71
3.3. Poladların kimyəvi - termiki emalı
Kimyəvi-termiki emal prosesində (KTE) eyni
zamanda müxtəlif proseslər baş verir:
1)
işçi materialın
dissosiasiya edərək, reaksiya
mühitində
diffuziya edə biləcək atom
vəziyyətinə
keçməsi
(prosesin
xarakteristikası dissosiasiya dərəcəsi ilə
müəyyən olunur);
2)
detalın
səthinə
atomların
(ionların)
absorbsiyası (qaz-metal
sərhəddində baş
verir);
3)
diffuziya prosesi və atomların materialın
dərinliyinə nüfuz etməsi;
4)
Kimyəvi reaksiya
nəticəsində səthdə yeni
elementin yaranması.
KTE nəticəsində əmələ gələn təbəqə ilkin
təbəqədən
kimyəvi xüsusiyyətlərinə, strukturuna və
xassələrinə görə fərqlənir. Səthdən dərinliyə getdikcə,
diffuziya etmiş elementlərin konsentrasiyası azalır
(şək. 3.14.). Diffuziya təbəqəsinin qalınlığı, emalın
temperaturundan,
emal müddətindən, diffuziya edən
mühitin və materialın xarakteristikasından,
diffuziya
edən elementin səthdə konsentrasiyasından asılıdır.
72
Şəkil 3.14. Diffuziya olunmuş təbəqədə diffuziya edən
elementin konsentrasiyası.
a
o
- diffuziya təbəqəsinin ümumi qalınlığı,
a
Э
- səthdə diffuziya qalınlığı, a
пер
- sərhəd sahəsində diffuziya qalınlığı, C
пов
-
səthə diffuziya edən elementlərin konsentrasiyası, C
гр
-
sərhəd sahəsində
diffuziya edən elementlərin konsentrasiyası, C
0
- əsas materialda diffuziya
elementlərinin miqdarı.
Diffuziya prosesi diffuziya əmsalı
ilə- D
xarakteriza olunur və bu əmsalın temperaturdan
asılılığı aşağıdakı bərabərliklə ifadə olunur:
)
exp(
0
RT
Q
D
D
(3.1.)
burada D
0
- həlledici kristal qəfəsin növündən asılı
əmsa, Q- prosesin tələb olunan aktivləşmə enerjisi, R-
universal qaz sabiti, T- mütləq temperaturdur.
Dostları ilə paylaş: 
