CAVABLAR ÜÇÜN BLANK
Depressiya Ģkalası
Soyad ________________ tarix _______________
Təlimat: AĢağıda verilmiĢ hər bir müddəanı diqqətlə oxuyun və
özünüzü son zamanlar necə hiss etməyinizdən asılı olaraq aĢağıdakı uyğun
gələn rəqəmin üstündən xətt çəkin. Suallar üzərində uzun zaman
düĢünməyin, çünki düzgfün və ya qeyri-düzgün olan cavablar yoxdur.
56
Sual
Heç vaxt
və ya
nadir
hallarda
Bəzən
Tez –
tez
Demək
olar ki,
həmiĢə
və ya
daima
1. Mən məyusluq hiss edirəm
1
2
3
4
2. Səhərlər mən özümü yaxĢı hiss
edirəm
1
2
3
4
3.Məndə bəzən ağlamaq və ya
ağlamsınmaq halları olur
1
2
3
4
4. Mən gecələr pis yatıram
1
2
3
4
5. Mənim iĢtahım normaldır
1
2
3
4
6. YaraĢıqlı qadınlara (kiĢilərə)
baxmaq, onlarla danıĢmaq, onların
yanında olmaq mənim xoĢuma
gəlir
1
2
3
4
7. Mən azadlığımı hiss edirəm
1
2
3
4
8. Qəbizlik məni narahat edir
1
2
3
4
9. Ürəyim həmiĢəkindən bərk
vurur
1
2
3
4
10. Mən heç bir səbəb olmadan
yoruluram
1
2
3
4
11. Mənim düĢüncələrim həmiĢəki
kimi aydındır
1
2
3
4
12. Mən bacardığım Ģeyləri
asanlıqla edirəm
1
2
3
4
13. Narahatlıq hiss edəndə mən
bir yerdə otura bilmirəm
1
2
3
4
14. Mənim gələcəyə ümidlərim
var
1
2
3
4
15. Mən həmiĢəkindən daha çox
qıcıqlanıram
1
2
3
4
16. Mən qərarları asanlıqla qəbul
edirəm
1
2
3
4
17. Mən hesab edirəm ki, zəruri
və faydası keçən adamam
1
2
3
4
18. Mənim həyatım kifayət qədər
dolğundur
1
2
3
4
19. Mən hiss edirəm ki, əgər mən
ölsəm baĢqaları üçün yaxĢı olar
1
2
3
4
20. Məni həmiĢə sevindirən Ģeylər 1
2
3
4
57
indi də məni sevindirir
V.A.JMUROVUN DEPRESSĠV VƏZĠYYƏTLƏRĠN
DĠFFERENSIAL DĠAQNOSTiKASININ METODĠKASI
Hər bir ifadələr qrupunu oxuyun və uyğun cavab variantını – 0, 1, 2 və ya 3
seçin.
1. 0) Mənim əhvalım indi həmiĢə olduğundan pis (qəmgin) deyil.
1) Deyəsən, həmiĢə olduğundan daha pisdir (qəmgindir)
2) Bəli, həmiĢə olduğundan daha pisdir (qəmgindir)
3) Mənim əhvalım həmiĢə olduğundan xeyli çox pisdir (qəmgindir).
2. 0) Mən həmiĢə hiss edirəm ki, mənim əhval – ruhiyyəm artıq qəmgin
(matəmli) deyil.
1) Məndə hərdənbir belə əhvali – ruhiyyə olur.
2) Məndə tez – tez belə əhavli – ruhiyyə olur.
3) Məndə belə əhvali – ruhiyyə daim olur.
3. 0) Mən özümü mənim üçün çox vacib olan bir Ģeyi itirmiĢ kimi hiss
etmirəm.
1) Bəzən məndə bu hiss olur.
2) Məndə tez – tez bu hiss olur.
3) Mən daim özümü elə hiss edirəm ki, elə bil mənim üçün çox vacib olan
bir Ģeyi itirmiĢəm.
4. 0) Məndə heç vaxt elə bir hiss olmur ki, guya mənim həyatım çıxılmaz bir
vəziyyətə düĢüb.
1) Məndə bəzən belə hiss olur.
2) Məndə tez – tez bu hiss olur.
3) Mən daim özümü elə hiss edirəm ki, sanki mənim həyatım çıxılmaz bir
vəziyyətə düĢmüĢdür.
5. 0) Mən özümü qocalmıĢ kimi hiss etmirəm.
1) Məndə bəzən belə hiss olur.
2) Məndə tez – tez bu hiss olur.
3) Mən özümü qocalmıĢ kimi hiss edirəm.
6. 0) Mən heç vaxt belə bir vəziyyətdə olmuram ki, ürəyimdə heç nəyə həvəs
olmasın.
1) Mən bəzən bu vəziyyətdə oluram.
2) Mənn çox vaxt bu vəziyyətdə oluram.
3) Mən daim bu vəziyyətdə oluram.
7. 0) Mən öz gələcəyimə görə həmiĢə olduğu kimi arxayınam.
1) Bəlkə də, gələcək məni həmiĢə olduğundan bir qədər çox narahat edir.
2) Gələcək məni həmiĢəkindən xeyli çox narahat edir.
3) Gələcək məni həmiĢəkindən qat – qat çox narahat edir.
58
8. 0) Mən adətən öz keçmiĢimdə olduğundan artıq heç bir pis Ģeylər
görmürəm.
1) Mən adətən öz keçmiĢimdə olduğundan bir qədər artıq pis Ģeylər
görürəm.
2) Mən adətən öz keçmiĢimdə olduğundan bir xeyli artıq pis Ģeylər
görürəm.
3) Mən adətən öz keçmiĢimdə olduğundan qat – qat artıq pis Ģeylər
görürəm.
9. 0) YaxĢılıqlara olan inam məndə həmiĢə olduğu qədərdir.
1) Belə inamlar məndə həmiĢə olduğundan azdır.
2) Belə inamlar məndə həmiĢə olduğundan xeyli azdır.
3) YaxĢılıqlara olan inam məndə həmiĢə olduğundan qat – qat azdır.
10. 0) Mən lazım olduğundan çox qorxaq deyiləm.
1) Mən lazım olduğundan bir qədər çox qorxağam.
2) Mən lazım olduğundan xeyli çox qorxağam.
3) Mən lazım olduğundan qat - qat çox qorxağam.
11. 0) YaxĢı olan hər Ģey məni əvvəlki kimi sevindirir.
1) Mən hiss edirəm ki, bu məni əvvəlkindən bir qədər az sevindirir.
2) Bu məni əvvəlkindən bir xeyli az sevindirir.
3) Mən hiss edirəm ki, bu məni əvvəlkindən qat – qat az sevindirir.
12. 0) Mən öz həyatımın mənasız olduğunu hiss etmirəm.
1) Məndə bəzən belə hiss olur.
2) Məndə tez – tez belə hiss olur.
3) Mən daim özümü elə hiss edirəm ki, sanki mənim həyatım mənasızdır.
13. 0) Mən heç də adətən olduğundan çox inciyən deyiləm.
1) Deyəsən mən adətən olduğundan bir qədər çox inciyənəm.
2) Mən adətən olduğundan xeyli çox inciyənəm.
3) Mən adətən olduğundan qat – qat çox inciyənəm.
14. 0) Mən əvvəllər olduğu kimi xoĢ olan Ģeylərdən zövq alıram.
1) Mən xoĢ olan Ģeylərdən əvvəllər olduğundan bir qədər az zövq alıram.
2) Mən əvvəllər olduğundan xeyli az zövq alıram.
3) Mən indi xoĢ olan Ģeylərdən zövq almıram.
15. 0) Mən heç bir səbəb olmadan özümü günahkar hiss etmirəm.
1) Bəzən mən özümü elə hiss edirəm ki, elə bil ki, günahkaram.
2) Mən çox vaxt özümü elə hiss edirəm ki, sanki mən nəyə görə isə
günahkaram.
3) Mən daim özümü elə hiss edirəm ki, sanki mən nəyə görə isə
günahlandırıram.
16. 0) Məndə nə isə alınmayanda özümü həmiĢə olduğundan çox
günahlandırıram.
1) Mən buna görə özümü həmiĢə olduğundan bir qədər çox
günahlandırıram.
59
2) Mən buna görə özümü həmiĢə olduğundan bir xeyli çox
günahlandırıram.
3) Məndə nə isə alınmayanda özümü həmiĢə olduğundan bir xeyli çox
günahlandırıram.
17. 0) Adətən mən özümə nifrət etmirəm.
1) Bəzən mən özümə nifrət edirəm.
2) Tez – tez elə olur ki, mən özümə nifrət edirəm.
3) Mən özümə nifrət etdiyimi daim hiss edirəm.
18. 0) Mən özümü boğazıma qədər günahlara batmıĢ kimi hiss edirəm.
1) Məndə bəzən belə hiss olur.
2) Məndə tez – tez belə hiss olur.
3) Mən daim bu hissi keçirirəm.
19. 0) Mən baĢqaların hərəkətlərinə görə özümü lazım olduğundan çox
günahlandırıram.
1) Mən baĢqaların hərəkətlərinə görə özümü lazım olduğundan bir qədər
çox günahlandırıram.
2) Mən baĢqaların hərəkətlərinə görə özümü lazım olduğundan xeyli çox
günahlandırıram.
3) Mən baĢqaların hərəkətlərinə görə özümü lazım olduğundan qat – qat
çox günahlandırıram.
20. 0) Məndə adətən elə bir vəziyyət heç olmur ki, hər Ģey adama mənasız
görünsün.
1) Bəzən məndə belə vəziyyət olur.
2) Məndə tez – tez belə vəziyyət olur.
3) Mən daim bu vəziyyətdəyəm.
21. 0) Cəzaya layiq olmağım haqqında hisslər məndə olmur.
1) Ġndi hərdən olur.
2) Məndə bu tez – tez olur.
3) Bu hiss demək olar ki, məni tərk etmir.
22. 0) Mən özümdə əvvəl olduğundan heç də az olmayan müsbət Ģeylər
görürəm.
1) Mən özümdə əvvəl olduğundan bir qədər az müsbət Ģeylər görürəm.
2) Mən özümdə əvvəl olduğundan xeyli az müsbət Ģeylər görürəm.
3) Mən özümdə əvvəl olduğundan qat –qat az müsbət Ģeylər görürəm.
23. 0) Adətən mən belə düĢünürəm ki, baĢqalarına nisbətən məndə mənfi
Ģeylər çox deyil.
1) Bəzən mənə elə bir fikir gəlir ki, mən baĢqalarından çox pisəm.
2) Mən tez – tez belə düĢünürəm.
3) Mən daim düĢünürəm ki, mən baĢqalarına nisbətən qat – qat pisəm.
24. 0) Məndə ölmək arzusu olmur.
1) Bəzən bu arzu məndə olur.
2) Bu arzu indi məndə tez – tez baĢ qaldırır.
60
3) Bu indi mənim daim arzuladığım Ģeydir.
25. 0) Mən ağlamıram.
1) Mən hərdən bir ağlayıram.
2) Mən tez – tez ağlayıram.
3) Mən ağlamaq istəyirəm, amma göz yaĢlarım artıq quruyub.
26. 0) Mən əsəbi olduğumu hiss etmirəm.
1) Mən adi halda olduğundan bir qədər çox əsəbiyəm.
2) Mən adi halda olduğundan çox əsəbiyəm.
3) Mən adi halda olduğundan qat – qat çox əsəbiyəm.
27. 0) Mənim zehni aktivliyim heç dəyiĢməyib.
1) Mən öz düĢüncələrimdə nə isə ―tutqunluq‖ hiss edirəm.
2) Mən indi hiss edirəm ki, çox ―kütləĢmiĢəm‖ (―baĢımda fikirlər azdır‖).
3) Ġndi mən heç bir Ģey haqqında düĢünmürəm (―baĢım tamam boĢdur‖).
28. 0) Mən baĢqa adamlara qarĢı marağımı itirmiĢəm.
1) Mən hiss edirəm ki, adamlara olan marağım bir qədər azalıb.
2) Mən hiss edirəm ki, adamlara olan marağım çox azalıb.
3) Mənim adamlara qarĢı marağım heç yoxdur (―mən heç kəsi görmək
istəmirəm‖).
29. 0) Mən həmiĢə olduğu kimi qərarlar qəbul edirəm.
1) Mən həmiĢə olduğu kimi qərarları qəbul etməkdə çətinlik çəkirəm.
2) Mənim üçün qərar qəbul etmək həmiĢəkindən xeyli çətindir.
3) Mən artıq özüm heç bir qərar qəbul edə bilmirəm.
30. 0) Mən həmiĢə olduğu kimi cazibədaram.
1) Deyəsən mən həmiĢə olduğundan bir qədər az cazibədaram.
2) Mən həmiĢə olduğundan xeyli az cazibədaram.
3) Mən hiss edirəm ki, indi çox pis görünürəm.
31. 0) Mən həmiĢə olduğu kimi iĢləyə bilirəm.
1) Mən həmiĢə olduğu kimi iĢləməkdə bir qədər çətinlik çəkirəm.
2) Mən həmiĢə olduğu kimi iĢləməkdə xeyli çətinlik çəkirəm.
3) Mən indi tamamilə iĢləyə bilmirəm (―hər Ģey əlimdən tökülür‖).
32. 0) Mən həmiĢə olduğundan heç də pis yatmıram.
1) Mən həmiĢə olduğundan bir qədər pis yatıram.
2) Mən həmiĢə olduğundan xeyli pis yatıram.
3) Ġndi mən demək olar ki, heç yatmıram.
33. 0) Mən həmiĢə olduğundan heç də çox yorulmuram.
1) Mən həmiĢə olduğundan bir qədər çox yoruluram.
2) Mən həmiĢə olduğundan xeyli çox yoruluram.
3) Mənim bir iĢ görməyə artıq heç bir gücüm yoxdur.
34. 0) Mənim iĢtaham həmiĢə olduğundan heç də pis deyil.
1) Mənim iĢtaham həmiĢə olduğundan bir qədər pisdir.
2) Mənim iĢtaham həmiĢə olduğundan xeyli pisdir.
3) Mənim iĢtaham qətiyyən yoxdur.
61
35. 0) Mənim çəkim dəyiĢmir.
1) Mən son vaxtlarda bir qədər arıqlamıĢam.
2) Mən son vaxtlarda nəzərə çarpacaq dərəcədə arıqlamıĢam.
3) Mən son vaxtlarda həddindən çox arıqlamıĢam.
36. 0) Mən həmiĢə olduğu kimi səhhətimin qeydinə qalıram.
1) Mən öz səhhətimin qeydinə həmiĢə olduğundan az qalıram.
2) Mən öz səhhətimin qeydinə həmiĢə olduğundan xeyli az qalıram.
3) Mən öz səhhətimin qeydinə qətiyyən qalmıram.
37. 0) Mən əvvəl olduğu kimi sekslə marqlanmıram.
1) Mən sekslə əvvəl olduğundan az maraqlanıram.
2) Mən sekslə əvvəl olduğundan xeyli az maraqlanıram.
3) Mən seksə olan marağımı tam itirmiĢəm.
38. 0) Mən hiss etmirəm ki, mənim ―Mən‖im bir qədər dəyiĢmiĢ olsun.
1) Mən indi hiss edirəm ki, ―Mən‖im bir qədər dəyiĢilmiĢdir.
2) Mən indi hiss edirəm ki, ―Mən‖im bir xeyli dəyiĢilmiĢdir.
3) ―Mən‖im o qədər dəyiĢmiĢdir ki, indi mən öz – özümü tanıya
bilmirəm.
39. 0) Mən ağrını həmiĢə olduğu qədər hiss edirəm.
1) Mən ağrını həmiĢə olduğundan çox hiss edirəm.
2) Mən ağrını həmiĢə olduğundan az hiss edirəm.
3) Mən indi ağrını demək olar ki, hiss etmirəm.
40. 0) Səhhətdə olan bəzi pozulmalar (ağızda quruluq, ürəkdöyüntülərinin
güclənməsi, qəbizlik, boğulmalar) məndə normal halda olduğundan çox
olmur.
1) Bu pozulmalar məndə normadan bir qədər çox olur.
2) Bu pozulmaların bəziləri məndə normadan bir xeyli çox olur.
3) Bu pozulmalar məndə normadan qat – qat çox olur.
41. 0) Səhərlər mənim əhvali – ruhiyyəm axĢam olduğundan heç də pis
olmur.
1) Əhvali – ruhiyyəm səhərlər axĢama doğru olduğundan bir qədər pis
olur.
2) Əhvali – ruhiyyəm səhərlər axĢama doğru olduğundan xeyli pis olur.
3) Səhərlər mənim əhvali – ruhiyyəm axĢama doğtu ilə müqayisədə qat –
qat pis olur.
42. 0) Yazda (payızda) mənim əhvali – ruhiyyəmdə tənəzzül baĢ vermir.
1) Bu mənim baĢıma bir dəfə gəlib.
2) Bu mənim baĢıma iki və ya üç dəfə gəlib.
3) Bu mənim baĢıma dəfələrlə gəlib.
43. 0) Məndə hərdən pis əhvali – ruhiyyə olur, amma bu uzun müddət davam
etmir.
1) DüĢkün əhvali – ruhiyyə məndə bir həftədən bir aya qədər davam edə
bilir.
62
2) DüĢkün əhvali – ruhiyyə məndə aylarla davam edə bilir.
3) DüĢkün əhvali – ruhiyyə məndə bir il və ya daha çox davam edə bilər.
44. 0) Mən elə hallar olmur ki, öz emosiyalarımı hiss etməyim.
1) Bəzən məndə belə hallar olur.
2) Məndə belə hallar tez – tez olur.
3) Mən bu haldan çıxa bilmirəm.
Məlumatların iĢlənməsi. Burada qeyd edilən cavabalrın nömrələrin cəmi
tapılılır (onlar həm də ball sayılır).
Məlumatların interpretasiyası:
1 – 9 – depressiya yoxdur, ya da çox cuzidir.
10 – 24 – depressiya minimaldır.
25 – 44 – yüngül depressiya.
45 – 67 – orta səviyyəli depressiya.
68 – 87 – aĢkar depressiya.
88 – və daha çox – dərin depressiya.
Apatiya: BaĢ verənlərə, ətafdakılara, öz vəziyyətinə, keçmiĢ həyata,
gələcəyin perspektivlərinə qarĢı biganəlik, etinasızlıq vəziyyəti. Bu həm
yüksək və sosial hisslərin, həm də təbii emosional proqramların birdəfəlik və
ya keçici olaraq tam aradan qalxması deməkdir.
Hipotimiya: (əhvali – ruhiyyənin aĢağı olması). Qəmginlik, itkiyə görə
dərd çəkərək müəssir olmaq, ümidsizlik, çarəsizlik, həyata bağlılığın
zəifləməsi Ģəklində olan affektiv düĢkünlük. Müsbət emosiyalar bu zaman
səthi, cuzi olur, tamamilə olmur.
Disforiya: (―pis qəbul edirəm‖, ―pis Ģeylər daĢıyıram‖). Qaraqabaqlılıq,
acıqlılıq, düĢmənçilik, deyingənliklə müĢahidə olunan təlx əhvali – ruhiyyə,
donquldanmaq, narazılıq, ətrafdakılara qarĢı qərəzli münasibət, aqressiya və
dağıdıcı hərəkətlərlə müĢayiət olunan qəzəb partlayıĢları.
Özünü itirmək: Kəskin bacarıqsızlıq, acizlik, əlacsızlıq hiss, ən sadə
situasiyaları və öz psixi vəziyyətindəki dəyiĢiklikləri baĢa düĢməmək.
Həddindən çox dəyiĢkənlik, diqqətin dayanıqlıqsız olması, simada yalvarıcı
ifadə, özünə qətiyyən əmin olmayan və çaĢmıĢ adamın poza və jestləri
tipikidir.
Həyəcan: Aydın olmayan, insanın özü üçün də dərkedilməz olan
getdikcə böyüyən təhlükə hissi, qəzaları qabaqcadan hiss etmə, faciəvi
sonluğu gərginliklə gözləmə. Emosional enerji və o qədər güclü Ģəkildə
fəaliyyət göstərir ki, özünəməxsus fiziki hissiyatlar yaranır: ―daxildə hər Ģey
yumaq kimi yığıldı, gərginləĢdi, tel kimi gərildi, indicə qırıla, partlaya
bilər...‖. Həyəcan hərəki oyanıqlıq, həyəcanlı nidalar, intonasiyalar,
mübaliğəli, ifadəli hərəkətlərlə müayiət olunur.
63
Qorxu: Bütün vəziyyətlərə ötürülən və ətrafda olan hər Ģeydə əks
etdirilən dağınıq bir vəziyyət. Qorxu həm də müəyyən situasiyalar,
obyektlər, Ģəxslər ilə bağlı ola bilər və bilavasitə həyat üçün, sağlamlıq üçün,
rifah və prestij üçün olan təhlükənin, qorxunun yaĢanması ilə ifadə olunur.
Bu, enerjinin daxili konsentrasiya olunmasını sübut edən müxtəlif fiziki
hisslərlə müĢayiət oluna bilər: ―içim soyudu‖, ―içimdə nə isə qırıldı‖,
―tüklərim biz – biz durdu‖, ―sinəm sıxıldı‖ və s.
LYUġER TESTĠ
LyuĢer testi belə bir fərziyəyə əsaslanmıĢdır ki, sınaqdan keçirilən
insanın rəng seçimi çox vaxt onun müəyyən fəaliyyətə yönəlməsini, əhvali –
ruhiyyəsini, Ģəxsiyyətinin funksional vəziyyətini və ən sabit xarakter
cizgilərini ifadə edir.
Xarici mütəxəssislər bəzən LyuĢer testindən kadr seçimi, istehsal
kollektivlərinin komplektləĢdirilməsi zamanı peĢəyönümü məqsədilə etniki,
herantoloji tədqiqatlarda, nigah partnyorlarının seçimi üzrə tövsiyyələrdə
istifadə edirlər.
Onların psixoloji interpretasiyasında rənglərin mənası sınaqdan keçən
insanların çoxsaylı kontinqentinin hərtərəfli müayinə olunması gediĢində
müəyyən olunur.
Rənglərin xarakteristikasına (LyuĢerə görə) 4 əsas və 4 əlavə rəng
daxildir.
Əsas rənglər:
1)
göy – sakitliyin, məmnunluğun simvoludur;
2)
göyümtül – yaşıl – inam, inad və bəzən də tərslik hissini ifadə edir;
3)
narıncı – qırmızı – iradə səylərinin, aqressivliyin, hücum
tendensiyalarının, qızqınlığın simvoludur;
4)
açıq sarı – aktivlik, ünsiyyətə meyl, ekspansivlik, Ģənlik.
MünaqiĢənin olmadığı optimal vəziyyətdə əsas rənglər əsasən ilk beĢ
mövqedə durmalıdırlar.
Əlavə rənglər: 5) bənövşəyi; 6) qəhvəyi; 7) qara; 8) sıfır (0). Bunlar
neqativ tendesiyaların: həyəcanlılıq, stress, qorxu keçirmə, dilxorluq
simvollarıdırlar. Bu rənglərin (eləcə də əsas rənglərin) mənası ən çox onların
qarĢılıqlı vəziyyəti, mövqelər üzrə düzülüĢü ilə müəyyən olunur – aĢağıda
bütün bunlar göstərilmiĢdir.
Təlimat (psixoloq üçün): ―Rəngli kartoçkaları qarıĢdırın və rəngli
üzünü yuxarı qoyaraq düzün. Sınanandan xahiĢ edin ki, 8 rəngdən ən çox
xoĢuna gələni seçsin. Bu zaman izah etmək lazımdır ki, rəngi seçərkən onu
paltarında olan sevimli rənglə, gözlərinin rəngi ilə və s. ilə uyğunlaĢdırıb
seçməsin, elə belə rəng kimi seçsin.
64
Sınanan səkkiz rəngdən ən çox xoĢuna gələni seçməlidir. SeçilmiĢ rəng
karteçkasını üzüaĢağı Ģəkildə kənara qoymaq lazımdır. Qalan yeddi rəngdən
ən çox xoĢ olanı seçməyi xahiĢ edin. SeçilmiĢ rəng kartoçkasını birinci
kartoçkadan sağda üzüaĢağı Ģəkildə qoymaq lazımdır. Bu proseduranı təkrar
edin. DüzülmiĢ kartoçkaların nömrələrini ardıcıllıqla qeyd edin.
2 – 3 dəqiqədən sonra kartoçkaların üzüyuxarı çevirin və eyni Ģeyi
təkrarlayın. Bu zaman izah edin ki, sınanan birinci seçim zamanı olan rəng
ardıcıllığını yadına salmamalı və bilərəkdən əvvəlki ardıcıllığı
pozmamalıdır. O, rəngləri sanki birinci dəfə imiĢ kimi seçməlidir.
Birinci seçim arzu olunan vəziyyəti, ikinci seçim isə əsil vəziyyəti
xarakterizə edir. Tədqiqatın məqsədindən asılı olaraq uyğun testləĢdirmənin
nəticələrini interpretasiya etmək olar‖.
TestləĢdirmə nəticəsində səkkiz mövqe əldə edirik:
birinci və ikinci - aĢkar üstünlük vermək (+ + ilə iĢarə olunur);
üçüncü və dördüncü - üstünlük vermək (x x ilə iĢarə olunur);
beşinci və altıncı – rəngə qarĢı biganəlik (= = ilə iĢarə olunur);
yeddinci və səkkizinci – rəngə qarĢı antipatiya ( - - ilə iĢarə olunur).
36000-dən çox nəticənin analizi əsasında M.LyuĢer seçilmiĢ
mövqelərin nümunəvi xarakteristikasını verilmiĢdir.
1-ci mövqe məqsədə çatmaq üçün üsulları əks etdirir (məsələn, göy
rəngin seçimi artıq gərginsizlik, sakitcə hərəkət etmək niyyətindən xəbər
verir);
2-ci mövqe sınananın can atdığı məqsədi göstərir;
3-cü və 4-cü mövqe rəngə verilən üstünlüyü xarakterizə edir və
sınananın əsil situasiyadakı hisslərini və ya situasiyanın ona qabaqcadan
xəbər verdiyi fəaliyyət obrazını əks etdirirlər;
5-ci və 6-cı mövqe rəngə qarĢı biganəliyini, ona neytral münasibəti
xarakterizə edirlər. Onlar bir növ sınanmanın öz vəziyyətini, əhvali –
ruhiyyəsini, motivlərini bu rənglərlə bağlamadığını xəbər verirlər. Amma,
müəyyən situasiyada bu mövqe rəngin ehtiyat traktovkasını özündə saxlayır,
məsələn, göy rəng (sakitlik rəngi) adı gedən situasiyada uyğun olmayan rəng
kimi müvəqqəti olaraq kənara qoyulur.
7-ci və 8-ci mövqe rəngə olan neqativ münasibəti , bu rənglə ifadə
olunan hər hansı bir tələbatı, motivi, əhvali – ruhiyyəni boğmaq cəhdini
xarakterizə edirlər
+ + x x = = - -
3 4 1 0 2 5 6 7
SeçilmiĢ rənglərin qeyd olunması mövqelər göstərilməklə üstünlük
verilən rənglərin sırasını nömrələməklə aparılır. Məsələn, qırmızı, sarı, göy,
boz, yaĢıl, bənövĢəyi, qəhvəyi və qara rənglərin seçimi zamanı belə qeyd
olunur: (+ +; x x; = =; - -) zonaları 4 funksional qrup təĢkil edir.
65
Testin nəticələrinin interpretasiyası
Qeyd olunduğu kimi, seçimin nəticələrinin izahedilməsi üsullarından
biri əsas rənglərin vəziyyətinin qiymətləndirilməsidir. Əgər onlar beĢinci
mövqedən sonrakı mövqeləri tuturlarsa, deməli, onların xarakterizə etdiyi
xüsusiyyətlər, tələbatlar ödənilməmiĢdir, nəticədə narahatlıq, neqativ
vəziyyət yaranır.
Əsas rənglərin qarĢılıqlı vəziyyəti nəzərdən keçirilir. Məsələn №1 və
№ 2 (göy və sarı) yanaĢıdılar (funksional qrup yaradırlar), onların ümumi
xüsusiyyəti – ―daxilə‖ subyektiv istiqamətlənmə qeyd olunur. № 2 və № 3
rənglərin (yaĢıl və qırmızı) birgə vəziyyəti, qərarların qəbulu zamanı onların
müstəqilliyinə, təĢəbbüskarlığına iĢarə verir. № 3 və № 4 rənglərin (qırmızı
və sarı) birləĢməsi ―xaricə‖ istiqamətlənməni qeyd edir. № 1 və № 4
rənglərin (göy və sarı) birləĢməsi sınananların mühitdən asılılığının
təsəvvürünü gücləndirir. № 1 və № 3 rənglərin (göy və qırmızı) birləĢməsi
zamanı bir funksional qrupda mühitdən asılı olmağın və subyektiv
istiqamətlənmənin (göy rəng) və müstəqilliyi, ―xaricə‖ istiqamətlənmənin
(qırmızı rəng) əlveriĢli balansı qeyd olunur. YaĢıl və sarı rənglərin (№ 2 və
№ 4) birləĢməsi ―daxilə‖ subyektiv can atma, muxtariyyət ilə inadkarcasına
―daxilə‖ can atmanın, mühitdən asılı olmanın müqayisə edilməsi kimi
nəzərdən keçirilir.
M.LyuĢerin rəyinə görə əsas rənglər aĢağıdakı psixoloji tələbatların
simvoludurlar:
№ 1 (göy) - məmnun olmağa, sakitliyə, dayanıqlı müsbət bağlılıqlara
tələbat
№ 2 (yaĢıl) – özünütəsdiqə tələbat
№ 3 (qırmızı) – aktiv hərəkət etmək və uğur qazanmağa olan tələbat
№ 4 (sarı) – perspektivə, daha yaxĢı olmaq üçün ümidlərə, arzulara
olan tələbat.
Əgər əsas rənglər 1-ci və 5-ci mövqelərdədirlərsə, onda hesab olunur
ki, bu tələbatlar müəyyən qədər ödənilir və ödənilmiĢ kimi qavranılırlar: əgər
onlar 6-cı və 8-ci mövqelərdədilərsə, bu, o deməkdir ki, əlveriĢsiz Ģəraitlərə
görə hər hansı bir münaqiĢə, narahatlıq, narazılıq vardır. Rədd edilən rəng
stress qaynağı kimi də nəzərdən keçirilə bilər. Məsələn rədd edilən göy rəng
sakitliyin, bağlılığın olmamasından olan məmnuniyyətsizliyi bildirir.
Rənglərin seçiminin analizinin gediĢində əmək qabiliyyətinin
qiymətləndirilməsi imkanlarını M.LyuĢer aĢağıdakı mühakimələrə
əsaslanaraq nəzərə alırdı.
YaĢıl rəng mürəkkəb fəaliyyət Ģəraitlərində iradə təzahürlərinin
elastikliyini xarakterizə edir, hansı ki, əmək qabiliyyətinin mühafizə
edilməsini təmin edir.
66
Qırmızı rəng məqsədə çatmağa can atmaqdan məmnunluq hissini və
iradə gücünü xarakterizə edir, bunlar da əmək qabiliyyətinin mühafizə
edilməsinə yardım göstərirlər.
Sarı rəng uğura olan ümidləri, fəaliyyətdə iĢtirakdan (bəzən onun
detallarını dəqiq dərk etmədən) alınan spontan zövqü, sonrakı iĢə
səmtləĢməni göstərir.
Əgər bu üç rəng sıranın baĢında və üçü də bir yerdə durubsa onda daha
məhsuldar fəaliyyət daha yüksək əmək qabiliyyəti ehtimalı var. Əgər onlar
sıranın ikinci yarısında və bir – birilərindən ayrı dururlarsa proqnoz daha az
qənaətbəxĢdir.
Həyəcan göstəriciləri: Əgər əsas rəng 6-cı yerdə durursa, o, ―-― iĢarəsi
ilə qeyd olunur və ondan sonra gələnlər ( 7-ci və 8-ci mövqelər) də bu iĢarə
ilə qeyd olunurlar. Onları rədd edilən rənglər, həyəcanlılığın və neqativ
vəziyyətin səbəbi kimi nəzərdən keçirmək lazımdır.
LyuĢer testində belə hallar rəngin nömrəsi və ―-― iĢarəsinin üstündə
yerləĢdirilmiĢ A hərfi ilə qeyd olunur. Məsələn:
A
A A
1 6 0
Dostları ilə paylaş: |