Дастурий таъминотни ишлаб чикиш технологияси

Sozlash vositalari.
Dasturni yozish vaqtida uning ichiga kiritiladigan sozlash vositalari eng samarali hisoblanadi. Bu holatda dasturchi tomonidan xatolarni aniqlash tez va aniq bo’ladi.
Dasturlashda quyidagi sozlash vositalari qo’laniladi:
1. Xotira tarkibini tahlil qilish.
2. Algoritm bajarilishini nazorat qilish.
3. O’zgaruvchilardan foydalanishni nazorat qilish.
4. Indekslarni tekshirish.
5. Kichik dasturlardan foydalanishni nazorat qilish.
6. O’zgaruvchilarni belgilarini tasvirlash.
Dasturni hozirgi holatini uni bajarilishiga qadar hisobga olishga yoki belgilashga yordam beradi. Yozuvdagi ma`lumotlar amaliyotda foydalaniladigan holatiga umuman mos kelmasligi sababli, sozlash moslamasiga intilish hosil bo’ladi va bu moslama ma`lumotni qulay holatga (o’qish uchun) keltirib boradi.
Algoritmni bajarish yo’llarini nazorat qilish.
Dasturni bajarilishini mantiqiy yo’lini hisobga oladi. Undan dasturchilar tomonidan berilgan jarayonni bajarilish ketma-ketligini va o’zgaruvchilarni xozirgi vaqtdagi belgisini bajarilishini va hisobga olishini tekshirishda foydalaniladi. Bunday kuzatishlarning uchta turi mavjud:
1. O’zgaruvchilarni belgilarini nazorat qilish.
2. Kichik dasturlarni chiqarishni hisobga olishni nazorat qilish.
3. Dasturdagi buyruqlarni etkazishni nazorat qilish.
Ikkinchi turdagi kuzatish asosan kichik dasturlardan foydalanilgan paytda sozlashda qo’llaniladi. Har bir muomalada yozuvga kichik dasturni nomi chiqadi, undan chiqilganda-asosiy dasturga kaytilganligi xaqida ma`lumot chiqadi.
Bu turdagi tekshirish dasturchiga dasturiy xatolarni aniqlashdagi barcha kerakli ma`lumot bilan ta`minlab turadi. Uning kamchiligi mashina vaqtini ko’p sarf bo’lishidir, hamda berilayotgan ma`lumotlar bir necha ming qatordan iborat bo’lishidadir. Shuning uchun yuqoridagi kamchiliklardan voqif bo’lish uchun dasturni qisimlarga ajratib belgilangan joylarda o’chirib -yokib tekshiriladi.
O’zgaruvchilardan foydalanishda nazorat qilish moslamasi.
Nazorat moslamasi shunday tuziladiki, unda o’zgaruvchilar birdaniga emas, balki aniq ro’yxat bo’yicha ko’rsatilgandek tartib bilan yoziladi.
Indekslarni tekshirish. Massivlarni e`lon qilingan chegaralarni va ularni indekslarni solishtirish orqali nomlangan massivlarni indeksatciyalanganligini to’g’riligini tekshirish.
O’zgaruvchilarni mazmunini takribiy chiqarish.
Display nomli sozlovchi buyruq orkali bajariladi. Chiqariladigan ma`lumotni to’liq chiqishini ta`minlash uchun o’zgaruvchini nomini va uni hozirgi holat mazmunini ko’rsatilgan buyruq orkali beriladi.
Interaktiv rejimida sozlash.
Juda ko’p holatlarda, dasturlar dasturchini mashina bilan o’zaro ta`siri ostida bajariladi, shuning uchun bu holatlarda qulayliklardan kengroq foydalanish ma`qulroq, ya`ni sozlash jarayonini samaradorligini oshirish uchun terminaldan kengroq foydalanish kerak. Paketli sozlash tizimida qo’llaniladigan usullarni ko’p qismni vaqti taksimlangan tizimda ham foydalanish mumkin, lekin interaktiv jarayon harakatida qo’shimcha faktorlarni va yangi sozlovchi usullarga yondashishga ham ahamiyat berish kerak .
Vaqti taksimlangan tizimlarda ko’pincha maxsus sozlovchi moslamalardan tashkil topgan bo’ladi. Shuning uchun quyida ko’rsatilgan qulayliklarni o’z ichiga olgan sozlovchi tizim terminaliga ega bo’lish kerak.
1. To’xtatish yoki uchirish kaliti ma`lum sharoitlarda dasturni bajarilishini to’xtatish, uni keyingi holatini qayd qilish va boshqaruvchi foydalanuvchiga uzatish.
2. Ruxsat etilmagan jarayonlarni bajarish uchun harakat bo’layotgan holatlarda foydalanuvchiga boshqaruvchi uzatish uchun xatolar xaqidagi signal yordamida to’xtatib qo’yish.
3. Har qanday o’zgaruvchilarni mazmunini tartiblash yoki sozlashni xatolik signali yoki uzuq kalit orkali dastur uzilganda, unga o’zgartirish kiritish yoki holatini analiz qilish.
4. Qayta ishga tushirish, ya`ni uzilish sodir etilgan operatordan yoki har qanday operatorlardan boshlab ishga tushirib dastur bajarilishini davom ettirish.
5. Qo’shimcha yoki alohida qatorlarni o’zgartirish, o’chirish uchun kerak bo’lgan modifitcirlangan dastur: bu xarakat sozlash jarayoni davom ettirilishi uchun zudlik bilan ishga tushirilishi kerak.