Mühazirələr i.ü. f d., dosent Zeynalov M. H. Bakı – 2023

Bakı iqtisadi rayonu — Azərbaycanın 14 iqtisadi rayonlarından biri. Ölkənin əsas iqtisadi mərkəzlərindən biridir. Sahəsi 2140 km²-dir. Əsas inkişaf edən sənaye sahələri neft emalı sənayesi, beynəlxalq ticarət, maşınqayırma, kimya, qida və tekstildir.
Bu regionda sənaye sektoru neft, təbii qaz, elektrik, üzvi və qeyri-üzvi kimyəvi məhsullar, dərman, metalurgiya, enerji, dəmir-polad, digər metal müəssisələri, neft yan sənayesi, tekstil, yüngül və qida sənayesində cəmləşmişdir. Nəqliyyat və xidmətlər sektoru, regionun sənayesi üçün mühüm xidmətlər verir. İqtisadi region güclü yanacaq enerji qaynağına sahibdir. Ölkədə istehsal olunan neft, təbii qaz və elektrikin böyük bir hissəsi bu regionun payına düşür. Sənayenin mərkəzində kimya və neft-kimya sənayesi qərarlaşıb. Eyni zamanda dəmir və dəmir olmayan metallar da sənayedə əhəmiyyətli yerə sahibdir. Polimer materialları, şüşə və s. kimi məhsullar da regionda istehsal olunan sənaye məhsullarıdır.
Abşeron-Xızı iqtisadi rayonu – Azərbaycan Respublikasında iqtisadi-coğrafi rayon. Sahəsi 3,34 min km2 . Əhalisi 563,1 min. Abşeron və Xızı inzibati rayonları, Sumqayıt şəhəri daxildir. 7 iyul 2021-ci ilə qədər Abşeron iqtisadi rayonu adlandırılmışdır. Əsas sənaye sahələri neft-kimya, kimya, ağır sənaye, qara və əlvan metallurgiya, energetika, maşınqayırma, elektrotexnika, yüngül və yeyinti sənayesi, tikinti sənayesidir.
Naxçıvan İqtisadi Regionu. İşğalçı siyasətin nəticəsi olaraq Ermənistan tərəfindən blokadaya alınmış olan bu iqtisadi region Türkiyə, İran və Ermənistan ilə əhatə olunmuşdur. Bu səbəblə iqtisadi-coğrafi mövqeyi etibarı ilə əlverişsiz vəziyyətdə olan region ilə Azərbaycanın digər regionları arasındakı əlaqə yalnız hava yolu ilə təşkil olunur. Dəmir yolu nəqliyyatı tamamı ilə əlverişsiz haldadır. Avtomobil nəqliyyatı isə yalnız İran ərazisindən mümkündür.
Qədim mədəniyyət mərkəzlərindən biri olan Naxçıvan iqtisadi regionu geniş sosial-mədəni infrastruktura sahibdir. Ali, texniki və orta təhsil müəsisələri
mədəniyyət və səhiyyə mərkəzləri, muzeylər və tarixi abidələr regiondakı sosyal
bazanı əmələ gətirir.
Naxçıvan İqtisadi regionunu Naxçıvan Muxtar Respublikası əmələ gətirir. Region, Babək, Culfa, Ordubad, Sədərək, Şahbuz, Şərur inzibati rayonlarını və Naxçıvan şəhərini əhatə edir. Sədərək, Naxçıvan Muxtar Respublikasının demoqrafik vəziyyətinə və əhalisinin sayına görə ən kiçik rayonu olmaqla birlikdə coğrafi baxımdan xüsusi əhəmiyyətə sahibdir. Türkiyə respublikasının Azərbaycanla 11 kilometrlik sərhəddi bu ərazidə Araz çayı boyunca yerləşir. 1990-cı illərdə Sədərək müharibə cəbhəsini xatırladırdı. Erməni hücumlarının ardı-arası kəsilmirdi. Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə “Ümid Körpüsü” olaraq adlandırılan Sədərək-Dilucu körpüsünün inşası, Azərbaycanın ayrılmaz parçası olan Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə Türkiyə respublikasının yaxın regionları arasında münasibətlər qurulmuş və güclənmiş olması Sədərəyə də sabitlik gətirmişdir.
Ərazisi 5.5 min km2 olan Naxçıvan Muxtar Respublikası ölkə ərazisinin 6.3%-ini əhatə edir. Əhalisi 415 min nəfərdən ibarət olan regionda ölkə əhalisinin 4.5%-i yaşayır.
Təbii ehtiyatlar baxımından zəngin olan regionda təbii sərvətlər arasında molibden, polimetal filiz, daş duz, dolomit, mərmər, inşaat materialları, dəmirbeton, qum, çınqıl, mineral sular var. Regionda iki yüzdən çox mineral su ehtiyatı vardır. Ölkədə istehsal edilən molibden və dolomit ehtiyatlarının hamısı, mineral su ehtiyatlarının 60%-i Naxçıvan iqtisadi regionundan əldə edilir. Regionun yalnız 0.5%-i meşələrlə əhatə olunmuşdur.
Enerji, elektronik məhsullar, sement, şəkər, qida, alüminium boşqablar, mebel istehsalı, ipəkçilik, xalçaçılıq və toxuma-trikotaj regiondakı əsas sənaye sahələridir. Ölkədə sənaye istehsalının təxminən 2.6%-i bu regionun payına düşür. Sənaye istehsalının yarısı, sənaye istehsal əməyinin 35%-i Naxçıvan şəhərinin payına düşür. Sənayedə qabaqcıl sahələr enerji, alüminium fabrikləri, mebel, avtomobil təmiri müəsisələridir. İnşaat materialları sənayesində isə dəmir-beton, divar üzlük materialları, qum və çınqıl müəsisələri hesab edilir. Regionda yüngül və qida sənayesi isə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Yüngül sənaye olaraq toxuculuq, ipək emalı, xalçaçılıq, toxumaçılıq müəssisələri, qida sənayesi olaraq isə, konservləşdirmə, tütün emalı, mineral su doldurulması, ət emalı və balıq məhsulları istehsal edən müəsisələr diqqət çəkir.
Tütün, üzüm, meyvə, tərəvəz, buğda, xına, şəkər çuğunduru, ət-süd və yun istehsalı ilə əlaqədar qida məhsulları, arıçılıq və balıqçılıq isə regiondakı əkinçilik və heyvandarlıq sahələridir. Əkinçilik məhsulları istehsalı ölkə göstəricilərinin 3.6%-ini təşkil edir. İqlim şərtlərinin əlverişli olması, əkinçilik sektorunda fərqli sahələrdə ixtisaslaşmaya imkan yaratmışdır. Naxçıvan, ölkədəki ikinci əsas tütün istehsal edən iqtisadi regiondur. 1992-ci ildə Naxçıvanda başlayan əkinçilik islahatları 1996-cı ildən etibarən daha da sürətləndi.
Əkinçilik məhsullarının istehsal həcmini artırmaq üçün fermerlərə lazımi köməkliklər göstərilmişdir. Əsas problemlerden olan suvarma problemləri yenidən
inşa və təmirlərlə aradan qaldırılmağa çalışılmışdır. Nəticədə hər keçən il kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalında artış müşahidə edilir. Regionda heyvandarlıq da eyni illərdə artış göstərmişdir.