MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA

Ancaq yen
ə axşam-səhər 
 
 
 
yığışaraq yol üstünə 
 
 
 
 
itl
ər hürər. 
İtlər hürər, maşın keçər, 

---

          
 
 
111 
İtlər hürər, qatar keçər. 
Limanlarda s
əfil itlər 
diksin
ərlər gəmilərin fit səsinə. 
İtlər hürər 
 
 
t
əyyarənin kölgəsinə 
Göl
ə düşmüş bir daş kimi. 
Motorların nəfəsində 
 
 
 
bu s
əs itər. 
Maşın gələr, qatar gedər, 
Qatar g
ələr, maşın gedər, 
Yazıq itlər... yazıq itlər (94, 55). 
Qoy ömür gül 
açsın arzu, diləklə, 
Dem
ə ki, qayadan yel nə aparar. 
Yaşayq dünyada təmiz ürəklə 
İllər öz payını alıb aparır (65, 10). 
 
M
əni dilləndirən söz yarasıdır, 
Heç n
ə aparmayıb qaydan yellər. 
Nahaq 
odlanıram, nahaq yanıram, 
S
əni məndən yaxşı tanıyır ellər (64, 25). 
 
R.Rza is
ə bu frazeologizmi aşağıdakı şəkildə işlədir: 
 
Kim n
ə deyir, desin 
Karvan keçir... 
Z
əngildəyən Alabaşdır (I, 367). 
 
Standart  deyim  t
ərzi,  qəlibləşmiş  ifadələr  bədii  üslubun, 
daha  çox  da 
şeirdə  fərdi  dəsti-xəttin  yoxluğu  əlaməti  kimi 
yozulur.  Poetik 
əhval-ruhiyyə,  fikir  və  hiss  təzəliyi  hazır 
ifad
ələrə  müdaxilə  məqamları  yaradır  və  yeni  məzmuna  cavab 
ver
ə bilən forma axtarışlarına təhrik edir. Çünki qəlib formalara 
düşmüş  sabit  ifadələrə  müdaxilə  etmədən  canlı  söz  aşkarlamaq 
absurddur. 
Aktuallaşdırma hazır ifadələri yeni ifadəyə çevirmək 

---

          
 
 
112 
oxucunun 
düşüncəsində baş verəcək fikri əməliyyatlara yol açır, 
q
əlbi  və  ürəyi  oxşamağa  qadir  olan  ifadələr  assosiativlik  və 
yetkinlik h
əddinə çatır. 
Aktuallaşdırma frazeoloji birləşmələri bəsitləşdirmir, əksinə, 
o, adi 
danışıq ifadələrinə can verir və şeiri təravətli xalq dili ilə 
b
əzəyir.  Dilin  poetik-üslubi  imkanlarını  hərəkətə  gətirməklə 
yanaşı onun həyati gücünü də nümayiş etdirir. 
Şeir bütün sahələrdə yaratdığı mündərcə təravətinin, əmələ 
g
ətirdiyi  ovqat  dəyişikliyinin  bədii  təsdiqi  üçün  frazeoloji 
birl
əşmələrə istinad edən yeni deyim formalarına çox meyllidir 
v
ə  frazeoloji  novatorluq  dilin  yeni  imkanlarını  axtarıb-tapmaq 
z
ərurətini irəli sürür. Bu proses nəticəsində dilin bədii-estetik po-
tensia
lı  hərəkətə  gəlir  ki,  bu  da  zəngin  ənənələrdən,  yaradıcı 
faydalanmağın  sınanmış  yollarından  biridir.  Deməli,  frazeoloji 
novatorluq  zahiri  b
ər-bəzək  kimi  deyil,  şeirdə  ana  dilinin  mlli 
xüsusiyy
ətlərini  gözləməyin  əsasıdır.  Buna  görə  də  dilimizin 
koloritli  xüsusiyy
ətlərini  özündə  mühafizə  iqtidarında  olan  va-
hidl
ər kimi daha cazibəli görünür, şeir nitqinin təbiətinə xas olan 
emosional keyfiyy
ətlərin təcəssüm vasitəsi olur. 
 
Ayrı düşdüyümüz gör neçə aydır, 
Biz n
əyi saymışdıq, fələk nə saydı... 
Kaş ölüb-dirilmək mümkün olaydı, 
Onda keçir