MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA

H
ər çiçək kökündə bir göz yaşı var (77, 136). 
 
Milç
əyi fil eyləyirsən, 
Dağ deyirsən kəsəyə sən. 
Gözl
ərini tutubmu çən 
Özg
ə gözdə tük axtaran, 
Tir sallanan gözün
ə bax (76, 68). 
 
 
N
ə allahdan umacağı vardır anamın, 
 
 
 
n
ə bəndədən. 
Qara b
əxtinə bürünər, 
 
 
 
elin
ən sürünərdi (53, 54). 
 
F
ərdi  üslub  və  dil  mədəniyyəti  canlı  ünsyyət  dilindən 
s
əmərəli istifalə məharətinə söykənir. Ganlı dilə daha artıq bağlı 
olan 
şairlər  xalq  dili  mədəniyyətinə  vaqif  olmaqla  obrazlı 
poeziya dilin
ə bu tükənməz mənbədən yaradıcılıqla istifadə yolu 
il
ə  nail  olmuşlar.  Sözdə  yeni  mənalar  kəşf  etməyi,  onun  ifadə-
lilik  qüdr
ətinə  yeni  imkanlar  əlavə  etməyi  öz  dilində  əks 
etdirm
əklə, şair ən ali duyğuları, ən dərin hiss və həyəcanları, ən 
yüks
ək  fikirləri  ustalıqla  canlandırır.  Poetik  mətnə  cəlb  olunan 

---

          
 
 
108 
bütün dil 
materialı, xüsusən frazeoloji birləşmələr şair tərəfindən 
ölçülüb-
biçilmiş  üsullarla  tətbiq  edilir.  Xüsusi  olaraq  nəzərə 
çarpdırmaq lazımdır ki, frazeoloji birləşmələrin aktuallaşdırılma 
orijinal
lığında  hər  bir  şairin  fərdi  dəsti-xətti  vardır  və  frazeo-
logizml
ərin  şeir  dilindəki  üslubi  fəaliyyətini  qiymətləndirərkən 
bel
ə  bir  reallıq  haqqında  da  düşünməliyik  ki,  idiom  və 
ibar
ələrdəki bədii dəyər, poetik təsir forma bitkinliyi nümayiş et-
dirm
ə  məqamlarında  daha  tutumlu  və  dolğun  görünür,  şeir 
dilinin l
əyaqətli tərəfini təmsil edir. 
Frazeoloji  birl
əşmələrin  törətdiyi  ifadələrdəki  zəriflik, 
t
əbiilik və kamillik lirik mənbəyin fəal rolundan törəyir və vəzn 
t
ələblərinə  sığışır.  Sabit  söz  birləşmələrinin  üslubi 
differensasiyası  bir  mənanı  incələndirmək,  yaxud  da  başqa 
münasib
ət bildirmək məqamlarında daha qabarıq görünür. Onlar 
şeirin poetik toxumasına xələl gətirmədən müəyyən əndazə çər-
çiv
əsində  mükəmməl  və  yeni  modeli  yaradırlar. Bu  yeni  molel 
daxilind
ə  onların  üslubi  dəyəri  ilə  semantik  potensialı  açılır. 
Şeirin  forma-üslub  məxsusluğu  frazeoloji  dil  faktlarının 
m
ənimsədilməsi  yollarına  yeni  istiqamət  verir,  onun  poetik 
m
ətnə  uyğunlaşması  üçün  imknlar  açır.  Ən  əsası  odur  ki, 
aktuallaşmış  frazeologiyada  xalq  dilinin  ahəngi  və  obrazlılığı 
mühafiz
ə olunur. 
 
Cismimi 
yandırma, rəhm et yaşimə, ey bağrı daş, 
Ehtiqat et, 
yanmasın nagah quru oduna yaş. 
 
Füzulinin 
işlətdiyi frazeologizm əslinə nə qədər yaxındırsa, 
1960-1980-ci  ill
ərin  poetik  nümunələrində  həmin  ifadə 
improviz
ə  edilmiş,  hər  bir  nümunədə  spesifik  üslubi  mühit 
yaratmışdır. 
 
Doğmalar yad olar, yaxın yan durar, 
Quru höyü
şü də yaxıb-yandırar. 
Şairi başına söz dolandırar, 

---

          
 
 
109 
X
əsisin payına xəzinə düşər (73, 125). 
 
Höyüş yanmayacaq quru yoxdusa, 
Küllükd
ə közərən qoru yoxdursa (53, 11).