Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya

1. Rasionallıq. Təmkinli davranmaq lazımdır: nəzarətsiz duyğular danışıqlar prosesinə və ağıllı qərar vermək qabiliyyətinə mənfi təsir göstərir.
2. Anlayış. Tərəfdaşın nöqteyi-nəzərindən diqqətsizlik qarşılıqlı məqbul həlləri hazırlamaq imkanlarını məhdudlaşdırır.
3. Ünsiyyət. Tərəfdaşlarınız çox maraq göstərmirsə, buna baxmayaraq, onlarla məsləhətləşməyə çalışın – bu, münasibətləri qorumağa və inkişaf etdirməyə kömək edəcəkdir.
4. Etibarlılıq. Yalan məlumatlar mübahisənin gücünü zəiflədir və nüfuza da mənfi təsir göstərir.
5. Tərbiyəçi tonundan qaçınmaq. Bir tərəfdaşa öyrətmək yolverilməzdir: əsas metod inandırmaqdır.
6. Qəbul. Tərəfdaşınızdan yeni bir şey öyrənmək üçün qarşı tərəfə açıq olmağa çalışın.
Danışıqların müvəffəqiyyəti əsasən sual vermək və onlara hərtərəfli cavab almaq bacarığı ilə müəyyən edilir. Tərəfdaşınızın sizi başa düşdüyünü bilmək üçün hər hansı bir söhbət zamanı təhlükəsizlik suallarından istifadə etmək vacibdir. Təhlükəsizlik suallarına misal:
Bu barədə nə düşünürsünüz ?, Siz də eyni şəkildə etdiyimi düşünürsünüz? və s. Bu kimi sualların köməyi ilə danışıqları nəzarətə götürə və lazım olan istiqamətə yönəldə bilərsiniz. Alternativ suallar həmsöhbətə seçim imkanı verir. Variantların sayı üçdən çox olmamalıdır. Məsələn: Hansı müzakirə günü sizin üçün ən uyğundur – Bazar ertəsi, Çərşənbə və ya Cümə axşamı?
İşgüzar görüşlər. İşgüzar görüş iştirakçılarına hörmət ən azı bir rahatlıq yaratmaqda (otağın iştirakçı sayına uyğun seçilməsi, lazımi işıqlandırma, otağın havalandırılması, lazımi məlumatları qeyd etmə qabiliyyəti və s.) özünü göstərir. İş günlərinin sonunda və ya günün ikinci yarısında, həftənin müəyyən bir günündə (planlı olmayan təcili iclaslar istisna olmaqla) işgüzar görüşlər keçirmək etik və məqbul sayılır. Görüşün müddəti bir yarım-iki saatdan çox olmamalıdır.
İşgüzar görüşün təşkili məqamlarından biri düzgün tərtib olunmuş gündəlikdir. Bu, ümumiyyətlə, iştirakçılara əvvəlcədən göndərilən və aşağıdakı məlumatları ehtiva edən bir yazılı sənəddir:
• iclasın mövzusu;
• görüşün məqsədi;
• müzakirə olunan məsələlərin siyahısı;
• iclasın başlama və bitmə vaxtı;
• keçiriləcəyi yer;
• əsas məlumat üzərində danışanların adları və vəzifələri;
• sualların hazırlanmasına cavabdeh insanlar;
• hər sual üçün ayrılmış vaxt;
• hər bir məsələ üzrə materiallar ilə tanış ola biləcəyiniz yer.
Yığıncaqda xüsusi rol liderə aiddir. Yığıncaq ya vəzifəli şəxs (bölmə, müəssisə, şöbə müdiri və s.), ya da rəhbər tərəfindən təyin edilmiş bir işçi tərəfindən həyata keçirilə bilər. Hər halda, işgüzar görüşün rəhbəri vacibdir və burada aşağıdakılara diqqət yetirmək lazımdır:
• iclasa vaxtında başlamaq;
• qaydalar barədə məlumat vermək;
• iş qaydaları ilə razılaşmaq, gündəliyi dəqiqləşdirmək;
• qaydalara və protokola cavabdeh şəxs təyin etmək;
• çıxışların məsələnin mahiyyəti üzrə olmasını təmin etmək və belə olmasa, çıxışçıya xəbərdarlıq etmək;
• tənqiddən istifadə edilərsə, onun konstruktivliyini tələb etmək: konkret faktları və onların səbəblərini adlandırmaq, şəxsi deyil, hərəkətlər və səhvlər barədə danışmaq, problemin həlli yollarını, səhv hesablamalar və çatışmazlıqları aradan qaldırmaq yollarını təklif etmək;
• hər bir iştirakçının rəyini təmin etmək və bütövlükdə müzakirəyə konstruktiv xarakter vermək üçün iclası nəzərdə tutulmuş hədəflərə doğru aparmaq;
• nitqlərin istiqamətini və səmərəliliyini tənzimləmək, nitqlərdə gecikmələrin qarşısını almaq, spesifikliyi stimullaşdırmaq, hərtərəfli təhlilə, real təkliflərə, qərarlara, fikirlərə yer vermək;
• müzakirənin düzgünlüyünü müşahidə etmək;
• yığıncaq iştirakçılarının diqqətini artırmaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə etmək;
• iclasa yekun vurmaq, deyilənlərin hamısını ümumiləşdirmək, nəticə çıxarmaq, gələcək üçün çətinlikləri müəyyənləşdirmək;
• dəqiq təyin olunmuş vaxtda bitirmək.

14.