Mövzu 1: Büdcənin sosial- iqtisadi mahiyyəti və funksiyaları

KitabYurdu.az 
37

---

5 
proqnozlaşdırılması Respublikanın iqtisadi- sosial inkişaf proqramı və 
icmal(toplu)maliyyə planlaşdırılması ilə sıx əlaqədardır. 
Təsərrüfat fəaliyyətinin müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsi üçün onun 
idarəetmə üsullarının daim təkmilləşdirilməsi gərəkdir. Bununla əlaqədar olaraq 
perspektiv planlaşdırmanın rolu artır, deməli elmi proqnozlaşdırmanın zərurəti 
meydana çıxır. Natural göstəricilərin parametrlərinin proqnozlaşdırılması
maliyyə ehyatlarının proqnozu ilə müşayət olunmalıdır. Belə ki, bu ehtiyatların 
artım perspektivinin uçotu olmadan təsərrüfatının inkişafının keyfiyyət 
baxımından proqnozlaşdırılması mümkün deyil. 
Üzunmüddətli icmal maliyyə planlaşdırılmasından fərqli olaraq büdcə 
proqnozlaşdırılması ünvanlı olur və büdcə ili üçün , yəni bir ildən çox olmayan 
dövr üçün hazırlanır. Icmal maliyyə balansı göstəricilərinin əsas hissəsini büdcə 
göstəriciləri təşkil etdiyi üçün perspektiv icmal maliyyə balansının tərtibi 
zamanı əsas büdcə göstəricilərini proqnoz hesablamaları aparılmalıdır. 
Büdcənin inkişaf proqnozu dedikdə , onun gəlir və xərclərinin inkişaf 
yollarının ehtimal qiymətləri kompleksi nəzərdə tutulur. 
Büdcə proqnozlaşdırılmasının məqsədi mövcud konkret sosial- iqtisadi 
şəraitdə və perspektiv qiymətləndirmə əsasında büdcənin inkişafının optimal
yollarını işləmək əsaslandırmaq və onun möhkəmləndirilməsi üçün təkliflər 
verməkdən ibarətdir. Belə proqnozlaşdırmanın nəticələrinin müasir uçotu, 
dövlətin maliyyə siyasətində daha səmərəli tədbirlərin qəbul edilməsinin
mühüm şərtidir. 
Büdcə göstəricilərinin proqnozlaşdırılmasının hesablanmasında illik büdcə
göstəricilərinin hesablanması ilə yanaşı, metodoloji yanaşmanın da böyük 
əhəmiyyəti vardır. Büdcələrin illik və rüblük göstəriciləri iqtisadi və maliyyə
parametrlərinin birbaşa hesablamaları bazasında müəyyən edilir. 
Dövlət büdcəsinin gəlirlərinin proqnozlaşdırlması qaydası müəyyən 
edilmişdir. Vergilərin proqnozlaşdırılması zamanı ilk növbədə məlumat bazası 
əldə edilir. Bu məlumat bazası Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf 
Nazirliyindən, Statistika Komitəsindən, Vergilər Nazirliyindən, Gömrük 
Komitəsindən, ayrı- ayrı təşkilatlardan əldə edilir. Bu bazaya əsaslanaraq hər bir