isə  Akademik  M.Mirqasımov 

adına  həkimləri  təkmilləşdirmə  institutunda  nefrolo-

giya  ixtisası  üzrə  kurslar  keçib.  2011-2012-ci  illərdə 

İstanbul  Universiteti,  Tibb  fakültəsi    Daxili  xəstəliklər 

kafedrasının  nefrologiya  ana  bilim  dalında  nefroloji 

xəstələrlə işləmə, müayinə, müalicə üsulları, böyrək bi-

opsiyası, periton dializi, periton kateteri və qalıcı hemodializ kateterlərin qoyulması 

istiqamətində təkmilləşmişdir. 

S.Qasımova  2012-2013-cü  illərdə  Antalya  şəhəri,  Akdeniz  Universitetində  Orqan 

Nəqli Eğitim Araşdırma və Uygulama Mərkəzində 6000-ə qədər böyrək transplanta-

siyası  olunan xəstənin əməliyyat öncəsi  və sonrası  təqibi, son müalicə protokolları, 

həmçinin  müxtəlif  təcili  hallarda  müdaxilələr  üzrə  təkmilləşmişdir.  Hər  il  mütəmadi 

olaraq  müxtəlif  elmi  konqreslərdə  iştirak  edir.  İxtisası  üzrə  iştirak  etdiyi  konfranslar 

arasında Avropa Nefroloji Dializ və Transplantasiya Konqresi, Uluslarası Türk Nefroloji 

Hipertansiyon və Transplantasiya Konqresi xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Türk Nefroloji Dərnəyi, Orqan Nəqli Kuruluşları Kordinasiyon Dərnəyi, Türk Dahili 

və Cərrahi Yoğun Bakım Dərnəyinin üzvüdür.  2007-ci ildən etibarən Mərkəzi Klinikada 

nefro-reanimatoloq kimi fəaliyyət göstərir.

Nadirov  Tariyel  26  iyul  1982-ci  ildə  anadan  olmuş-

dur.  2000-ci  ildə  Azərbaycan  Tibb  Universitetinə  daxil 

olmuş,  2006-cı  ildə  həmin  universiteti  bitirmişdir.  2006-

2007-ci  illərdə  Musa  Nağıyev  adına  Təcili  Tibbi  Yardım 

Xəstəxanasında  cərrahiyyə  ixtisası  üzrə  internatura  kursu 

keçmişdir.

2007-ci ildə T.Nadirov  Mərkəzi Klinikada həkim-cərrah 

kimi fəaliyyətə başlamışdır. 

2012-2013-cü  illərdə  Türkiyə  Cümhuriyyətində  orqan 

transplantasiyası  üzrə  yüksək  ad  qazanmış  klinikalardan 

olan Ağdəniz Universitetinin Orqan Nəqli Klinikasında or-

qan transplantasiyası təhsili almışdır. Həmin dövrdə 150-yə 

yaxın  böyrək  köçürülməsində  iştirak  etmiş,  bu  xəstələrin 

əməliyyatdan əvvəl və sonrakı təqiblərini öyrənmişdir. Or-

qan köçürülən xəstələrin 30-nu operator doktor olaraq icra 

etmişdir. 

Tariyel  Nadirov  Azərbaycana  qayıtdıqdan  sonra  ilk 

böyrək transplantasiyasını 2013-cü ilin iyun ayında uğurla həyata keçirmiş və həmin ildə 

yenidən Mərkəzi Klinikada fəaliyyətini  davam etdirməyə başlamışdır.

2014-cü  ildə  Türkiyə  Cümhuriyyəti  Ege  Universitetində  Ümumi  Cərrahiyyə  Klinikasın-

da Hepatobliar və Orqan transplantasiyası şöbəsində ixtisasartırma kursu keçmişdir. Burada 

təhsil aldığı dövrdə qaraciyər, öd yolları, mədəaltı vəzdə aparılan ən ağır əməliyyatlarda iştirak 

edərək bu əməliyyatların ən müasir üsullarla aparılma qaydalarını öyrənmişdir. Eyni zamanda 

canlıdan və meyiddən qaraciyər transplantasiyası əməliyyatlarında aktiv iştirak edərək, orqan 

transplantasiyasındakı  müasir  biliklərə  yiyələnmişdir.  Həmin  müddətdə  Türkiyənin  müxtəlif 

şəhərlərində keçirilən konqres və simpoziumlara qatılmışdır. İzmirdə keçirilən "Öd yolları yara-

lanmalarına müasir yanaşma" simpoziumunda çıxış etmişdir.

T.Nadirov 2015-ci ildən Mərkəzi Klinikada  mütəxəssis həkim-cərrah olaraq fəaliyyətini 

davam etdirməkdədir.  

MƏRKƏZİ KLİNİKA

BÜLLETEN-3 | YANVAR 2015

4

Azərbaycanın  görkəmli  dövlət  xadimi,  tibb  elmləri 

doktoru,  professor  Əziz  Məmmədkərim  oğlu  Əliyev 

1897-ci  il  yanvar  ayının  1-də  İrəvan  quberniyasının 

Hamamlı  kəndində  anadan  olmuşdur.  Əziz  Əliyev  8 

yaşında  rus-tatar  məktəbinə  daxil  olmuş  və 

orada ibtidai təhsil almışdır. 1908-ci ildə 

o  İrəvandakı  gimnaziyaya  daxil  olur, 

1917-ci  ildə  buranı  bütün  fənlər 

üzrə əla qiymətlərlə bitirir. Mad-

di  cəhətdən  təhsilini  davam 

etdirmək  üçün  məktubla 

Bakı  milyonçusu,  xeyriyyəçi 

Hacı Zeynalabdin Tağıyevə 

müraciət  edir  və  tezliklə 

həmin  vaxt  üçün  kifayət 

qədər  dəyərli  vəsait  he-

sab  olunan  300  rubl 

kömək alır.

Elə həmin il o Sankt-

Peterburqda  tələbkar 

alimlərin  iştirakı  ilə 

aparılan  müsabiqədən 

müvəffəqiyyətlə keçir və 

Rusiyanın  ən  nüfuzlu  ali 

tibb məktəblərindən sayı-

lan Hərbi Tibb Akademiya-

sına daxil olur. 

1923-cü ilin mayında Əziz 

Əliyev Bakıya köçür. Bu andan 

etibarən  onun  həyatının  yeni 

mərhələsi başlanır. Bakıda ilk vaxt-

lar  Azərbaycan  SSR  Xalq  Komissar-

ları Şurasında iş icraçısı, həmin idarənin 

ümumi şöbə müdirinin müavini, katibin mü-

avini və nəhayət, respublika Xalq Komissarlığı Şurasının 

katibi vəzifəsini icra edir. 1923-cü ildən etibarən yarım-

çıq qalmış ali tibb təhsilini BDU-nun tibb fakültəsində 

davam etdirir. O, 1927-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin 

tibb fakültəsini bitirir və universitetin daxili xəstəliklər 

kafedrasında saxlanılır.

Əziz Əliyev həmin kafedrada əvvəl ordinator, sonra 

isə aspirant, assistent və dosent kimi fəaliyyət göstərir. 

O 1929-1932-ci illərdə Azərbaycan Klinik İnstitutunun 

rektoru vəzifəsinə təyin olunur.

Əziz  Əliyev  İkinci  Dünya  Müharibəsindən  həm 

əvvəlki, həm də sonrakı illərdə Azərbaycanda səhiyyənin 

təşkili  məsələsinə  xüsusi  diqqət  yetirib  və  onun  bu 

sahədəki  əvəzsiz  xidmətləri  tarixə  qızıl  hərflərlə  həkk 

olunub

1930-cu il iyun ayının 19-da Bakı Dövlət Universite-

tinin tibb fakültəsinin bazası əsasında Azərbaycan 

Dövlət Tibb İnstitutunun yaradılması və bun-

dan  sonrakı  çətin  mərhələlərdə  instituta 

rəhbərlik  etmək  böyük  cəsarət  tələb 

edirdi.  Əziz  Əliyev  bu  illərdə  ADTİ-

nin  yaradılmasının  təşkilati  işlərinin 

yerinə  yetirilməsində  mühüm  rol 

oynayan  əsas  simalardan  biri 

olub və 1932-ci il iyunun 1-dən 

etibarən  həmin  institutun  rek-

toru vəzifəsində çalışmağa ra-

zılıq verir.

  Əziz  Əliyev  1934-cü  il 

mart  ayının  30-da  respubli-

kamızda səhiyyə işlərini can-

landırmaq  məqsədilə  Bakı 

Şəhər  Səhiyyə  Şöbəsinin 

müdiri  təyin  edilib.  Ancaq 

az  keçməmiş,  1935-ci  il  yan-

varın  14-də  Azərbaycanda 

yüksəkixtisaslı  milli  tibb  kadr-

larının  hazırlığını  gücləndirmək 

məqsədilə  o,  yenidən  ADTİ-

nin  rektoru  vəzifəsinə  qaytarılıb. 

ADTİ-yə  rektor  təyin  edildikdən  az 

sonra onun rəhbərliyi altında həlli va-

cib sayılan bütün məsələlər üçün geniş 

tədbirlər  planı  hazırlanıb.  O,  azərbaycanlı 

kadrları  işə  cəlb  edərək  onların  fəaliyyət 

dairəsini  genişləndirib  və  ana  dilində  dərsliklər, 

dərs  vəsaitləri,  monoqrafiya  və  tövsiyələr  yazılmasına 

nail olub.

1932-1935-ci  illər  ərzində  Əziz  Əliyevin  rəhbərliyi 

altında  əməkdaşlar  tərəfindən  Azərbaycan  dilində  la-

tın  qrafikası  ilə  45  adda  dərslik  və  dərs  vəsaiti  tərtib 

edilərək tibb təhsili alan tələbələrin ixtiyarına verilir. Bu 

o  dövrün  texniki  imkanları  üçün  çox  böyük  göstərici 

idi.  Ə.Əliyevin  təşəbbüsü  ilə  işıq  üzü  görən  əsərlərdən 

onun  özünün  "Klinik  analizlər"  kitabı,  K.Ə.Balakişiyevin 

"İnsanın  normal  anatomiyası",  M.Qəniyevin  "Mikrobi-

ologiya  kursu",  C.Hüseynovun  "Patoloji  anatomiya", 

Y.Qazıyevin  "Ağciyər  vərəmi",  Ü.Musabəyovanın  "Göz 

xəstəlikləri",  Ə.Talışinskinin  "Travmatologiya",  Q.Səfərov 

və  Ə.Həsənovun  "Bioloji  kimya"  və  digər  dərsliklər, 

eləcə  də  M.A.Mirqasımovun,  M.A.Topçubaşovun, 

M.M.Mirsəlimovun, M.Ə.Əfəndiyevin, Z.M.Məmmədovun 

və  başqalarının  çap  olunan  əsərləri  Azərbaycanın  tibb 

tarixində ən qiymətli nəşrlərdəndir.

1930-1945-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Tibb İnsti-

tutunun əməkdaşları tərəfindən 80 adda dərslik və dərs 

vəsaiti  nəşr  olunur.  Onun  55-i  Əziz  Əliyevin  instituta 

rəhbərlik etdiyi beş il ərzindəki yaradıcı və məhsuldar 

dövrə təsadüf edir.

Ə.Əliyev  institutu  bitirdikdən  iki  il  sonra  1929-cu 

ildə namizədlik, 5 il sonra isə doktorluq dissertasiya-

sını  müdafiə  edib.  Əziz  Əliyevin  doktorluq  disserta-

siyası Azərbaycanda ilk dəfə olaraq SSRİ Elmlər Aka-

demiyasının,  ÜİLKGİ  Mərkəzi  Komitəsinin  mükafatına 

layiq görülən dəyərli elmi iş idi. Əziz Əliyev 1941-ci il 

mayın 13-də (Azərbaycan SSR xalq səhiyyə komissarı 

işləyərkən) SSRİ Elmlər Akademiyasının Azərbaycan fi-

lialının rəyasət heyəti nəzdində təşkil edilmiş elmi şu-

ranın üzvü, 1956-cı ildə isə professor vəzifəsinə seçilib 

və həmin ildə də professor elmi adı təsdiq olunub.

Əziz  Əliyev  1941-1942-ci  illərdə  Azərbaycan  KP 

MK-nın katibi, 1942-1948-ci illərdə isə Dağıstan MSSR 

Vilayət  Partiya  Komitəsinin  birinci  katibi  vəzifələrində 

çalışaraq  özünü  bacarıqlı  dövlət  xadimi  kimi  göstərə 

bilib.  O,  1949-1950-ci  illərdə  Moskvada  ÜİK  P  MK-

nın  inspektoru,  1950-1951-ci  illərdə  Azərbaycan  SSR 

Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini, sonrakı illərdə 

Azərbaycan  SSR  Elmi-Tədqiqat  Ortopediya  və  Bərpa 

Cərrahlığı İnstitutunun direktoru, həmçinin Azərbaycan 

Dövlət  Həkimləri  Təkmilləşdirmə  İnstitutunun  rektoru 

vəzifələrində işləyib. Ə.Əliyev I-II çağırış SSRİ Ali Sove-

tinin deputatı seçilib. O, həmçinin Azərbaycan SSR Ali 

Sovetinin I-III çağırış, Dağıstan MSSR Ali Sovetinin II ça-

ğırış deputatı olub.

  Əziz  Əliyevin  vətən  və  xalq  qarşısındakı  misil-

siz  xidmətləri  görkəmli  həkim  və  alim,  əla  səhiyyə 

təşkilatçısı  və  səriştəli  rəhbər  və  təcrübəli  dövlət  xa-

dimi  kimi  yüksək  qiymətləndirilib.  O,  iki  dəfə  Lenin 

ordeni, Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni, I dərəcəli Vətən 

müharibəsi  ordeni,  "Səhiyyə  əlaçısı"  döş  nişanı,  bir 

çox  medallar,  o  cümlədən  1948-ci  ildə  "Moskvanın 

yaranmasının 800 illik xatirə medalı" və çoxsaylı fəxri 

fərmanlarla  təltif  edilib.  Əziz  Əliyev  27  iyul,  1962-ci 

ildə vəfat etmişdir. 

Dr. Səbinə Qasımova

həkim-reanimatoloq

Dr. Tariyel Nadirov

həkim-cərrah

Əziz Məmmədkərim oğlu Əliyev

Azərbaycan səhiyyəsinin tarixi

Həkimlərimizi tanıyaq

MƏRKƏZİ KLİNİKA

BÜLLETEN-3 | YANVAR 2015

5

- Belə bir fikir var: tibb sahəsində qadınlara daha yaxın olan 

ginekoloqlardır. Təkcə ona görə ki, onlar qadınların sağlam 

doğuşlarında və dünyaya uşaq gətirmə prosesində yaxından 

iştirak edirlər? 

-  Bu  fikir  tamamilə  doğrudur.  Bizim  pasiyentlərin  hamısı  qa-

dınlardır.  Biz  sonsuzluq  problemi  ilə  məşğul  olduğumuza 

görə,  çox  vaxt  qadınları  tək  deyil,  həyat  yoldaşları  ilə  birgə 

qəbul  edib  söhbət  aparırıq.  Bilirsiniz  ki,  həkimlərin  payına 

təkcə  tibbi  xidmət,  müalicə  və  müayinə  işinin  aparılması  və 

əməliyyat edilməsi prosesi düşmür. Uzun illik iş təcrübəmdən 

deyə bilərəm ki, xəstələrimizi qəbul etdikdə təkcə onların tib-

bi  tərəflərini  deyil,  həmçinin  sosial  və  psixoloji  problemlərini 

dinləyirik.  Bilirsiniz  ki,  sonsuzluqdan  əziyyət  çəkən  ailələrdə 

qadınlara bəzən ailə, bəzən də cəmiyyət tərəfindən təzyiq olu-

nur. Onlar bəzən həmin problemləri kiminləsə bölüşə bilmirlər. 

Azərbaycanda psixoloji dəstək son illər fəaliyyətdədir və hələ 

də istənilən inkişaf səviyyəsinə çatmayıb. Ona görə də qadın-

lar həmin problemlərini, hisslərini ginekoloqları ilə bölüşürlər. 

Düzdür,  ginekoloqların  arasında  kişi  həkimlər  də  var.  Ancaq 

mənə elə gəlir ki, qadınları daha yaxından anlayan, onlara daha 

düzgün  istiqamət  verən  və  onları  daha  düzgün  müayinə  və 

müalicə edən qadın ginekoloqlardır. Çünki biz qadın olaraq on-

ları daha yaxşı anlayırıq.

- Müasir dünyada sonsuzluq problemi daha tez həllini tap-

maqdadır. Bizim ölkəmizdə, o cümlədən Mərkəzi Klinikada da 

problemin həlli üçün süni mayalanma əməliyyatları həyata 

keçirilir. Belə demək olarmı, sonsuzluğun tam aradan qalxa-

cağı gün çox da uzaqda deyil?

- Kişi və qadınların həyatda vəzifəsi öz gələcəklərini yaşatmaq 

üçün dünyaya insan gətirmələridir. Sonsuzluq insanın yaranışın-

dan mövcud olan problemdir. Problemin mövcud müalicəsi də 

süni mayalanmadır. Artıq bu müalicə 10 ildir ki, Azərbaycanda 

mövcuddur. 2004-cü ildə ilk dəfə olaraq Mərkəzi Klinikada süni 

mayalanma həyata keçirilib. Süni mayalanma nəticəsində bizim 

klinikada yüzlərlə uşaq dünyaya gəlib. Bu gün Azərbaycanda 

süni  mayalanmanın  həyata  keçirilməsi  onu  göstərir  ki,  ölkə 

səhiyyəsində inkişaf gedir. Çünki bu əməliyyat zamanı istifadə 

olunan  xüsusi  avadanlıqlar  dünya  ölkələrindəki  səviyyədədir. 

Dünyada cütlüklərin 15-20 faizi sonsuzluq problemi ilə üzləşir. 

Baxmayaraq ki, bu rəqəm süni mayalanmada icra edilir və biz 

bu proseslərdə çox dərinliklərə getmişik. Bununla belə sonsuz-

luğun sayı dünyada azalmır. Son 10 illikdə isə problemdə kişi 

faktoru  çox  artıb.  Məsələn,  əvvəllər  sonsuzluğun  səbəblərini 

araşdıranda deyərdik ki, 40 faiz kişilərə, 40 faiz qadınlara, 20 faiz 

hər iki cütlüyə aiddirsə, 20 faizinin də səbəbi bilinməzdi. İndi isə 

kişilərin sonsuzluq problemi qadınları üstələyib. Bu bizi daha 

çox narahat edir. Çünki kişi sonsuzluğunun müalicəsi, hətta süni 

mayalanma ilə belə daha çətindir.

-  Süni  mayalanmanın  əsasən  hansı  yaş  dövründə  həyata 

keçirilməsi məsləhətdir? 

- Ümumiyyətlə, biz istərdik ki, qadınlarımız ən yaxşı halda 35 

yaşa qədər, ya da 38-40 yaşlarına qədər doğumu başa vursun-

lar.  Qadın  cavan  qala,  50-60  yaşında  çox  gözəl  görünə  bilər, 

ancaq  onun  reproduktiv  funksiyası  əvvəlki  fəaliyyətində  ol-

maz.  Qadın  yaşa  dolduqca  onun  hamilə  qalmaq  şansı  azalır. 

Yumurta hüceyrələri qocaldığına görə genetik xəstə uşaqların 

dünyaya gəlmə riski artır. Ona görə qadınlarımız çalışmalıdır-

lar ki, müəyyən yaş dövrünə qədər hamilə qalıb dünyaya uşaq 

gətirsinlər. Eyni zamanda, bu süni mayalanmaya da aiddir. Düz-

dür, bu gün süni mayalanma elə bir inkişaf səviyyəsinə çatıb 

ki,  yumurta  hüceyrələrin  donasiyası  həyata  keçirilir.  Tutaq  ki, 

qadın həyat yoldaşından ayrılıb, hələ ki, yenidən ailə qurmaq 

şansı yoxdur, ancaq əmindir ki, o nə vaxtsa ailə qura biləcək 

və  o  zaman  hamilə  qala  bilməyəcək.  Buna  görə  biz  xüsusi 

dərmanlar vasitəsi ilə qadınlarda yumurta hüceyrələri yetişdirir, 

onları toplayır və dondurub saxlayırıq. Tutaq ki, qadın bunu 35 

yaşına qədər həyata keçirir. Bu yaşdan sonra ailə qurduqda isə 

o xanım öz dondurulmuş yumurta hüceyrələrindən istifadə edə 

bilər. Bununla da o qadın genetik olaraq öz övladını dünyaya 

gətirmək şansını əldə edir. Artıq dünyada bu praktika var və 

biz iki ildir ki, bunu Azərbaycanda da tətbiq etməyə başlamışıq. 

-  Ailə  qurmaq  şansı  olmayan  qadınlar  necə,  bu  üsuldan 

istifadə edirlərmi?

- Təbii ki, biz tənha qadınları da süni mayalanma edə bilirik. 

Bununla bağlı, təcrübələrimiz var. Tənha qadınlar bizə müraciət 

edir və biz bu əməliyyatı həyata keçiririk. Mən bunu  hər zaman 

alqışlayıram.  Dünyaya  uşaq  gətirmək  çox  önəmlidir.  Bunun 

üçün də bu cür donasiya proqramları var  və bunun üçün yaş 

məhdudiyyəti yoxdur. 

- Qiymətlər necə, pasiyentlərə uyğundurmu?

-  Süni  mayalanma  dünyanın  hər  yerində  bahalı  əməliyyatdır. 

Çünki bu əməliyyat zamanı istifadə olunan cihazlar, laborato-

riya və dərmanlar bahalıdır. Eyni zamanda, bu sahədə çalışan 

mütəxəssislərin də yetişdirilməsi baha başa gəlir. Mərkəzi Klini-

ka şəhərin digər embroloji klinikaları ilə müqayisədə əməliyyatı 

ən aşağı qiymətlərlə həyata keçirir. Bəzən bizə cinsiyyət seçimi 

ilə  də  bağlı  müraciət  edirlər.  Biz  buna  yaxşı  baxmırıq.  Ancaq 

onu da deyim ki, bəzən cinsiyyət seçimi ilə də bağlı xəstəliklər 

olur.  Ona  görə  biz  bəzən  cinsiyyəti  seçmək  məcburiyyətində 

qalırıq. 

-  Bu  gün  uşaq  ölümləri  ilə  bağlı  baş  verən  hadisələrdə 

daha çox həkimləri günahlandırırlar. Bu fikirlərdə nə qədər 

həqiqət var?

- Mən həmişə deyirəm ki, mamalıqla məşğul olmaq çox çətin 

sahədir. Çünki biz iki cana – həm anaya, həm də uşağa görə 

məsuliyyət daşıyırıq. Hamiləlik fizioloji hal olsa da, onun poto-

loji tərəfləri də var. Təbabətdə də statistik olaraq ana ölümü də, 

uşaq ölümü də ola bilər. Hamiləlik fizioloji hal olduğu üçün biz 

həkimlər çalışmalıyıq ki, bu hallarda minimal səviyyəni qoru-

yaq. Bəzən elə problemlər yaranır ki, onların qarşısında təbabət 

də aciz qalır. Orada həkim səhlənkarlığı da ola bilər. Ancaq hər 

zaman ona bağlı olmaya da bilər. Məsələn, əgər xəstədə qa-

naxma olursa və həkim onun öhdəsindən gələ bilmirsə, təbii ki, 

burada həkimin günahı vardır. Və yaxud müəssisənin yetərincə 

şəraiti yoxdur ki, o xəstəyə yardım etsin. Doğuşu həyata keçirən 

həkim həm də cərrah olmalıdır. Yalnız onda potoloji problemlə 

gələn  qadınlarımızı  xilas  edə  bilərik.  Uşaqlara  gəlincə,  bəzən 

müəyyən xəstəxanalarda yetərincə neanotoloji xidmət olmur. O 

zaman o uşaqlar itirilir. Mərkəzi Klinikada neanotoloji bölməsi 

yüksək səviyyədə çalışır. Bu gün 800 qramlıq uşağı vəziyyətdən 

çıxarmaq  imkanımız  var.  Burada  təkcə  söhbət  həkimin 

peşəkarlığından getmir. Xəstəxananın xüsusi tibbi avadanlıqla 

təchiz olunması və yüksək səviyyəli kadrların olması önəmlidir. 

Əgər xəstəxana bunları təmin edirsə, o zaman ana və uşaq ölü-

münün sayını azaltmış olur. Uşaq ölümü də çox minimal olmalı-

dır. Düzdür, bəzən uşaq elə qüsurlarla doğulur ki, onun həyatda 

qalması mümkün deyil – bu ayrı məsələdir. Ancaq uşaq 1 kq 

200 qr ya bir kq doğulursa, “sırf balaca olduğuna görə bu ya-

şamamalıdır”  söhbəti  olmamalıdır.  Əgər  bu  səhv  ucbatından 

uşaq itirilirsə, onda müəssisənin və həkimin burada günahı var. 

Mərkəzi  Klinikanın  Qadın  Mərkəzinə  təkcə  fizioloji  hamilələr 

deyil, həmçinin potoloji – ürək, endokrin əməliyyatları keçirmiş 

və s.  hamilələr daxil olur. Bizim bu potoloji hamilələr qrupu 

ilə işləməkdə böyük təcrübəmiz var. Biz bu təcrübələrin həyata 

keçirilməsi üçün dünya səhiyyəsində olan bütün yenilikləri bu-

rada  tətbiq  edirik.  Şükür  Allaha  ki,  bizdə  hələ  belə  hadisələr 

olmayıb və əminəm ki, bundan sonra da belə hadisələr olma-

yacaq. Düzgün iş prosesi qurularsa, dünyanın təcrübəsi hər gün 

tətbiq edilərsə, daha sıx təqib aparılarsa, demək, bu problemi 

minimuma endirmək mümkündür. 

-  Tibb  sahəsindəki  yeniliklərin  tətbiq  edilməsi  çox  gözəldir. 

Bəs əyalətdə yaşayan bir qadın necə bilməlidir ki, hamiləlik 

dövründə  müayinələrdən  keçsin,  həkim  nəzarətində  qalsın. 

Onu gözləyəcək təhlükələrdən özünü qorusun?

-  Səhiyyə  Nazirliyinin  böyük  bir  təşkilatı  var.  Onlar  gündəlik 

fəaliyyət  göstərir.  Rayonlarda  qadın  məsləhətxanaları,  do-

ğum  evlərində  ginekoloji  xidmət  kabinetləri  var.  Həmçinin 

rayonlardakı  özəl  xəstəxanalarda  da  bu  xidmətlər  mövcud-

dur. Amma mən düşünürəm ki, bu gün KİV-in üzərinə böyük 

məsuliyyət  düşür.  İndi  hər  yerdə  insanlar  internetdən,  sosial 

şəbəkələrdən istifadə edirlər. Biz də çalışırıq ki, internet vasitəsi 

ilə  öz  fikirlərimizi,  təcrübələrimizi  paylaşaq.  Düşünürəm  ki. 

maariflənmə çox böyük rol oynayır. 

- Zərurət olmadan aparılan keysəriyyə əməliyyatları qanunla 

qadağan olunub. Nə üçün qadınlar bəzən bu qadağaları poz-

maq istəyirlər?

-  Hərdən  fikirləşirəm  ki,    keysəriyyə    və  təbii  doğuş  Şekspirin 

«Olum və ya ölüm» deyiminə yaxınlaşıb. Biz ginekoloqları çox 

vaxt qınayırlar ki,  keysəriyyə  əməliyyatlarına üstünlük veririk. 

Tam səmimi deyirəm ki, belə deyil. Hər bir həkim istəyər ki, onun 

əlindən yaxşı iş çıxsın. Ola bilər ki, həkim bu sırada hiper diaq-

nostikaya da yol versin. Deyək ki, qadın doğa da bilərdi, amma 

həkim hiper diaqnostikada əməliyyata getmiş oldu. Düzdür, bu 

ona zərər verməz, yəni sonucda dünyaya uşaq gələcək və qadın 

da qurtulacaq. Amma bu məsələnin kökünə gəlsək, təbii bir do-

ğuş çox gözəldir. Ona görə də biz həkimlər də fizioloji doğuşa çox 

üstünlük veririk. Qadın bu prosesi keçirəndə onun analıq hisləri 

çox yüksək olur. Biz istəyirik ki, qadınlarımız təbii yolla uşaq dün-

yaya gətirsinlər. Amma elə hallar olur ki, xəstəni keysər əməliyyatı 

etməzsənsə, ya uşaq ölə bilər, ya da ana. Belə olan halda sən təbii 

ki,  keysəriyyə  əməliyyatına üstünlük verməlisən. Bəzən qadınla-

rımız özləri  keysəriyyə  əməliyyatına üstünlük verir. Bəzən 22 yaşlı 

bir qadının təbii doğuşla uşağı dünyaya gətirmək üçün orqaniz-

mi imkan versə də o təkidlə  keysəriyyə  əməliyyatına getmək 

istəyir. Qadının öz istəyi  keysəriyyə  əməliyyatına göstəriş sayılır. 

Qadınlar bəzən ağrıdan qorxurlar. Ancaq bu gün biz ağrısız do-

ğuşlar icra edirik. Biz bunu təklif etsək belə, bəzən qadınlar yenə  

keysəriyyə  əməliyyatı etməyə üstünlük verirlər. Mənə elə gəlir ki, 

biz bir qədər komfortlu həyata qaçırıq.

- Dünya ölkələrindəki kimi kişilərin doğuşda iştirakına necə 

baxırsınız?

- Bu, çox normal haldır və bizdə də belə bir xidmət var. Biz buna 

partnyor doğuşlar deyirik – doğuşlarda kişilərimiz iştirak edə 

bilər.  Azərbaycanda  kişilər  buna  az  meyllidirlər.  Ancaq  xarici 

vətəndaşlar  burada  uşaq  dünyaya  gətirərkən  onlar  doğuşda 

çox iştirak edirlər. Ancaq hər kişi qadının həmin proses zamanı 

ağrılarını sona qədər seyr edə bilmir. Bu onlara pis təsir edir. 

Ancaq kişilərimiz bunu görsələr daha yaxşı olar. Mən hər zaman 

deyirəm ki, qadın o zaman anasının qədrini bilir ki, o özü də 

doğuş ağrılarından keçir. Çünki doğuş ağrıları həyatda heç bir 

ağrıya bərabər deyil. Ancaq buna ona görə dözür ki, dünyaya 

uşaq gətirir. Əgər kişilər qadınların hansı ağrılardan keçdiyini 

görsələr, onlar həyat yoldaşlarına qarşı daha anlayışlı olar və 

onları daha çox sevərlər. 

- İndiyə qədər nə qədər uşaq doğuşları həyata keçirmisiniz, 

onların hamısı uğurlu olubmu? 

- Minlərlə doğuş,  keysəriyyə  əməliyyatı həyata keçirmişəm. 

Minlərlə uşaqlar var ki, indi onlar artıq böyüyüblər. Bir məclisə, 

ticarət  mərkəzinə  gedəndə  bəzən  valideynlər  mənə  yaxın-

laşıb  deyirlər  ki,  onların  dünyaya  uşaq  gətirməsində  iştirak 

etmişəm.  Çox  nadir  hallarda  uğursuz  əməliyyatlar  olub  –  o 

da onunla nəticələnib ki, uşaq yaşamayıb. Təbii ki, bu insana 

mənfi təsir göstərir. Biz heç bir zaman o cür xəstələrimizdən 

vaz keçməmişik, onları həmişə izləmişik və ikinci dəfə övladla-

rının dünyaya gəlməsinə yardımçı olmuşuq. Bu mənə hardasa 

qurur və rahatlıq gətirir ki, daha sonra onlara kömək edə bilmi-

şik. Ona görə sevinirəm ki, mənim həyatımda ciddi uğursuz bir 

hadisə olmayıb. 

- Siz həm ginekoloq, həm də Qadın Mərkəzinin rəhbəri kimi 

çox məşğulsunuz. Bəs ailənizə nə zaman vaxt ayırırsınız?

-  Biz  ginekoloqların  telefonları  24  saat  açıqdır.  Təkcə  doğuş 

deyil, bizim təcili ginekoloji əməliyyatlarımız olur. Mən həm də 

cərraham və tez-tez də bu əməliyyatları icra edirəm. Bizdən tez 

bir  zamanda  xəstəyə  müdaxilə  edib,  diaqnoz  qoymaq  tələb 

olunur.  Mən  səhər  gəlib  xəstələrimə  baş  çəkirəm,  daha  sonra 

əməliyyatlarım  olur,  sonra  poliklinikada  işim  başlayır.  Düzdür, 

ailəyə az vaxt çatır. Oğlumun 12 yaşı var. Mən ona o qədər də vaxt 

ayıra bilmirəm. Cərrah-ginekoloqun, süni mayalanma həkiminin 

həqiqətən də ailəyə ayırmaq üçün az vaxtı olur. Mənim kimi gi-

nekoloqların həyat yoldaşları da artıq bununla barışıblar. Bunun-

la bərabər, qadın özünü nə qədər işə sərf etsə də, öz qadınlıq 

funksiyalarını qoruyub saxlamalıdır. Biz ginekoloqlar daim qadın-

ların içindəyik. Ona görə də geyimimiz də, xarici görünüşümüz 

də baxımlı olmalıdır, yəni özümüzə də vaxt tapmalıyıq. Üzərimizə 

düşən şəxsi və ailə funksiyalarını da yola verməliyik. 

- Sizcə, xoşbəxt qadın kimdir?

- Məncə, xoşbəxt qadın səhər yüksək əhval-ruhiyyə ilə, sevinclə 

işə tələsən və sonra da eyni əhval-ruhiyyə ilə evinə tələsən qa-

dındır.

- Siz həmin qadınsınız?

- Bəli, mən elə qadınam…

Leyla Mirzəzadə

T.e.n., Dr. Mahirə İsmayılova: "Biz iki cana – həm