3-bob. DORI VOSITALARINING RETSEPTSIZ SAVDOSINI
TASHKIL QILISH
3.1 Xalqaro amaliyotda dori vositalari turkumlanishining
asosiy prinsiplari. turkumlash shakllari
Dori vositalari turli oMchovlar bo‘yicha turkumlanishi mumkin.
Masalan, farmakoterapevtik xususiyati bo‘yicha, ta’sir etish mexanizmi,
dorixonalardan muomalaga
chiqarish xususiyatlari, ishlab chiqaruvchi
firmalar, dori shakllari bo’yicha va hokazo. Klassifikatsiyalash xili,
qo’yilgan maqsad va ma’lumotlar iste’mol xususiyatlariga ham bogMiq.
Ilmiy izlanish jarayonida olimlar dori vositalarini turkumlashda ta’sir
mexanizmi, qo’shimcha reaktsiyalar, ta’sir
etuvchi vositaning kimyoviy
tuzilishi va boshqalar bo’yicha foydalanishadi. Bunday turkumlashlar
amaliy sog'liqni saqlashda foydalaniladigan uslublarga qaraganda ko'proq
ahamiyatga ega. Farmatsevt marketologlar, vrachlar farmakoterapevtik
ko‘rsatkichlar bo'yicha (yurak-qon
tomirlar, yalligManishga qarshi, qandli
diabet va boshqalar) hamda dorixonadan dorilarning retsept bo’yicha yoki
retseptsiz sotilishi bo'yicha turkumlashdan foydalanishadi.
0 ‘zbekiston Respublikasi va boshqa hamdo’stlik mamlakatlarida
uzoq vaqt akademik M.D.Mashkovskiy tomonidan
tavsiya etilgan dori
vositalarini turkumlashdan foydalanilgan. U o ‘z dolzarbligini hozirgi
kunda ham yo'qotmagan. Bu turkumlashda vositalar farmakoterapevtik
guruhlarga boMinadi .
Quyida klinik-farmakologik ko‘rsatkichlar bo’yicha va ta’sir
mexanizmi bo‘yicha dori vositalarini turkumlashga misol keltirilgan (1 -
rasm). Bu turkumlashda dori vositasini patentlanmagan xalqaro nomi
hamda ma’lum Firmaga tegishli savdo nomi ko’rsatilgan.
Qator Yevropa davlatlarida dori vositalari
dorixonadan beriladigan
dorilar tartibiga muvofiq - retsept bilan va retseptsiz beriladigan dori
vositalariga boMinadi. Bu “Odam uchun dori vositalari kategoriyasini
aniqlash haqida”gi Yevropa Ittifoqi tomonidan 1992-yil 31-martda qabul
qilingan Kengash dasturida aniqlangan. Dasturda
dorixonalardan faqat
maxsus retsept bo’yicha berilishi kerak boMgan vositalar ham ajratib
ko’rsatilgan.
29
