Microsoft Word Gül Öztürk Baltacıoğlu- Şehir Coğrafyası Açısından Bakü (Azerbaycan)

Fotoğraf 38: Karadağ yakınlarındaki güneş panelleri. ................................................ 157
Fotoğraf 39: Bakü Şehir Halkası Pisti – Pistin İçerişehir tarafından bir görünüşü. .... 168
Fotoğraf 40: Azneft Meydanı, şehir içi trafiğin en yoğun olduğu yerlerden biridir. ... 171
Fotoğraf 41: Bakü Devlet Üniversitesi’nin bulunduğu Bahtiyar Vahapzade 
Caddesi’nde eğitim öğretim döneminde oluşan trafik yoğunluğu. ............................... 172
Fotoğraf 42: Bakü'de Şanxay olarak bilinen bölgedeki yıkılan kaçak konutlar. ......... 174
Fotoğraf 43: Bakü şehri çevresindeki gecekondu yapılaşması. ................................... 175
 
 
 
 
PREVIEW

---

GİRİŞ 
1. Araştırma Sahasının Yeri, Sınırları ve Bazı Özellikleri 
Araştırma sahasını oluşturan tarihi Bakü şehri, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 
başkentidir. Matematik konumu itibariyle kabaca 49° 52' 3'' doğu boylamı ile 40° 26' 6'' 
kuzey enleminde bulunur. Hazar Denizi’nin batı kıyısında, Abşeron (Farsca ab; su, şor; 
tuzlu; tuzlu sulu yer) Yarımadası’nın büyük bir bölümünü (arazinin % 90’ını) kaplayan 
şehrin yerleşim sahası, adı geçen denizin kıyısı boyunca güneydoğuya doğru Şirvan 
Düzlüğü’ne kadar uzanan bir bölgede yer alır (Harita 1). Şehrin de bulunduğu 
yarımadanın kuzey kısmı çamur volkanları ile Büyükşor, Bülbüle ve Masazır gibi tuzlu 
göllerle kaplıdır. Kafkasların da en gelişmiş kadim şehirlerinden olan Bakü’nün 
yüzölçümü yaklaşık 2,14 km² olup, toplam ülke alanının % 1,9’nu oluşturur. Bakü 
genellikle düz bir rölyefe sahiptir. Şehir, tarihi nüveden Bakü Körfezi’ne doğru hafif 
eğimli yüzeyler üzerindedir ve Hazar Denizi kıyısındaki kesimi deniz seviyesinden 
yaklaşık -28 m aşağıdadır.
Harita 1: Abşeron Yarımadası ve Bakü şehrinin konumu. 
(Kaynak: Memmedov ve Elizade, 2015: 16) 
PREVIEW

---

2 
Şehrin nüfusu 2018 verilerine göre, 2.262.600 kişiden oluşur. Kafkasya'daki üç 
başkent arasında Bakü, en yüksek nüfus değerine sahip şehirdir ve nüfusu Tiflis ve 
Erivan'ın toplamından daha fazladır. Bakü’nün 12 idari bölgesi (rayon) vardır. 
Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet İstatistik Komitesi verilerine göre, bu 12 idari bölge; 
Binegedi, Karadağ, Hazar, Sebail, Sabuncu, Surahanı, Nerimanov, Nesimi, Nizami, 
Hatai, Pirallahi ve Yasamal’dır.
Bakü'nün tarihi çok eski devirlere kadar uzanmaktadır. Fakat Bakü’nün ilk 
olarak ne zaman insanlar tarafından bir yaşam alanı olarak benimsendiği ve şehir 
tarihinin ne kadar eskiye gittiği, arkeolojik araştırmaların yetersiz olması ve erken 
dönemlere dair kaynakların azlığı dolayısı ile şimdiye kadar tam olarak ortaya 
konulamamıştır. Şehrin ne zaman kurulduğu tam olarak bilinmese de Bakü’de 
bulunmuş olan V. ve VII. yüzyıllara ait Sasani hazinesi, o devirde bu sahalarda yaşamın 
olduğunu göstermektedir. Keza Abşeron arazisinde elde edilen arkeolojik buluntular da 
buranın eski yaşam yeri olduğunu ispatlamıştır.
Tarih boyunca Güney Kafkasya ülkelerinden kuzeyde Rusya’ya, doğuda Orta 
Asya ve Hindistan’a güneyde ise İran’a giden kervan ve deniz yollarının üzerinde olan 
Bakü, coğrafi konumu ve körfezi dolayısı ile bir liman şehri olarak gelişmeye müsait 
olmuştur. Bakü, günümüzde ülkenin en önemli sanayi, ticaret ve kültür merkezi 
olmasının yanı sıra en önemli liman şehirlerinden biridir. Bu özellikleri neticesinde 
Bakü sadece Azerbaycan’ın değil, bütün Batı ve Güneybatı Asya’nın kadim 
şehirlerinden biri olarak önemli iktisadi ve kültür merkezlerinden biri haline gelmiştir.
Bakü ismi, en genel bilinen anlamı ile Farsça'da “rüzgârların şehri” anlamına 
gelen “bad kupe” sözcüklerinden türetilmiş bir isimden oluştuğu bilinir. Hazar Denizi 
üzerinden ayda birkaç kez şehre uğrayan Hazri rüzgârlarının da şehrin ismine katkısı 
olduğu düşünülür. Bugün Bakü şehri, başka bölgelerde bulunan metropoller gibi yeniyle 
eskinin, zenginlikle yoksulluğun harmanlandığı ancak insanının da bir o kadar 
yardımsever ve hoşgörülü olduğu bir şehirdir. Surların çevresinde körfezi çevreleyen 
tepelerin yamaçlarında planlı ve muntazam caddeleriyle, modern binaları ve geniş park 
ve bahçeleriyle güzel bir görünüm arz etmektedir. 
PREVIEW

---

3