XəZƏR 2014, №2 bu sayda güMÜŞ DÖVRÜN ŞAİRLƏRİ

Çevirdi: Nəriman Əbdülrəhmanlı

TÜRK QARDAŞLARIMIZ
NƏRMİN ƏRBİL

YARALI QUŞ
İraq türkmən şeirinin solmayan çiçəyi...

Onu hər yerdə, mübaliğəsiz, bax elə beləcə adlandırırlar.

İraq Türk (türkmən) ədəbiyyatının ünlü qadın şairlərindən olan, min illərdi türklüyün əyilməyən elm və irfan qalası sayılan, ata-baba ocağı Ərbili özünə soyad götürən Nəsrin Ağa Ərbil 1939-cu ilin 29 sentyabrında İraqın qədim türkmən şəhəri olan Ərbildə doğuldu.

Atası Ataullah Ağa Rəşid bəy Ərbilin sayılıb-seçilən sülaləsindən, anası Xeyriyyə xanım isə Kərkükün tanınmış Sarıkəhya ailəsinə mənsub İzzət Paşanın (1920-ci illərdə İraqın ilk Təhsil və səhiyyə naziri) qızıdır.

Atası və qardaşları dövrünün tanınmış ədib və şairlərindən olan Nəsrin xanım hələ kiçik yaşlarından ailə kitabxanasında bilgilərini artırmış, poeziya və rəssamlıqla maraqlanmış və yaxın çevrəsində formalaşan ədəbi ortamda, xüsusən türk və ərəb dilində yaşadığı dönəmin ünlü şairlərindən olan atası Rəşid bəyin isti misralarına qızınaraq ilk qələm təcrübələrini yazmağa başlamışdır. Sonralar Türk şeirinin Məhməd Akif Ərsoy, Tofiq Fikrət, Yahya Kamal Bayatlı, Cahid Sıtqı Tarançı və Orxan Vəli Qanıq... kimi üslub və forma baxımından bir-birindən fərqli məktəblərə məxsus şairlərin yaradıcılığıyla tanış olaraq onlardan təsirləndi. Ana dili türkcədən başqa bir sıra dil kurslarına gedərək ərəbcə, ingiliscə və almancanı öyrəndi. 1956-cı ildə Amerikada “Musiq City” tərəfindən təşkil olunmuş yarışmaya qatılaraq “All for love” (“Hamımız sevgiyə”) adlı ingilis dilində yazdığı şeirilə birincilik qazandı. Bu, gənc Nəsrin xanımın ilk uğuru idi və bu uğur onun şeirlə daha ciddi məşğul olmasına stimul verdi... Elə həmin illərdə Heminquey və Steynbeq kimi dünya romançılığında bir məktəb yaratmış yazıçıların əsərlərini orijinaldan oxuyaraq təsirləndi. Bu təsir də onun sənətə baxışlarının cilalanmasına və öz gələcək yaradıcılığına tamam ayrı bir rakursdan baxmasına təkan oldu.

60-cı illərdə İraqda formalaşan modern Türk ədəbiyyatında sərbəst şeirin ən öndə gələn isimlərindən biri kimi böyük maraq oyatdı. Daha sonra öz üslubunu yaradaraq ünlü şair Salah Növrəslə birlikdə “saf şeir” deyilən axımın yaradıcılarından biri kimi yeni ədəbi cığırın açılmasında önəmli rol oynadı. Şeirlərinin çoxunu “Qardaşlıq” dərgisində çap etdirdi.

1968-ci ildə “Dəniz röyası” adlı ilk kitabı Ankarada yayımlandı. 1975-ci ildə ədəbi mühitdən qırağa çəkilsə də poeziya ilə daha ciddi məşğul oldu; “Dəniz röyası” (Ankara, 1969), “İki şəhər” (İstanbul, 1998), “Gələcəyəm” (Ərbil, 2004) kitablarında həsrət, ayrılıq, hüzn yer alan şeirlərində axıcılıq, bir-birindən gözəl obrazlarla oxucular arasında daha möhkəm bağ qurmağa nail oldu.1980-ci ildə ailəsi ilə Bağdada yerləşsə də, orada baş verən olaylar ucbatından Ankaraya köçməli oldu.

Nəsrin Ərbil – İraq türkmən şeirinin solmayan çiçəyi...

Başqa adla desək: Yaralı Quşu!

ANAMA
Qapanacaqmı qapılar üzümə

Ayrılacaqmı yollarımız

Buzdan bir dağ çökmüş içimə

Fəsillər döndü

Bahar düşməz oldu pəncərəmə

Günlər rəng dəyişmiş

Gecələr – qorxunc

İçimdən bir şeylər qoparır saxta gülüşlər

Göl-göl, ovuc-ovuc...

Qış gəldi,

Şüşələrə dəydi yağmurlar

Yarpaqlar hüznlərini sərdi pəncərəmə

Sil göz yaşlarını ana

Unutmadım bətnindəki rahat uyğumu

Amma gəl gör

Sonraya saxlama kim olduğumu...