Talim vazirligi


Turg'un so'z birikmalarning o'rganishdagi mashqlar tipologiyasi



Yüklə 275,58 Kb.
səhifə14/16
tarix10.06.2022
ölçüsü275,58 Kb.
#61162
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16
BMI.Mamadaliyeva K

Turg'un so'z birikmalarning o'rganishdagi mashqlar tipologiyasi:
Tinglash uchun maxsus nazorat mashqlari -Spezielle (kontrollierbare) Hörübungen:Iboralarni eshitish, murakkab tovushlarni , intonatsiya shakllarini belgilash ularni yozib olish mashqlari taklif qininadi . Wendungen hören, problematische Laute oder Intonationsformen unterstreichen bzw. bei entsprechender Aufgabenstellung etwas ankreuzen, transkribieren (durch Umschriftzeichen Festhalten) oder aufschreiben (Diktat).

Takrorlash va o'qish uchun mashqlar.


Iboralar magnitofondan eshitilib yarim ovozda takrorlanadi, magnitofon bilan birgalikda aytiladi. Yozma shaklda berilgan iboralar ovoz chiqarilib o'qiladi va magnitofonga yozib boriladi. Wendungen vom Band wiederholen, „mitbrummen" oder halblaut synchron mit dem Tonbandsprecher mitsprechen, schriftlich vorgegebene Beispiele laut lesen, auf Tonband sprechen.
Anwendung:
Iboraning qismlari (tushirib qoldirilgan harflar, so'zlar, tinish belgilari ) to'ldiriladi yoki butun ibora matn shaklida ifodalanadi.
Emotsionallikni ifodalovchi mashqlar.Übungen zur emotionalen Gestaltung:
Iboralar situativ konteksda ishlatiladi, matn quvonchni, xafagarchilikni, hayajonni ifodalashi mumkin. Emotsiya turli tillarda fonetik jihatdan turlicha ifodalanishi mumkin.
Har bir narsa o'rganilishini istaydi . Jede Kunst will gelernt sein
Mashqlar, topshiriqlar, o'yinlarda talaffuz mashq qilinishi mumkin. Turg'un so'z birikmalari ham bundan mustasno bo'lmasligi kerak. Übungen, Aufgaben, Spiele, in denen die Aussprache geübt - zumindest mitgeübt wird,
Nemis tilida darslarida turg'un so'z birikmalarni muhokama qilishning asosiy qoidalari:
1. Ko'p qo'llanadigan iboralar haqidagi ertaklarga ishonmanglar.
Xozirgi kungacha ularni ishlatilish xususiyatlari haqida aniq ilmiy taxminlar yo'q.
2. Ayrim darslarda iboralarni ishlatishdan qoching. Ularni original muloqat matnlarda qo'llanilganini mavzulashtiring. Ularni quyidagi „wichtiger", „typischer" oder „häufiger" Redewendungen tamoyillarga asoslanib guruhlashtiring.
3. Iboralarni aniq sonini jamlashga harakat qilmang. Iboralar stilistik jihatdan turli tuman shaklda qo'llanishi mumkin, og'zaki va yozma nutqda ham, shuningdek shaxsiy, rasmiy va rasmiy bo'lmagan nutqiy va yozma situatsiyalarda ham bu saqlanib qoladi.
Ko'p ishlatiladigan maqollarni ro'yxati. Liste bekannter deutscher Sprichwörter
1. Wer A sagt, muss auch B sagen. Qirqiga chidagan qirq biriga ham chidaydi.
2. Man lernt, so lange man lebt. Beshikdan qabrgacha ilm izla.
3. Aller Anfang ist schwer. Har narsaning boshlanishi qiyin.
4. Der Apfel fällt nicht weit vom Stamm. Olma tagiga olma tushadi.
5. Erst die Arbeit, dann das Vergnügen. Avval ishla,keyin o’yna.
6. Besser spät als nie. Hech bo’lmagandan kech yaxshi.
7. Alles hat seine Zeit. Har narsaning o`z vaqti soati bor.
8. Fleiß bricht Eis. Sabr tagi sariq oltin.
9. Zeit ist Geld. Vaqting ketdi, naqting ketdi.
10. Zeit ist Gold. Vaqting oltindan qimmat.
11. Einmal ist keinmal. Birinchisi mehmon.
12. Erst bessin es, dann beginn es. Yetti o`lchab bir kes.
13. Mein Haus ist mein Burg. O`z uyim o`lan to`shagim.
14. Ohne Fleiß kein Preis. Mehnatsiz rohat bo`lmas.
15. Guter Rat ist Goldes wehrt. Oltin olma duo ol.
16. Geld allein macht nicht glücklich. Baxt- boylikdamas.
17. Gesagt-getan. Vada berdingmi-bajar.
18. Ordnung ist das halbe Leben. Tozalik- yarim davlat.
19. Frisch begonnen ist halb gewonnen. Har ishni ertasi yaxshi.
20. Wissen ist Macht. Bilim kuchdir.
21. Es ist nicht alles Gold, was glänzt. Tashi yaltiroq,ichi qaltiroq.
22. Wer anderen eine Grube gräbt, fällt selbst hinein.
23. Vorbei ist vorbei. O`tgan ishga salovat.
24. Was du heute kannst besorgen, das verschiebe nicht auf morgen.
Bugungi ishni ertaga qo`yma.
25. Wer die Wahl hat, hat die Qual. Tanlab-tanlab tozasiga uchrabdi.
26. Ende gut, alles gut. Oxiri yaxshi tugasa,oqibati xayrli bo`ladi.
27. Hunde, die bellen, beißen nicht. Ko`p hurigan it tishlamas.
28. Irren ist menschlich. Xato qilish insonga xos
29. Kleider machen Leute. Odamga libos, eshakka to`qim.
30. Der Klügere gibt nach. Nodon so`zlar, dono ibrat olar.
31. Viele Köche verderben den Brei. Qo`ychivon ko`p bo`lsa, poda xorom o`ladi.
32. In der Kürze liegt die Würze. Oz gapir- soz gapir.
33. Ein guter Plan ist halb getan. Yaxshi reja- yaxshi daromad.
34. Wer zuletzt lacht, lacht am besten. Oxirgi kulgan, yaxshi kuladi.
35. Andere Länder, andere Sitten. Turli davlatlar,turli odatlar.
36. Der Ton Macht die Musik. O`ng-tersini bilib gapir.
37. Was sich liebt, das neckt sich. Er-xotin urishi- doka ro`mol qurishi.
38. Lügen haben kurze Beine. Yolg’onning umri qisqa.
39. Eile mit Weile. Qimirlagan qir oshar.
40. Morgenstunde hat Gold im Munde. Ertalabgi ish unumli bo`ladi.
41. Von nichts kommt nichts. Yo`qni yondirib bo`lmas.
42. Wer den Pfennig nicht ehrt, ist den Taler nicht wert. Tiyin so`mni asraydi.
43. Probieren geht über Studieren. So`raganning aybi yo`q.
44. Wer rastet, der rostet. Sahar tursang, risqli bo`lasan.
45. Reden ist Silber, Schweigen ist Gold. So`z nuqra, sukut oltin.
46. Schreiben tut bleiben. Yozilgan narsa mangu qoladi.
47. Stille Wasser sind tief. Hamma gap pismiqdan chiqadi.
48. Wer da sucht, der findet. Izlagan topadi.
49. Man soll den Tag nicht vor dem Abend loben. Jo`jani kuzda sanaymiz.
50. Übung macht den Meister. Takrorlash bilimning onasi.
51. Einer ist keiner. Yolg`iz otning changi chiqmas, changi chiqsa ham dong`i . chiqmas.
52. Unter jedem Dach ein Ach. Har to’kisda bir ayb.
53. Wer wagt, gewinnt. Intilganga tole yor.
54. Wie die Saat, so die Ernte. Nima eksang, shuni olasan.
55. Wo Friede, da Glück. Tinchlik baxt keltirar.
56. Die Zeit ist der beste Arzt. Vaqt eng yaxshi hakam.
57. Kommt Zeit, kommt Rat. Kechdan ko`ra erta xosiyatli.
Freyning tadqiqot ishuni ko'rsatmoqdaki, 275 ta maqollardan 30% hammaga tushunarlidir. Eppert (1990)ning to'plamida ham shunga o'xshash holatni ko'rish mumkin. Überprüfung der Sammlung Frey et al. (1971) hat gezeigt, dass nur etwa 30% der dort enthaltenen 275 Sprichwörter heute noch allgemein bekannt sind (Grzybek 1991). Ähnliches gilt auch für andere Sammlungen wie z. B. die Auswahl von Eppert (1990).
Maqollarning to'plamlarini tuzishdan maqsad ularni qaysi yo'llar bilan o'rgatish xususiyatlarini ko'rsatib beradi.
Ein Beispiel möge das verdeutlichen: Das deutsche Sprichwort Eine Hand wäscht die andere wird aufgrund unserer Untersuchungen auf Situationen angewendet, in der sich zwei Personen gegenseitig helfen, d.h. das Sprichwort drückt die „Selbstverständlichkeit“ dieser reziproken Handlungsweise aus. Dabei kann eine positive, aber auch negative Bewertung der Situation durch das Sprichwort ausgedrückt werden. Wenn im Deutschen aus dem Kontext ersichtlich ist, dass die beschriebene Situation eigentlich nicht ganz legal ist, so wird mit dem 2.6 .Maqollarni o'rganish yuzasidan tavsiyalar.
Empfehlungen zum Umgang mit Sprichwörtern
1. Maqollarni o'quv materiali sifatida talqin qilinishi kerak, chunki ular tilning real qatlami hisoblanadilar.
1.Sprichwörter sollten von Anfang an in Sprachlehrmaterialien integriert werden, denn sie gehören zur sprachlichen Realität.
2. Xorijiy til o'rganayotgan o'quvchilar maqollarni tushunish uchun tayyorlanishi talab etiladi. Buning uchun maqollarni turli kontekslarda ishlatilish xolatlarini taqdimotini o'tkazish zarur.
2. Fremdsprachenlernende müssen vor allem auf das Verstehen von Sprichwörtern vorbereitet werden. Dazu bedarf es einer Präsentation von Sprichwörtern in verschiedenen Kontexten.
3. Retseptiv ko'nikmani xosil qilish maxsuldor kompetentsiyadan muxumroqdir.
3.Rezeptive Kompetenz ist wichtiger als produktive Kompetenz.
4. Maqollarni yozma matnlarda qo'llash o'quvchi uchun unchalik muammoli emas, chunki u ko'plab o'quv qo'llanmalardan o'z bilimini sinab ko'rsa ham bo'ladi. Og'zaki nutqda esa o'quvchi stilistik neytral nutq shaklini tanlashi afzalroqdir va o'z nutqida maqollardan foydalanmasa ham bo'laveradi.
4.Der Gebrauch von Sprichwörtern in geschriebenen Texten ist weniger problematisch für die Lernenden, da sie sich mit Hilfe von Nachschlagewerken absichern können. In der mündlichen Kommunikation aber sollten Fremdsprachenlernende eher eine neutrale stilistische Ebene wählen und im Zweifelsfall auf den Gebrauch von Sprichwörtern verzichten.
Xulosa qilib quyidagilarni umumlashtirish mumkin.
Zusammenfassend kann festgehalten werden:
* In vielen Lehrbüchern sind zu einem hohen Prozentsatz veraltete Sprichwörter ent-halten.
*Die Präsentation der Sprichwörter geschieht oft nur in der Wiedergabe des Wortlauts, ohne dass Bedeutung und Gebrauch für die Lernenden erkennbar gemacht würden.
* Ein großer Teil der Präsentationsformen und Übungen dient der Einprägung und regt zum produktiven Einsatz an, ohne dass die Bedingungen für den Einsatz genannt oder gar vermittelt würden.
*Die meisten Übungen setzen Sprichwortkompetenz voraus, wo Sprichwortkompetenz erst erarbeitet werden müsste.
Viele Übungen verfestigen in ihrem Ansatz einengende und z.T. sogar falsche Vorstellungen über die Bedeutung und den Gebrauch einzelner Sprichwörter oder auch von Sprichwörtern generell.
Aus der Sprichwortforschung, der Analyse der Materialien und unseren eigenen Unterrichtserfahrungen kann man einige Empfehlungen ableiten, die wir in dem Kasten oben zusammen gefasst haben.

XULOSA
1. Turg'un so'z birikmalari har bir tilning ma'lum bir emotsional ekspressiv qatlami hisoblanib, ularni tilda va nutqda ishlatilish ma'lum qonun qoidalarni bilishni talab qiladi. Turg'un so'z birikmalari tarkibiga turli frazeologizmlar qatori maqollar, matallar, hikmatli so'zlar shuningdek qanotli iboralar va qiyoslashlar ham qamrab olingan.
2. Turg'un so'z birikmalarining til o'qitishdagi masalalari ilmiy va amaliy ahamiyatga ega bo'lib, lingvistik va didaktik masalalarni o'rganish asosida taxlil qilinadi. Tilshunoslik nuqtai nazardan turg'un so'z birikmalari turli semantik strukturalarga ega bo'lgan so'z birikmalari hisoblansa, ularning xorijiy tilga o'qitishda qator qiyinchiliklarga olib keladi.
3. Turg'un so'z birikmalarining til o'qitishdagi muammolarini turli guruhga kiruvchi frazeologizmlarni taxlil qilish asosida o'rgandim. Xorijiy til darsliklaridagi matnlar va mashqlar tarkibida ko'plab turg'un so'z birikmalari qo'llaniladi. Ularni taxlil qilish asosida turli fonetik, grammatik va leksik mashqlarni sistemalashtirishga harakat qildim.
4. Og'zaki nutqda ko'p ishlatiladigan frazeologik iboralarni shuningdek maqol va matallarni minimumini tuzish kerakligi haqidagi fikrlarga asoslanib BMI da ularni soni va sifati masalalarini o'rganib chiqdim.
5. Turg'un so'z birikmalarini nemis tiliga o'qitishdagi ahamiyati va ularning muloqatda qo'llanish va ona tiliga o'qitish masalalari ham til o'qitishdagi ahamiyatning asosiy masalalaridan hisoblanadi. BMI da zaruriy, nutqda ko'p uchraydigan turg'un so'z birikmalarini aniqlash va ularni o'rganish yuzasidan tavsiyalar berishga harakat qildim.
6. O'rta maktab, AL va KXK darsliklari asosida eng ko'p qo'llaniladigan maqollar va matallar ro'yhatini tuzdim va ularni dars jarayonida ishlatish yuzasidan tavsiyalar ishlab chiqdim.

Yüklə 275,58 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   16




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin