Дастурий таъминотни ишлаб чикиш технологияси

Modullar.
Modullarni yaratish dasturni bajarish tartibini, uni sozlash, testdan o’tkazish va takomillashtirishni ancha osonlashtiradi. Bu esa dastur yozishni boshidanoq dasturlash vaqtidan va mashina vaqtidan yutishga olib keladi. Bu esa dasturchi uchun juda muxim, chunki dasturni boshlangich vaqtidanoq mashina vaqtidan dasturning bajarilishi jarayoniga nisbatan ancha tayerlanadi. Dasturni loyihalash, sozlash, testdan o’tkazishni bir - biriga bog’liq bo’lmagan holda mustaqil bajarish mumkin. Natijada dasturchi mashina vaqtidan yutadi. Dasturdan foydalanishdagi kamchiliklardan biri uning hajmi katta bo’lishiga qaratiladi. Agar dasturni chiqarish nuqtaga qo’yib, dasturni biron - bir joyidan buyruq berilsa, u buyruqni samarali bajaradi.
Dasturni ketma-ketlik bilan bajarishda aloqa buyrug’i uzib qo’yiladi va buning oqibatida xotira va vaqt meyorlanadi. Modulni dasturlash - bu dasturni modul deb ataluvchi mantiqiy qismlarga ajratish jarayonidir. Bu qismlar aloxida ketma - ket loyihalanadi, chunki katta masala bir necha kichik masalalarga bo’linsa uni hal etish yoki echish ancha engillashadi.
Agar masalani yuqoridan quyigacha loyihalansa, unda u albatta taxminiy modullar uchun bir necha kichik vazifalarga bo’linadi.
1). Modul qo’llanilgan konteksta bog’liq bo’lmagan, xolda, to’g’ri va aniq dasturiy modulga erishish kerak.
2). Oldindan modulning ichki ishi to’g’risida xech qanday ma`lumotga ega bo’lmagan xolda modul yordamida katta dasturni formalashga intilish lozim.
Tadbiqiy dasturlash va standart jarayonlar qulay modullarga misoldir. Buni ham yuqoridan pastga qarab bajariladi. Faqat unda vazifalarni boshqarish tilini biladi. Odatda loyiha "tanasini" ni bir kishi bajarish mumkin. Bu esa loyihani butunligini ta`minlaydi va dasturni tushunish oson bo’ladi.
Modulni printcipi qo’llanilaetganligi sababli asosiy dastur qisqa bo’lish va ko’maklashuvchi kichik dasturlarni yaratuvchi va modullovchi kichik va modullarni chiqaruvchi bo’lishi kerak.
Ko’maklashuvchidastur haqiqiy dastur yaralgunga qadar o’rnini bosuvchi qisqa buyruqlar ketma - ketlikdan iborat.
Ko’maklashuvchi dastur 2 ga bo’linadi. Soxta va almashinuvchan modullar.
Soxta modul xech qanday ish bajarilmaydi, u faqat chaqiruvchi modullarga boshqaruvni kaytarib beradi. Vaqtincha almashinuvchi modulni murakkab modul yaratulgunga qadar oddiy qayta ishlashni bajaradi.
Almashinuvchi modul natijani bermagunga qadar chiqaruvchi modul ishini davom ettirmasiligi kerak. Ko’maklashuvchi dasturlar dasturning boshqa bo’g’inlarini (segmentga) testdan o’tkazish uchun ham xizmat qiladi.
Bosh dasturni 2 ta muvaffakiyatli loyihalar ishlab chiqarilgandan so’ng tarkibiy dasturlarning hamma usullari birlashtirilib BDB (bosh dastur birgadasi) tuziladi.
1. Texnik boshqarishda loyihani texnik ekspertlarni nazorat qilish.
2. Qo’l ostidagilarni boshqarishda odamlarni hisobotligini va tartibligini nazorat qilish.
3. Shartnoma shartlarini bajarishda buyuruvchi bilan muomolani saqlab turish.
Loyihani qo’llab - quvatlovchi kutubxona (BPR) tizimga birlashtirilgan va testdan utkazilgan brigada tarkibiy dasturlarini foydalanish uchun hamda saqlash uchun xizmat qiladi.
Ko’p masalalarda tez - tez qo’llanilib turadigan modullar, standart dasturlar bir xil qoida asosida tuziladi (rasmiylashtiriladi), ya`ni ularga murojat qilish, foydalanish va ulardan natija olish bir xil qoida asosida tashkil etiladi. Bu esa dastur tuzishda ulardan osonlik bilan foydalanish imkonini beradi.
Modullardan ikki xil usulda: asosiy dasturning zarur bo’lgan qismiga modullarni joylashtirish yo’li bilan: har bir mashinaning o’ziga xos buyruqlari mavjud bo’lib, bu buyruqlar yordamida modullarga murojat qilish yo’li bilan foydalanish mumkin. Ikkinchi usul ko’proq qo’llaniladi. Chunki bu xolda operativ xotirada modullar kutubxona shaklida joylashadi va bu modullardan istilgan vaqtda foydalanish mumkin. Shu sababli modullarni ishdan ozod qilish uch xil adres qo’llaniladi:
1. Absolyut adreslarning qiymatlari modullarning tutgan o’rniga qarab o’zgarmaydi;
2. Ichki adreslar modullarning joylashgan eriga bog’liq holda hisoblanadi;
3. Tashqi adreslar boshqa modullarning tutgan o’rniga qarab o’zgaradi;
Absolyut adreslar o’zgarmas ish yacheykalari yoki mashina registrlari, ba`zi bir maxsus mashina komandalarining adres qismilaridan iborat bo’ladi. Masalan, surish buyrug’i hamda komanda shaklida yozilgan o’zgarmas sonlarning adres qismlari.
Ichki adreslar boshqa modullarga o’tish komandalari va standart dasturning o’zida o’zgarmaslar yozilgan joyda uchrashi mumkin.
Tashqi adreslar boshqa modullarga o’tish buyruqlarida uchraydi.
Mashina xotirasida doim saqlanadigan modullar to’plami modullar kutubxonasini tashkil etadi. Kutubxona tarkibiga bir necha o’nlab modullardan bir necha yuzlab modullargacha kiritish mumkin. Umuman mashinada bajariladigan ishlarning soni dastur shaklida yozib yig’ilgan bo’ladi. Bu ishlarning ba`zi birlari mashina zimmasiga yuklansa, mashina qurilmasini murakkablashtirib yuboradi. Shuning uchun kutubxona tuzish maqsadga muvofiqdir.
Kutubxona operativ xotiraga chaqirish va ularni xohlagan shaklda joylashtirish uchun ikki xil: interpretatciya va komplyatciya usullari mavjud. Kompilyatciya usuli qo’llanilganda modullarning chaqirish va joylashtirish uchun kompilyatciya qiluvchi tizim, interpretatciya usuli qo’llanilganda esa interpretatciya qiluvchi tizim ishlaydi.
Ikkala usulda ham standart dasturlar kutubxonasiga, kutubxona katalogiga va boshqaruvchi dasturga murojat kilinadi. Interpretatciya usulning afzalligi shundan iboratki, asosiy yoki modul dasturlar hajmi jixatdan katta bo’lganda xotiradan bemalol foydalanish mumkin. Kompilyatciya usulidan esa barcha modullar va asosiy dastur operativ xotiraga joylashgan vaqtda foydalaniladi.
Komplyatciya usuli bilan ishlaganda kutubxonadan barcha kerakli modullar operativ xotiraga chaqirib, jamlab qo’yiladi va dastur ishlaganda operativ xotiradagi modullardan avtomatik ravishda foydalaniladi. Kam vaqt sarflash bu usulning afzalligi, operativ xotiraning ko’p sarflanishi esa kamchiligi hisoblanadi.