XəZƏR 2014, №2 bu sayda güMÜŞ DÖVRÜN ŞAİRLƏRİ

Hazırladı: QARA QAYA

ƏBƏDİ DƏYƏRLƏR

MİXAİL YURYEVIÇ LERMONTOV (1814, Moskva-1841, Pyatiqorsk) 

Böyük rus şairi Lermontov…

Bu il cəmi 27 il ömür sürmüş bu “həmişəcavan” şairin doğulduğu gündən nə az-nə çox düz 200 il vaxt ötür. Bu dünyada vur-tut 27 il ömür sürüb, əvəzində 200 il yaddan çıxmamaq böyük hünərdir; axı Tanrı insana necə bir istedad bəxş etməlidir ki, onun sayəsində bu qədər yaşamağı bacarasan?!

Amma o heç yaşadımı?

Bircə göz qırpımı çəkən bunca qısa zamanda onun yazdıqlarına nəzər salanda adamı heyrət bürüyür – o, dünyaya yaşamaq üçün deyil, sanki yazıb-yaratmaq üçün gəlmişdi...

1837-ci ildə Puşkinin dueldə öldürülməsindən təsirlənərək “Şairin ölümü” adlı şeir yazmış və nə yazıqlar ki, dönəmin o vaxtkı çar üsul-idarəsi şairin ölümündə əli olanları deyil, şeirdəki suçlamaları onlara atılmış böhtan kimi əsaslandıraraq şairi “işlətdiyi cinayətə” görə Qafqaza sürgün etmişlər. 1937-ci ildə sürgündən sağ-salamat qayıdan Lermontov Peterburqa dönərək, bir-birinin ardınca dərc etdirdiyi şeirləriylə o dövrün ədəbi mühitində geniş rezonans doğurmuş və sənət adamları tərəfindən “Puşkinin sələfi” kimi dəyərləndirilmişdir.

1840-cı ildə Fransanın Rusiyadakı səfirinin oğluyla qatıldığı duelə görə yenidən “suçlanmış” və “işlətdiyi cinayət”i bəhanə gətirərək onu Peterburqdan uzaqlaşdıraraq yenidən Qafqaza sürgün etmişlər.

1841-ci ildə sürgündə özünü “yaxşı apardığına görə” təkrar Rusiyaya – Peterburqa dönməyə icazə verilir. Amma yolda xəstələnərək Pyatiqorsk şəhərində bir müddət müalicə alır və elə həmin şəhərdə 1841-ci ilin 27 noyabrında fransız əsgəri Martınovla qarşılaşdığı dueldə öz sələfi Puşkin kimi “öldürülməsi” Rusiyada dərin bir üzüntüyə səbəb olur.

27 yaşında gülləyə tuş gəlməsəydi hələ nələr… nələr… yarada bilərdi!..

Amma iki yüz ili arxada qoyub, əsrlərin o üzündən bu günümüzə gəlib çıxmış bircə sözü də köhnəlməyən, bircə ləçəyi də solmayan gül ətirli şeirlərin canlı nəfəsini duyunca, bir daha əmin olursan ki, “o adda, o nişanda, o gözəl gənc cahanda olmayıb”, yox… olub və ən azı, 200 il sonra da olacaq.

Bu il böyük rus şairinin doğulduğu gündən 200 il, Qafqaza, o cümlədən Azərbaycana gəlişindən 177 il, şeirlərinin dilimizə çevrilməsindən isə ən azı 100 il ötür.

Elə bilirik ki, “Xəzər”in oxucularına təqdim olunan bu tərcümələr, böyük şairimiz Vaqif Bayatlı Odərin Lermontova həsr etdiyi şeir, ona Axundovla başlanan böyük Azərbaycan sevgisinin davamıdır.