Azərbaycan xalqının ümummilli lideri

Bir  sayı.  Mürəkkəb  say  sisteminin  başlanğıcı  olan  bir  sayı,  nisbətən  sonrakı 

kəsimlərdə, sadəcə say olaraq qalmamış, o, müəyyən təsəvvür, görüş və baxışların da 

ortaya çıxmasına yol açmışdır. 

Mənəvi  və  maddi  mədəniyyətin  tərkib  hissələrindən  bilinən  ümumsay 

kompleksində həm də "tək", "vahid" adları daşıyan çoxmənalı bir sayı mifoloji dünya 

---

364 

 

modelində  "Tanrı",  "Kosmos"  anlayışı  ilə  hər  hansı  hadisə  və  işin,  əşyanın  ilkliyi, 

başlanğıcı təsəvvürünü yaratmaqla düşüncəyə, məişətə daxil olmuşdur. Bu daxilolma 

təfəkkürdə  Tanrının  birliyi,  vahidliyi,  təkliyi,  şəriksizliyi  formulunu  yaratmış  və 

sabitləşdirmişdir. 

Dünya  mədəniyyəti  kontekstində  bir  sayı,  həmçinin,  ilin,  fəsillərin,  ayların, 

həftələrin başlanğıcını, ilk gününü bildirmişdir. Özündən sonrakı saylarla müqayisədə 

az işlənən bir sayı, eyni zamanda, həm müəyyənlik, həm də qeyri-müəyyənlik bildirir. 

Azərbaycan dastanlarındakı ustadnamələri ustadlar bir deməyib (bir başlanğıcdır), iki 

deyib, iki deməyib, üç deyib, nağıllardakı padşahların çox vaxt aman-zaman bir övladı 

olması  və  s.  bir  sayının  müəyyənlik  bildirməsini  göstərir.  "İllərin  birində",  "ayların 

birində", "günlərin birində", "bir gün", "biri varmış, biri yoxmuş" və s. deyimlərdə bir 

bir  olaraq  qalsa  belə,  qeyri-müəyyənlik  bildirir.  Bu  məqamlarda  bir  sayının  elə  bir 

mənası da olmur. Olsa-olsa o, təyinedici əlamət olaraq qalır.