Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 50

müdafiəçisi kimi göstərilirdi. Digər tərəfdən, müxtəlif dini-fəlsəfi 

sistemlərin inkişafı ilə əlaqədar olaraq Misir dini mətnlərində daha 

tez-tez dünyanın yaradıcısı-allahın  əsas cizgiləri-əbədiliyi, hər 

şeyə qadirliyi tərənnüm edilirdi. Allah biliklərin hakimi və bütün 

kəşflərin səbəbkarı elan olunurdu. Sonralar bunun inkişafı yalnız 

kahin mühiti ilə  məhdudlaşır, dini-fəlsəfi təlimlərin mücərrəd 

ilahiyyatçı quramaları ilə  təsvir olunurdu. Mətnlər allahların 

surətləri və epitetləri ilə doldurulur, onlar bir sıra predmet, hadisə 

və anlayışlarla səsləşir. Bu mətnlər isə sonralar müxtəlif ibadət və 

mürəkkəb mərasimlərin geni yayılmasına güclü zəmin olurdu. 

Sonrakı dini-fəlsəfi traktatlar, mərasim nəğmələri və dünyanın 

yaranması haqqında Misir təsəvvürləri Ellin və Roma dövrünə 

qədər yaşayaraq, Misirin hüdudlarından kənara çıxır. 

Misir mifoloji anlayışları sözlərdə (himnlər, dualar, 

hekayələr, ayin mətnləri), hərəkətlərdə (dramatik tamaşalar, 

ayinlər və s. mərasimlər), predmetlərdə  və  rəsmlərdə,  şəkillərdə 

(təsvirlər, bitkilər və göy cisimləri), yaxud canlı varlıqlarda 

(padşah və heyvanlar) ifadə oluna bilərdi. Bu ifadələrdən hər biri 

mənəvi təcrübəni təmsil edir, yaddaşda bir sıra dini əhval-ruhiyyə 

yaradırdı.  Əksər mifoloji anlayışları bu müxtəlif ifadə 

formalarında hiss olaraq qavramaq olar. 

Oziris və Xor haqqında mif padşahların dəfn mərasimlərini 

təsvir edir. Bu mif olmuş hadisələr haqqında bir hekayə 

formasında hələ II minilliyin əvvəllərində  əzbər  şəkildə dildən-

dilə, eldən-elə keçmişdi. 

Misir mifologiyasının xarakterik cəhətlərindən biri müxtəlif 

tipli təsəvvürlərin bədii  şəkildə birləşdirilməsidir. Səma inəyi 

haqqında mif kosmik, kosmoqonik hadisə, yaxud dini adət kimi 

təsvir olunur,  ondan sehrbazlıq vasitəsi kimi istifadə edilirdi. 

«Allahlar dünyası» adlandırdığımız yeganə mahiyyət eyni 

teoloqlarda müxtəlif, bir-birinə zidd anlayışlarla ifadə oluna 

bilərdi. Hər hansı ilahi qüvvə, yaxud allah çox asanlıqla digəri ilə 

eyniləşdirilə bilərdi. Səma inəyi haqqında hekayədə Ra bir yerdə 

Atum kimi, digər yerdə isə günəş diski kimi çıxış edir. Oko digər 

şəraitdə ilanla eyniləşdirilir. Ureyem Xatxor kimi çıxış edir. 

Xatxor inəyə xas olan yumşaq təbiətdən fərqli olaraq amansız 

---