1-mavzu: Morfemika va morfema haqida umumiy ma’lumot. So‘zning grammatik strukturasi. Reja



Yüklə 171,75 Kb.
səhifə39/92
tarix24.09.2023
ölçüsü171,75 Kb.
#147771
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   92
она тилидан қулланма

Chama sonlar. Predmetning shaklini, miqdorini bildirgan sonlar chama sonlardir. Tilimizda chama sonlar quyidagi qo‘shimchalar vositasida hosil bo‘ladi:
Sanoq sonlarga -tacha qo‘shimchasini qo‘shish bilan: untacha, beshtacha, yuztacha kabi.
sanoq sonlarga -lab affiksini qo‘shish bilan: unlab minglab yuzlab kabi.
Sanoq sonlarga -lar qo‘shimchasini qo‘shish bilan: soat uchlar bor edi.
Sanoq sonlarga -larcha qo‘shimchasini qo‘shish bilan: chama -jamlash ma'nosi hosil bo‘ladi: yuzlarcha , minglarcha kabi.
Ikki sanoq sonni juftlab ham chama son hosil qilinadi: besh-olti bola, un-unbesh jangari bor edi, kabi. Lekin har qanday juftlik chama ma'nosini beravermaydi: m: men 1962 - 1967 yillarda dorilfununda o‘qidim - bunda -dan... gacha aniq son ma'nosi ifodalanadi.


Dona sonlar takrorlanib kelganda chama ma'nosi anglashladi: xayol utmay davraga yana uchta-to‘rtta mexmon kushildi. Bo‘lardan tashqari bir qator maxsus so‘zlar borki, ular vositasida ham chama ma'nosi anglashilib turadi m: xotinning yonida ikki bola -biri un, ikkinchisi un ikki yashar chamasi bor edi.

Jamlovchi sonlar. Bir turdagi predmetlarni jamlab ko‘rsatadigan son so‘z jamlovchi son deyiladi. Jamlovchi son sanoq songa -ov, -ovlon, -ala.
ovlab –ovlashib; qo‘shimchalarini qo‘shish bilan hosil bo‘ladi.
ov: -ikov uchov beshov oltov kabi -ovlon: oltiovlon ola bo‘lsa, ogzidagini oldirar (maqol)
ala; ikala uchala to‘rtala beshala kabi
Unli bilan tugagan sanoq so‘zlarga -ov -ala qo‘shimchalari qo‘shilganda ohirgi unli tushib koladi: ikala, oltala, etala; ikkov, oltov, etov kabi.
ovlab, -ovlashib: Bu vazifani ikovlab bajardik Uchovlashib ichkariga kirishdi.
Dona son. Donalab sanaldigan son so‘zlar dona sonlardir. Dona sonlar sanoq sonlarga -ta qo‘shimchasini qo‘shish bilan hosil qilinadi: ikkita, unta, yuzta kabi. -ta qo‘shimchasi numerativ so‘zlardan oldin kushilmaydi: beshta tub daraxt emas, besh tub darax kabi.

Yüklə 171,75 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   92




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin