F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

Yüksək legirli poladlar:
 
Tərkibi: Cəm legirləyici elementlərin miqdarı >5% 
Məqsəd: Tələb olunan xüsusiyyətlərə nail olmaq, məsələn: yeyilməyə,
korroziyaya, temperatura davamlılıq, maqnitlənmə və s. 
İşarələnmə, məsələn: X12CrNi18- 8 
X- yüksək legirli olmanı göstərir, 12/100=0,12%C, 18%Cr, 8%Ni 
Legirləyici elementlərin təsiri: 
 
-Ferrit əmələgətirənlər:
Cr, Mo, Si, Al, Ti, V, Nb. A
3
yuxarı A
4
aşağı düşür- nəticədə γ- sahəsi azalır (şək. 3.1.); 
-Austenit əmələgətirənlər: 
Ni, Mn, C, Co, Cu. A
3
aşağı A
4
yuxarı qalxır-
nəticədə γ- sahəsi böyüyür. 

---

68 
Alüminium 
Güclü ferrit əmələ gətirəndir. Temperatura qarşı davamlılığı 
artırır. 
Mis 
Austenit əmələgətirəndir. Korroziyaya qarşı davamlılığı artırır 
və bərkidiləbilmə qabiliyyətinə təsir edir. 
Vanadium 
Ferrit əmələgətirəndir. Yüksək temperaturda möhkəmliyi 
artırır. 
Materialın tərkibində olan legirləyici elementlərin 
miqdarından asılı olaraq, çoxnövlü kristallar və fazalar 
əmələ gələ bilər ki, bu da hissələrin istismar 
temperaturuna əhəmiyyətli təsir edir (cəd. 3.3.).
Cədvəl 3.3. Tərkibdə olan karbidin növündən və atomların 
düzülüş fazasından asılı olaraq, materialın istismar 
temperaturu: 
KÜM- kubşəkilli üzləri mərkəzləşmiş, KHM- 
kubşəkilli kəcmi mərkəzləşmiş.
 
 
Karbidlər/Fazalar 
Temperatura dözümlük, 
0
C 
Struktur/Quruluş 
Karbidlər, nitridlər: 
M
3
C 
M
23
C
4
M
7
C
3
MC, M(C,N), 
M(C,N,O) 
950...1050 
<700 
<1100 
<1300 
Ortoromb 
Kub şəkilli 
Heksoqonal 
KÜM 
İntermetallik fazalar: 
η- faza, Fe
2
Mo 
σ- faza, FeCr 
Χ- faza, Fe
24
Cr
12
Mo
10
G- faza, Nb
6
Ni1
6
Si
7
<900 
<900 
750...1050 
<900 
Heksoqonal 
Tetroqonal 
KHM 
Kub şəkilli 
Sulfidlər: 
NiS 
CrS 
NbS 
645 (maye) 
<1350 
<1200 
Nikellə evtektik 
Heksoqonal 
 

---

69 
Şək. 3.12.- də nümunə olaraq, iki elementli 
sistemin- FeNi və FeCr diaqramı təsvir olunmuşdur. 
Diaqrama əsasən poladın tərkibində olan legirləyici 
elementin miqdarından və temperaturdan asılı olaraq, 
əmələ gələn fazalar təqdim olunmuşdur.