Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx
Yüklə 1,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
* * * Jurnalda gənc ədiblərin bir-neçə hekayəsi yer alıb. Bu heka- yələrdən danışarkən mövzu paralelliyindən bəhs etmək lazımdır. Gənc yazarların içində bir Malena sevdası var. Təsadüfi deyil ki, 86 səkkiz hekayədən üçü Malena məqamına vurğuludur. C.Zey- nallının “Qolsuz qırmızı don”, M.Mövludun “Son zəng” və Nahidin “Gecə saat 12-dən sonra” hekayələri mövzusunu yüngül sevgi hekayətləri üzərində kökləyir, yeniyetməlik dövrünün çılğın sevgi macəraları hekayələrdə romantik-sentimental bir pafosla ifadə olunur. Bu hekayələrdə gəncliyin ruhu, coşğusu ilə onların mənalanması arasında oxşarlıq var. Mövludda problemin poezi- yası ehtiva olunursa, Nahiddə bu məqam fəlsəfi çalar alır. Ç.Zey- nallıda isə problemə yanaşma sırf proza müstəvisindədir. Pərvinin “Fiona”, G.Eminlinin “Qəribə qız” hekayəsi qadın yaşamının ekzistensiyasına köklənir. Bu hekayələrdə təklik mövzusu yeni təzahür məqamına yüksələ bilməsə də qadın ya- şamının səmimi mənalanması baxımından maraqlıdır. Pərvində bu iç dünyaduyumunun çözümünə ayna tutursa, “Qəribə qız”da bu məqam “içəyıxılma”nın başqa-hamıdan fəqli yaşam ger- çəklərinə söykənmiş tərəflərini görükdürmək, fərdi-fərqli olma- ğa çaba etmək məqamı ilə çevrələnir. Jurnalda daha bir hekayə Sahilənin “Dörd plastmas ağ qab” hekayəsidir. Mən Sahilənin “Zemi” povestini oxuyarkən on- dakı fərqi dünyaduyumu hiss eləmiş və müəllifin realizmindəki dolğun ifadəni dəyərləndirmişdim. Təbrizlə bağlı miniatür löv- hələr, tarixi gerçəklərin, tarixin Azərbaycan məkanı üçün görk etdiyi taleyüklü məqamların canlı təsvir olunması bu yazarın düşüncə hüdudlarının genişliyini sərgiləyirdi. Hələ bir qədər də əminliklə deyim ki, Zemi bizim ədəbiyyatımız üçün yeni qadın obrazı idi, düşüncə mədəniyyəti, həyata yanaşma və yaşam fərqliliyi ilə. Sahilənin “Dörd plastmas ağ qab” hekəyəsində isə predmet başqadır: dünyasını dəyişən bir qızın orqanlarının ona ehtiyacı olan dörd şəxsə köçürülməsi və bu situasiyada atanın kövrək duyğuları, acı nisgili. Hekayə dünya nəsrində artıq isti- fadə edilmiş hazır model əsasında yazıldığı təəssüratı doğurur, müəllif daha çox bədii montaj effektindən yararlanmaqla oxu- cunu hər addımda gərginlikdə saxlamağa, onu heyrətləndir- məyə çalışır. Amma hekayədəki psixoligizm dərinə işləmir, hekayə daha çox zahiri - sosial-ictimai məqamlara toxunub keçməklə, nominal səviyyə ilə məhdudlaşır. 87 Z.Şəfinin “Heykəltəraş” hekayəsi bəzi motivlərindən mənə Azər Abdullanın “Çavuş” hekayəsini xatırlatdı. Hər iki heka- yədə müharibənin fərqli tərəfləri göstərilir, müharibə dəhşətləri ilə üzləşən, ön cəbhədə vətənin müdafiəsi üçün çaba göstərən əsgərin evə dönüşündə üzləşdiyi gözlənilməz səhnələrin təsviri sərgilənir. Hərçənd “Həykəltəraş” hekayəsi daha dərin, sosial- siyasi, bir qədər də fəlsəfi-psixoloji məqamlara toxunan mətn- dir. Burada müharibə reallıqlarının sərt dramatizmi və psixo- logizmi var. Hekayədə müharibədə əsir düşən, xoş bir təsadüf nəticəsində ondan qurtulmağa müvəffəq olan bir əsgərin şə- hərə, öz ailəsinin yanına qayıtdığı zaman baş verən proseslər, müharibənin qurbana çevirdiyi bir insanın mənəvi-psixoliji vəziyyəti, üzləşdiyi laqeydlik qarşısında sarsıntısı nəql edilir. Yanına qayıtdığı ailəsi, vətəni üçün bu əsgər illər öncə torpağı uğrunda can nisar edərək şəhid olmuş milli qəhrəmandır. Mə- lum olur ki, heç kəs, nə vətən, nə doğma ailəsi onun varlığını qəbul eləmək iqtidarında deyil. Daha doğrusu, onlara bunun belə olması sərf eləmir. Ailəsi üçün bu, xoş yaşayışı, milli qəh- rəman ailəsi olaraq təmin olunduqları rifahı itirməyə bərabər- dir. Belə olan təqdirdə əsgər nə etsin, çıxış yolu hansıdır? Hekayədə qəhrəmanın psixoloji durumu, onun mühakimə ilə süslənmiş daxili monoloqları təsirli və inandırıcı verilmiş, eləcə də müəyyən sosial-siyasi lövhələr, müharibə illərinin Bakısı ilə səciyyəvi xüsusiyyətlər dəqiq ifadəsini tapmışdır: “Şəhər o biri üzündən xəbəri olmayan medalyon kimidi”. Əslində, hekayə- nin ideyası başqadır, burada heykəl obrazını simvola çevirmək istəyi öz uğurli həllini tapmır. Deyək ki, özlüyündə çox maraqlı hekayə kimi alına bilən “Heykəltəraş”a müəllifin sonda təsvir elədiyi heykəllərlə bağlı təsvirləri, mühakimələri bir yamaq kimi görünür. Yəni, burada şəhəri başına alan heykəlləşmə pro- sesi, düzəldilən heykəllərin insanın özünə oxşamaması, mahiy- yət baxımından insanın içi ilə tərs mütənasibliyini vurğulamaq əsas ideya olsa da realizəsi həllini tapmır.. Milli, sosial-ictimai gerçəklik nədən ibarətədir, səbəbi, dayaqlandığı məntiqi nədir- bu hekayədə görünmür. Müəllif zahiri detallalrla işləyir, o qədər ki, bu zahiri həyatın üst qatından götürəndə daxili təsvir |