Azәrbaycanda inflyasiyanın ikirәqmli hәddә çatması makroiqtisadi tarazlıq vә
İSTEHLAK QİYMӘTLӘRİ İNDEKSİNİN
Yüklə 1,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
47
HESABLANMASI ÜÇÜN “XÜSUSİ ÇӘKİ” SİSTEMİNİN FORMALAŞDIRILMASI İstehlak zәnbilinin “xüsusi çәki” strukturu Postsovet ölkәlәrindә әhalinin istehlak xәrclәrinә dair informasiya mәnbәyi ev tәsәrrüfatlarının büdcәsinin araşdırılması nәticәsindә hәr il әldә edilәn mәlumat toplusudur. Rusiyada ayrı-ayrı mal vә xidmәtlәri әks etdirәn bәndlәrin istehlak zәnbilindәki xüsusi çәkisini müәyyәn etmәk üçün qanunvericilikdә әlavә mәlumatdan (pәrakәndә mal dövriyyәsinin strukturuna vә ya ayrı-ayrı әmtәә növlәrinin istehsalına dair mәlumatdan, digәr mәnbәlәrdәn, ekspertlәr tәrәfindәn qiymәtlәndirilmәdәn) istifadә hüququ tәsbit edilmişdir. Belarusda da ev tәsәrrüfatlarının monitorinqi vә milli hesablara dair statistik qiymәtlәndirmәdәn istifadә edilir. Ukraynada istehlak zәnbilinin “xüsusi çәki” strukturunu formalaşdırmaq üçün monitorinq mәqsәdilә seçilmiş ev tәsәrrüfatlarının xәrclәrinә dair nәticәlәrdәn heç bir korrektә olmadan istifadә edilir. Ayrıca bir faktı qeyd etmәk lazımdır ki, Rusiyada (әhali tәrәfindәn istehlak edilәn әmtәә vә xidmәtlәr çeşidinin subyektlәr üzrә fәrqlәnmәsini nәzәrә alaraq) İQİ-dә malların “xüsusi çәkisi” regional sәviyyәdә müvafiq region üçün hesablanmış әhalinin istehlak xәrclәri strukturu әsasında, federal sәviyyәdә isә Rusiya Federasiyasında istehlak xәrclәri strukturunun әvvәlki il üzrә bazası әsasında müәyyәn edilir. Hazırda Qırğızıstan Respublikasında da İQİ-nin vilayәtlәr üzrә diferensiallaşdırılmış “xüsusi çәki” әsasında hesablanması metodologiyası tәtbiq edilir; bu ölkәdә dә mәhz vilayәt miqyasında istehlak zәnbilinә dair bәzi mövqelәrin qeyri- mövcudluğu (mәsәlәn, bәzi vilayәtlәrdә qaz şәbәkәsi qurulmamışdır) müşahidә olunur. İstehlak zәnbilindә “xüsusi çәki” strukturunun yenilәşdirilmәsi fasilәsi ölkәdәn-ölkәyә fәrqlәnir. Belә ki, istehlak zәnbilinin hәm kәmiyyәt, hәm dә keyfiyyәt baxımından 48
dәyişmәsi ölkәdәki sosial-iqtisadi inkişafın sürәtindәn asılıdır. Rusiyada qanunvericiliyә uyğun olaraq, istehlak zәnbili vә konkret olaraq bu zәnbildәki “xüsusi çәkilәr” hәr il tәkrarәn nәzәrdәn keçirilir, Ermәnistanda müvafiq fasilә 3-5 il, Qırğızıstanda isә 1 il davam edir.
Yüklə 1,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|