Sual məktəbəqədər təhsildə təhsilləndirici mühit anlayışı

SUAL 40. İnkişafetdirici və dəstəkləyici mühitin yaradılmasında elm və əl əməyi guşələrinin rolu.
Elm guşəsi
Uşaqlar doğulandan tədqiqatçıdır və ətraf mühit barəsində düşüncələri formalaşdıran fəal məlumat toplayırlar. Onlar müşahidə və təcrübə vasitəsilə dünyanı başa düşməyə çalışırlar. Uşaqların təbii həvəsi idrak fəaliyyətinə keçir. Təbiət guşəsi ilə birləşdirilə bilən elm güşəsi (idrak və tədqiqat fəaliyyəti mərkəzi) daim populyardır. Bu guşənin vəzifəsi uşaqların idrak-tədqiqat fəaliyyətinin inkişaf etdirilməsi və ətraf aləm haqqında təsəvvürlərin zənginləşdirilməsidir ki, bu da son nəticədə uşağın uğurlu intellektual və şəxsi inkişafını təmin edəcəkdir.
Bu mərkəz vasitəsi ilə aşağıdakılar təmin olunur:
• Obyekt və hadisələrin fiziki keyfiyyətləri haqqında təsəvvürlərin inkişafı;
• Barmaqların toxunma həssaslığının inkişafı;
• Elementar riyazi təsəvvürlərin formalaşdırılması;
• Əşyaların forması, ölçüsü, həcmi, miqdarı, vaxtı, səbəbi və nəticəsi haqqında təsəvvürlərin formalaşdırılması;
• Müxtəlif rənglər, dad və qoxuların qavrayışının inkişafı;
• Danışma və digər ünsiyyət bacarıqlarının inkişafı;
• Düşünmək, müqayisə etmək, suallar vermək və öz nəticələrini çıxarmaq bacarığı;
• Uşaqların emosional təcrübələrinin zənginləşdirilməsi;
• Uşaqların sosial prosesin inkişafında qarşılıqlı təsirlərinin təmin edilməsi.
Elm guşəsində olan bütün materiallar təhlükəsizlik tələblərinə cavab verir, uşaqlar üçün açıq və hər şey estetik şəkildə tərtib olunur. Elm guşəsi bir neçə mini-blokdan ibarətdir: Mini-laboratoriya; təbiət guşəsi və metodik guşə və s.
Laboratoriya tədqiqat fəaliyyətləri də uşaqların maraqlarını inkişaf etdirmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Burada, əsasən, elmi ideyalar, müşahidələr və maraqların inkişafı baş verir. Laboratoriyada aşağıdakı növ eksperimentlər həyata keçirilir:
• Obyektlər və onların xüsusiyyətləri araşdırılır və eksperimentlər aparılır (təcrübə); • Toplama (daşlar və herbari) Mini-laboratoriyada təcrübə aparmaq üçün lazım olan avadanlıq və materiallar saxlanılır və onların köməyi ilə uşaqlar canlı və cansız təbiətin sirlərini təcrübəli şəkildə dərk edirlər:
• Xüsusi qablar (müxtəlif konteynerlər, ölçmə qaşıqları, fincanlar, borular, huniler, plitələr, süzgəclər və s.);
• Təbii material (çınqıl, qum, toxum, qabıq, yosun, ağac qabığı, quru çiçəklər, ağac budaqları və s.);
• Utilizasiya edilmiş material (məftillər, fantiklər, penoplast, tıxaclar, saplar və s.)
• Cihazlar (mikroskop, böyüdücü şüşə, kompas, güzgülər, tərəzinin müxtəlif növləri və s.);
• Tibbi material (iynəsiz şprislər, pipetlər, pambıq çubuqlar, kolbalar);
• Materiallar (kağız növləri, parça növləri, plastik əşyalar, taxta əşyalar və metal əşyalar);
• Texniki material (mismar, vint, bolt və s.);
• Su ilə eksperimentlər üçün: qida və qeyri-qida boyaları, duz, şəkər, un, çay, bitki yağı və buz konteynerləri;
• Hava ilə eksperimentlər üçün: borular, sabun köpükləri, hava şarları və s.;
• İşıq və rənglə eksperimentlər üçün: müxtəlif fənərlər, güzgülər və rəngli şüşələr (plastik şüşədən kəsilmiş);
• Səs ilə eksperimentlər üçün: müxtəlif doldurucularla (noxud, qarabaşaq yarması, darı və s.) doldurulmuş kiçik qutular (məsələn, “Kinder-sürpriz” qabları), zəngciklər, qaşıqlar və qulaqcıqlar;
• Maqnitlərlə eksperimentlər üçün: müxtəlif xırda maqnitlər, sancaqlar və metal əşyalar.
Mini laboratoriyada kolleksiyalar olur: toxum, herbari, parça, sap, balıqqulağı və daş kolleksiyası.
Uşaqların tədqiqat və eksperimenti üçün bir sıra təbii və süni materiallar (təbaşir, qum, gil, daş, mərmər, lələk və kömür) və laboratoriya avadanlıqları (mikroskoplar, qlobus və s.) tələb olunur. Bütün bunlar uşaqlarda xüsusi maraq doğurur.
Təbii və tullantı materialı: Qapaqlar, tıxaclar, lələk konusları, qoz-fındıq, saman, süngər, daş, çubuqlar və s.