Şamil Vəliyev – 50

(qoluna baxar, şübhəli gülümsəyişlə)
Hanı? Ondan bir iz belə qalmamış…
SƏYAVUŞ
Qəlbimdədir izi, görünməz gözə
Sızlar, durur, gəlincə biz üz-üzə.
Hələ ilk əsərlərindən məhəbbət səhnələri yaratmaqda mahir olan Hüseyn
Cavid, «Səyavuş» faciəsində də «Mənim tanrım gözəllikdir, sevgidir» prinsipinə
sadiq qalmışdır.
Əsərin baş qəhrəmanı Səyavuşun faciəsinə gəlincə, bu faciə daş-qaşla
bəzədilmiş taclarda gözü olan bir vəliəhdin faciəsinə deyil, sadə, əməkçi
adamların, zülm və əsarətə qarşı qılınc qaldıran mərd və yenilməz igidlərin
faciəsi idi. Çünki «Kənddə böyüyən və tərbiyələnən Səyavuş da əslində
sarayların oğlu deyil, kəndin və kəndlilərin oğlu idi» (Q.Yaşar. Faciə və qəhrəman.
EA nəşriyyatı, 1965, səh.149).
Faciədə bədii cəhətdən ən bitkin və müvəfəqqiyətli çıxmış qadın surəti
südabədir.  «Cavidin südabə surəti də Səyavuş dastanındakı südabədən
fərqlənirdi. Firdovsi südabəni əsasən hiyləgər bir qadın kimi göstərmişdi. Cavid
həmin motivi saxlamaqlabərabər, bu qadının səmimi mənvi iztirablarını da
vermişdir. Cavidin Südabəsi, eyni zamandagüclə saraylara alınan, öz vətənindən,
elindən ayrı düşən, həyatında çox haqsızlıq gördüyü üçün sərtləşmiş bədbəxt bir
qadın, qəfəsə salınmış bir quşdur» (M.Cəfər. Hüseyn Cavid. Azərnəşr,  1960,
səh.213).
Keykavusun baş hərəmi Südabə Suriya kralının qızıdır. Hələ gənc ikən
məhəbbətin acısını-şirinini dadmamış hərəmxanalar qoynuna atılan bu gənc
qadın ehtiras alovunda qovrulur. Zabilistandan ata sarayına gələn təmiz qəlbli,
ağıllı, cəsarətli və igid Səyavuşa bir könüldən min könülə aşiq olan Südabə

---

235
ondan çılğın ehtirasına cavab umur. Səyavuşa ögey də olsa, hər halda ana sayılan
Südabə çəkinmədən öz eşqini açıb ona söyləyir:
Bir yaşdayız insaf edib baxsana,
Ana deyil, yalnız vurğunam sana.