O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov
Yüklə 8,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
197 15-BOB. YUK KO’TARISH MASHINALARINING MEXANIZMLARI 15.1. Yuk ko’tarish mexanizmlari Yuk ko’tarish mexanizmlari yukni ko’tarish va tushirish vazifasini bajaradi. Uning tortuvchi organi aylanma harakatni ilgarilanma qaytma harakatga (yuk ko’targanda) va ilgarilanma harakatni (yuk tushayotganda) aylanma harakatga o’zgartirib berish uchun xizmat qiladi. Ular egiluvchan organli, ya’ni arqonli yoki zanjirli turga bo’linadi; birinchisi arqonli, ikkinchisi esa zanjirli ko’tarish mexanizmlari deyiladi. Ko’tarish mexanizmining printsipial sxemasi 15.1-rasmda ko’rsatilgan. Mexanizmning asosiy qismiga dvigatel 1, reduktorli uzatish zvenolari 6, arqonni o’rash yoki yig’ish uchun baraban 5, muvozanatlovchi blok 7, ilgak osmasi, polispast 6 va tormoz 3 kiradi. Elektr dvigatel vali reduktorning kirish valiga odatda, MUVP (MN 2090 – 64) turdagi elastik barmoqli yoki M3 yoki MZP turdagi tishli muftalar orqali biriktiriladi. Baraban va elektr dvigatel ajralmaydigan kinematik juft orqali bog’langan ko’tarish mexanizmlarida reduktorga biriktirilgan yarim muftalarning biri tormoz shkivi sifatida ishlatiladi. Agar bunday mufta elastik bo’lsa (MUVP, prujinali va h.k), unda Gosgortexnadzor talabiga binoan, tormoz shkivi sifatida reduktor valida joylashgan yarim muftalarni ishlatish ruxsat etiladi. SHu bilan birga, tormozlaganda elastik mufta elementlari yuk momenti harakatidan ajraladi, bu esa uning ishlash muddatini oshiradi. Gosgortexnadzor qoidasiga binoan yuk ko’tarish va strela qulochini o’zgartirish mexanizmlarida strelani yoki yukni tushirish faqat elektr dvigatel bilan bajariladi. Kulachokli, friktsion yoki boshqa turdagi moslamalar bilan jihozlangan yuk ko’tarish mexanizmlarida ish harakatini turli tezlik diapazonlarida o’zgartirish uchun bu moslamalar shunday o’rnatiladiki, bunda mexanizm o’z-o’zidan harakatlanib yoki to’xtab qolmasligi kerak. Yuk yoki strelani ko’taruvchi chig’irlarda bundan tashqari, tezlikni yuk ta’siri bo’lgan paytda o’zgartirish, oldindan tormozlovchi moment qo’ymay turib, mexanizmni to’xtatish taqiqlanadi. Odamlar uchun mo’ljallangan chig’irlarda ishga tushiruvchi kulachokli va friktsion muftalar ishlatilganda, eritilgan yoki qizdirilgan metallar, zaharli va portlovchi buyumlarni tashish man etiladi. |