Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti oziq-ovqat sanoati mashina va

Furye qonuni.
Qattiq jismlarda issiqlik tarqalish jarayonini tajribaviy 
o‗rganish natijasida Furye (1768-1830) issiqlik o‗tkazuvchanlikning asosiy 
qonunini kashf etdi. Ushbu qonunga binoan issiqlik o‗tkazuvchanlik orqali 
uzatilgan issiqlik miqdori d Q harorat gradiyenti d/dn vaqt d ga va issiqlik 
oqimi yo‗nalishiga perpendikulyar bo‗lgan maydon yuzasi d F ga 
proporsional bo‗ladi, ya‘ni; 
D Q =
dt dF-dDn
(20.1) 
 
Formuladagi proporsionallik koeffitsiyenti λ issiqlik o‗tkazuvchanlik 
koeffitsiyenti deb ataladi. Bu koeffitsiyent jismning issiqlik o‗tkazish 
qobiliyatini xarakterlaydi va quyidagi o‗lchov birligiga ega. 
{ λ} { d Q dn }={ J.m }= {Vm }
(20.2)
 
 
Dt df.dr K-M2.S M.K
(20.3)
 
 
Issiqlik o‗tkazuvchanlik koeffitsiyenti λ issiqlik almashinish yuza 
birligidan (1m
2
)vaqt birligi davomida yuzaga normal bo‗lgan 1m 
uzunlikka to‗g‗ri kelgan haroratlarninig 1 K (C)ga pasayishi vaqtida 
uzatilgan issiqlik miqdorini ifodalaydi . 
Jismlarning issiqlik o‗tkazuvchanlik koeffitsiyenti uning tarkibi, fizik-
kimyoviy xossalari, harorat, bosim va boshqa kattaliklariga bog‗liq. 
Issiqlik o‗tkazuvchanlik koeffitsiyenti turli materiallar uchun quyidagi 
oraliqda bo‗ladi. 
-gazlar uchun 0,005.....0,5 
Vt/(M.K);
-suyuqliklar uchun 0,08...0,7 
Vt/ (M.k);
-issiqlik qoplama va qurilish materiallari uchun 0,22...3 OVt/ (M.K) 
-metallar uchun 2,3...458,0 
Vt/(m.k )
Issiqlik o‗tkazuvchanlik yo‗li bilan issiqlikning tarqalishi matematik 
usul differensial tenglama bilan ifodalanishi mumkin. Ushbu tenglama 
energiyaninig saqlanish qonuni asosida keltirib chiqariladi va issiqlik 
tarqayotgan jism yoki muhitning fizik xossalari (zichlik Rm) issiqlik 
sig‗im Sm issiqlik o‗tkazuvchanlikning λ yo‗nalishlarida va vaqt o‗tishi 
bilan o‗zgarmaydi deb qabul qilinadi. Issiqlik o‗tkazuvchanlikning 

---

82 
differensial tenglamasini keltirib chiqarish uchun qattiq jismdan qirralari 
dx,dy, va dz bo‗lgan elementar parallelepiped ajratib olinadi. 
Agar parallelepipedning chap orqa va ostki tomonlari 
d 
vaqt 
mobaynida 
Qx,Qy,
va 
Qz
old va ustki – tomonlaridan kirsa qarama-qarshi 
o‗ng old va ustki tomonlaridan esa o‗z navbatida 
Qx+dx
, 
Qy+dy,
va 
Qz+dz
miqdorida issiqlik chiqadi. 
Biror 
d
vaqt ichida parallelepipedga kirgan va undan chiqqan 
issiqliklarning farqi ushbu ifodadan topiladi. 
d Q + (Qx-Qx+dx)+(Qy+dy)+(Qz+dz)
(20.4)