Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin
Yüklə 6,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
76 Marfino obyektindÿ operativ ÷ekist iøi mayor Mûøin – hÿbsxana özrÿ kirvÿ vÿ mayor Øikin – istehsalat özrÿ kirvÿ arasûnda bþlöødörölmöødö. Möxtÿlif idarÿlÿrÿ aid olan vÿ mÿvaciblÿrini möxtÿlif kassalardan alan bu iki nÿfÿr bir-biri ilÿ rÿqabÿt aparmûrdû. Lakin tÿnbÿllik ucbatûndan þz ara la- rûn da ÿmÿkdaølûq etmÿk barÿdÿ dÿ döøönmördölÿr: kabi- net lÿri möxtÿlif binalarda, möxtÿlif mÿrtÿbÿlÿrdÿ yer lÿ øirdi; telefonla isÿ ÷ekistlÿr ÿmÿliyyat iølÿri haqqûnda danûø mûr lar; onlarûn rötbÿlÿri dÿ möxtÿlif idi vÿ hÿr biri o biri si nin qar øû- sûnda boyun ÿymÿyi þzönÿ ar bilirdi. Belÿ dÿ iølÿ yir di lÿr, biri gecÿ, o birisi isÿ göndöz ruhlarû ilÿ. Röblök hesabatlarda vÿ planlarda hÿr ikisi Marfino obyektindÿ bötön ÿmÿliyyat iøinin ÿlaqÿlÿndirilmÿsi zÿrurÿtindÿn yazsalar da, aylarla bir-birinin özönö gþrmördölÿr. Bir dÿfÿ, “Pravda” qÿzetini oxuyarkÿn, mayor Mûøin “Sevimli peøÿ” mÿqalÿsinin baølûüû özÿrindÿ fikrÿ daldû. (Mÿqa lÿ dönyada hÿr øeydÿn ÷ox nÿyi isÿ baøqalarûna izah etmÿyi sevÿn tÿøviqat÷ûdan gedirdi: fÿhlÿlÿrÿ mÿhsuldarlûüûn yök sÿl dil mÿ si nin vacibliyini, ÿsgÿrlÿrÿ þzönö qurban ver- mÿyÿ hazûr olmaüûn zÿruriliyini, se÷icilÿrÿ kommunistlÿr vÿ bitÿ rÿf lÿr blokunun siyasi xÿttinin dözgönlöyönö. Èfadÿ Øiki nin xoøuna gÿlmiødi. Hesab etmiødi ki, þzö dÿ hÿyatda sÿhv etmÿ yib: onu uøaq yaølarûndan he÷ bir baøqa peøÿ cÿlb etmÿ miødi; o, þz peøÿsini, peøÿsi isÿ onu sevirdi.
Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 715
Vaxtilÿ Øikin BSÈ mÿktÿbini, sonra isÿ möstÿntiqlÿrin tÿkmillÿødirilmÿsi kurslarûnû bitirmiødi, bilavasitÿ möstÿn tiq iøindÿ az iølÿmiødi vÿ buna gþrÿ dÿ þzönö möstÿntiq hesab edÿ bilmirdi. O, nÿqliyyatda BSÈ-nin ÿmÿliyyat iø÷isi iølÿ- miødi; Ali Sovetÿ gizli se÷kilÿr vaxtû döømÿn se÷ici bölleten- lÿ rinÿ nÿzarÿt özrÿ XDÈK-in ÿlahiddÿ möøahidÿ÷isi olmuødu; möha ribÿ vaxtû hÿrbi senzuranûn ordu øþbÿsinin rÿisi vÿzi- fÿ sini tutmuødu; sonradan repatriasiya komissiyasûnda, daha sonra isÿ yoxlama-filtrasiya döøÿrgÿsindÿ ÷alûømûødû; son rakû illÿrdÿ yunanlarûn Kubandan Qazaxûstana sörgön edil mÿsi özrÿ xösusi möfÿttiø vÿ nÿhayÿt, Marfino tÿdqiqat insti tu tun da ÿmÿliyyat mövÿkkili kimi fÿaliyyÿt gþstÿrmiødi. Bötön bu iølÿri bir sþzlÿ ÿhatÿ oluna bilÿrdi – oper÷ekist 1 . Oper÷ekistlik Øikinin, hÿqiqÿtÿn dÿ, sevimli peøÿsi idi. Onun yoldaølarû arasûnda bu peøÿni sevmÿyÿn yox idi! Bu peøÿ tÿhlökÿli deyildi: istÿnilÿn ÿmÿliyyatda qöv vÿ- lÿrin östönlöyö tÿmin edilirdi: bir nÿfÿr silahsûz, xÿbÿrdar edil mÿmiø, bÿzÿn isÿ tÿzÿcÿ yuxudan durmuø döømÿnÿ qarøû iki-ö÷ nÿfÿr silahlû oper÷ekist olurdu. Bundan baøqa, bu peøÿ yöksÿk mÿvacib gÿtirirdi, ÿn yaxøû qapalû bþlöødörölmÿ mÿntÿqÿlÿrinÿ, mÿhkum edil- miø lÿrdÿn mösadirÿ olunan ÿn yaxøû mÿnzillÿrÿ, hÿrbi÷ilÿrlÿ möqa yisÿdÿ daha bþyök pensiyaya, birinci dÿrÿcÿli sanato- riyalara yol a÷ûrdû. Bu peøÿ adamû göcdÿn salmûrdû: onun iø normalarû yox idi. Doürudur, dostlarû Øikinÿ danûøûrdûlar ki, otuz yeddinci vÿ qûrx beøinci illÿrdÿ möstÿntiqlÿr at kimi iølÿyirdilÿr, Øikinin þzö isÿ bu cör iølÿrlÿ rastlaømamûødû vÿ deyilÿnlÿrÿ ÷ox da inanmûrdû. Yaxøû vaxtlarda yazû masasûnûn arxasûn- da aylarla oturub mörgö vurduüu da olmuødu. DÈN-in vÿ DTN-in ömumi öslubu tÿlÿsmÿmÿk idi. Èstÿnilÿn tox insa nûn tÿbii astagÿlliyinÿ burada dustaüûn psixikasûna tÿsir etmÿk vÿ onun ifadÿ vermÿsinÿ nail olmaq ö÷ön nÿzÿrdÿ tutul- muø tÿlimatla tþvsiyÿ edilÿn astagÿllik dÿ ÿlavÿ olunurdu 1 Oper÷ekist – ÿmÿliyyat÷û ÷ekist 716 – tÿlÿsmÿdÿn karandaøûn yonulmasû, qÿlÿm ucluqlarûnûn, kaüûzûn se÷ilmÿsi, bötön protokollarda he÷ kÿsÿ lazûm olma- yan tÿfÿrröatlarûn vÿ istiqamÿtlÿndirici mÿlumatlarûn sÿbirlÿ qeyd olunmasû. Øikin oper÷ekist iøinin qaydalarûnû da yöksÿk qiymÿt- lÿn dirirdi. Bu iø isÿ bötönlökdÿ ÷ûlpaq hesabatdan, hÿr øeyÿ nöfuz edÿn hesabatdan ibarÿt olurdu (vÿ bununla da sosia lizmin olduqca vacib cÿhÿtlÿrindÿn birini þzöndÿ ÿks etdirirdi). He÷ bir sþhbÿt, sadÿcÿ, sþhbÿt kimi bitmirdi, mötlÿq donos yazûlmasû ilÿ, protokolun imzalanmasû ilÿ, ya da ki yalan ifadÿ vermÿmÿk, sirri a÷mamaq, baøqa yerÿ getmÿmÿk, xÿbÿr vermÿklÿ baülû iltizamla, tÿqdim edil mÿ haqqûnda qÿbzlÿ yekunlaøûrdû. Bötön bu kaüûz axû nûn da xaos yaratmamaq, bötön kaüûzlarû aidiyyÿti özrÿ bþlöø- dör mÿk, tikmÿk vÿ lazûm olanûnû istÿnilÿn vaxt tapa bilmÿk ö÷ön Øikinin xarakterini möÿyyÿn edÿn mÿhz bu dþzömlö diqqÿtlilik, sÿliqÿlilik tÿlÿb olunurdu. (Bir zabit kimi, Øiki nin þzö kaüûz tikmÿk kimi fiziki iøi gþrÿ bilmÿzdi, bunu ömumi katiblikdÿn dÿvÿt olunan tam mÿxfilÿødirilmiø uzunsov vÿ gþzlÿri pis gþrÿn bir qûz edirdi.) Hÿr øeydÿn ÷ox isÿ oper÷ekist iøi Øikinÿ ona gþrÿ xoø idi ki, bu iø ona insanlar özÿrindÿ hakimiyyÿt, hÿr øeyÿ qadirlik hissi verirdi, ÿhatÿsindÿ olan insanlarûn gþzöndÿ onu möÿmmalû øÿxsiyyÿtÿ ÷evirirdi. Þzlÿri dÿ ÷ekist olsalar da, hÿr halda, oper÷ekist olma- yan xidmÿt yoldaølarûnûn ona etdiyi hþrmÿt, hÿtta ondan ÷ÿkinmÿlÿri Øikinÿ olduqca xoø idi. Onlarûn hamûsû, o cöm- lÿdÿn dÿ möhÿndis-polkovnik Yakonov, Øikinin ilk tÿlÿbi ilÿ fÿaliyyÿtlÿri barÿdÿ hesabat vermÿli idilÿr, Øikinin þzö isÿ onlarûn he÷ birinÿ hesabat vermirdi. Qarayanûz, sa÷û kirpi iynÿlÿri kimi biz duran bu adam qoltuüunda iri bir portfel enli pillÿkÿnlÿ qalxanda, DTN-in cavan leytenant qûz larû ona bu cör enli pillÿkÿndÿ belÿ ÷ÿkilib yol verÿndÿ vÿ birinci þzlÿri onu salamlamaüa ÷alûøanda Øikin nöfuzuna vÿ ÿlahid- dÿ liyinÿ gþrÿ sonsuz qörur duyurdu. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 717
ßgÿr Øikinÿ desÿydilÿr ki, bunu isÿ he÷ kÿs vÿ he÷ vaxt ona demÿmiødi – o, nifrÿtÿ layiqdir, baøqa insanlarûn zali- midir, doürudan da, þzöndÿn ÷ûxardû. Ènsanlara zölm etmÿk he÷ vaxt onun mÿqsÿdi olmamûødû vÿ ona hÿzz gÿtir mÿ miødi. Ömumiyyÿtlÿ, belÿ adamlar, ÿlbÿttÿ var, onlarû teatrda, kino- da gþrmöødö, belÿlÿri sadist, iøgÿncÿ hÿvÿs karlarû idilÿr vÿ ÿksÿr hallarda aü qvardiya÷û ya da faøist olan bu adamlarda insanlûqdan he÷ bir ÿsÿr-ÿlamÿt olmurdu. Øikin isÿ ancaq bor- cunu yerinÿ yetirirdi vÿ yeganÿ mÿqsÿdi dÿ o idi ki, he÷ kÿs ziyankarlûq etmÿsin, he÷ bir zÿrÿrli øey barÿdÿ döøönmÿsin. Bir dÿfÿ øaraøkanûn hÿm azad ÿmÿkdaølarûn, hÿm dÿ dus taqlarûn istifadÿ etdiklÿri ÿsas pillÿkÿnindÿ bir baüla ma gþrmöødö, i÷indÿ dÿ yöz ÿlli manat pul. Baülamanû tapan iki texnik-leytenant mÿhz iki nÿfÿr olduqlarûna gþrÿ onu nÿ gizlÿdÿ, nÿ dÿ sakitcÿ sahibini tapûb qaytara bilmÿzdilÿr. Bu sÿbÿbdÿn dÿ tapûntû mayor Øikinÿ tÿhvil verildi. Dustaqlarûn da ke÷diyi pillÿkÿnin östöndÿ pulun tapûl- masû, östlÿrindÿ pul gÿzdirmÿk höququ olmayan adamlarûn ayaqlarû altûna pulun atûlmasû – bu, ÿslindÿ, fþvqÿladÿ dþvlÿti hadisÿyÿ bÿrabÿr idi! Øikin onu øiøirtmÿdi, sadÿcÿ, pillÿkÿnin östöndÿn elan asdû: “Pillÿkÿndÿ 150 manat pulunu itirÿn øÿxs onu istÿnilÿn vaxt mayor Øikindÿn ala bilÿr”. Pul az pul deyildi. Ancaq Øikinÿ olan ömumi ehtiram vÿ onun qarøûsûnda qorxu o qÿdÿr göclö idi ki, gönlÿr, hÿf tÿlÿr ke÷sÿ dÿ he÷ kÿs sÿsini ÷ûxarmamûødû, itirdiyinin dalûn ca gÿlmÿmiødi, elan solurdu, onu toz basûrdû, bir köncö qop- muødu vÿ nÿhayÿt, kimsÿ gþy rÿngli karandaøla onun altûn- dan ÷ap hÿrflÿri ilÿ yazmûødû: “Þzön ye, kþpÿk!” Nþvbÿt÷i elanû qoparaq mayor Øikinÿ gÿtirmiødi. Bun- dan sonra Øikin uzun möddÿt laboratoriyalarû gÿzmiø vÿ gþy karan daølarûn ÷alarlarûnû möqayisÿ etmiødi. Kobud vÿ haqsûz
718 sþyöø Øiki nin xÿtrinÿ dÿymiødi. O, þzgÿ pulunu mÿnim sÿ- mÿyÿ hazûr laø mûrdû. Èstÿyirdi ki, pulu itirÿn adamûn þzö onun yanû na gÿlsin, bundan sonra bir nömunÿvi iø a÷maq, sayûq lûüa hÿsr olunmuø bötön möøavirÿlÿrdÿ bu haq da danûø maq olardû. Pulu isÿ buyurub geri ala bilÿrdilÿr. ßlbÿttÿ, daha pulu atmayacaqdû ki, boø yerÿ tulla ma ya- caqdû ki! – iki aydan sonra mayor bu pulu hÿmin o gþzöndÿ aü olan vÿ hÿftÿdÿ bir dÿfÿ onun kaüûzlarûnû tikÿn uzundraz qûza baüûøladû. Bu vaxta kimi nömunÿvi ailÿ baø÷ûsû olmuø Øikini øeytan yoldan ÷ûxarmûø vÿ otuz sÿkkiz yaøûnda yoüun vÿ kobud ayaqlarû olan, þzöndÿn bir baø höndör uzundraz qûza calamûødû. Bu qadûnda þzö ö÷ön bu vaxta qÿdÿr gþrmÿdiyi bir øey kÿøf etmiødi. Onun gÿlÿcÿyi gönö sÿbirsizliklÿ gþzlÿyirdi vÿ o dÿrÿcÿdÿ ehtiyatû ÿldÿn vermiødi ki, tÿmir vaxtû, mövÿqqÿti gþtördöyö otaqda þzönö gþzlÿyÿ bilmÿ- miødi: iki dustaq – xarrat vÿ suvaq÷û – onlarûn sÿsini eøit- miø, qapûnûn deøiyindÿn hÿtta onlarû gþrmöødö. Bu xÿbÿr yayûlmûødû vÿ dustaqlar, þz mÿnÿvi tÿrbiyÿ÷ilÿrinÿ gölÿn yaramaz dustaqlar hÿtta Øikinin arvadûna mÿktub da yaz- maq istÿmiø, amma önvanûnû tapa bilmÿmiødilÿr. ßvÿzindÿ mödi riyyÿtÿ xÿbÿr vermiødilÿr. Lakin onlar ÿmÿliyyat mövÿkkilini yûxa bilmÿdilÿr. Gene ral-mayor Oskolupov Øikini katibÿ ilÿ ÿlaqÿsinÿ gþrÿ deyil (bu, katibÿnin þzönön ÿxlaq prinsiplÿrinÿ aid sahÿ idi), bu ÿlaqÿ ni iø vaxtû ger÷ÿklÿødirdiyinÿ gþrÿ dÿ deyil, yalnûz bu haqda dustaqlarûn xÿbÿr tutduqlarûna gþrÿ danlamûødû. Bazar ertÿsi, dekabrûn iyirmi altûsûnda, mayor Øikin iøÿ saat doqquzdan azca ke÷miø gÿldi, amma naharadan sonra gÿlsÿydi dÿ he÷ kÿs ona irad tuta bilmÿzdi. Ö÷öncö mÿrtÿbÿdÿ, Yakonovun kabineti ilÿ özbÿöz, elek trik lampasû ilÿ he÷ vaxt iøûqlandûrûlmayan dalan, tam- bur øÿkilli dÿhliz vardû. Hÿmin o dÿhlizÿ iki qapû a÷ûlûrdû – Øikinin kabinetinin qapûsû, bir dÿ ki partiya komitÿsinin qapûsû. Hÿr iki qapûya qara meøin ÷ÿkilmiødi vÿ he÷ birinin Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 719
östöndÿ yazû yox idi. Qaranlûq dÿhlizdÿ belÿ qonøuluq Øikin ö÷ön rahat idi: insanlarûn hansû otaüa girdiyini uzaqdan bilmÿk olmurdu. Bu gön kabinetinÿ yaxûnlaøan mayor Øikin partkom katibi Stepanovla – gþzöndÿ parûldayan qurüuøun rÿngli eynÿk olan arûq vÿ xÿstÿhal adamla rastlaødû. ßl verib gþröø- dölÿr. Stepanov sakitcÿ onu i÷ÿri dÿvÿt etdi: – Yoldaø Øikin! – O, he÷ kÿsi adû ilÿ ÷aüûrmûrdû. – Gÿl i÷ÿri, bir øar qovaq! Dÿvÿt partiya komitÿsindÿki stolöstö bilyardla baülû idi. Øikin hÿrdÿnbir bu otaüa gÿlib bilyard oynayûrdû, ancaq bu gön onu ÷oxlu vacib iø gþzlÿyirdi vÿ buna gþrÿ dÿ ÷allaømaqda olan baøûnû yellÿdi. Stepanov ah ÷ÿkib tÿk oynamaüa getdi. Kabinetinÿ girÿn Øikin portfelini sÿliqÿ ilÿ masanûn östönÿ qoydu. (Øikinin bötön kaüûzlarû mÿxfi vÿ ya tam mÿxfi idi, seyfdÿ saxlanûlûrdû vÿ otaqdan ÷þlÿ ÷ûxarûlmûrdû, lakin portfelsiz gÿzmÿklÿ insanlarûn aülûna tÿsir göcönö zÿif lÿtmÿk olardû. Buna gþrÿ dÿ o, portfelindÿ baha olduüu ö÷ön þzö nön yazûlmadûüû “Oqonyok”, “Krokodil” vÿ “Vok- ruq sveta” jurnallarûnû evÿ aparûrdû.) Sonra xal÷anûn östö ilÿ pÿncÿrÿyÿ tÿrÿf getdi, pÿncÿrÿnin qabaüûnda dayandû – sonra geri, qapûya tÿrÿf qayûtdû. Fikirlÿr, sanki, bu otaqda – sey fin, dolabûn, divanûn dalûnda gizlÿnÿrÿk onu gþzlÿyirdi lÿr – indi dÿ ki hamûsû birdÿn özÿ ÷ûxmûødû vÿ onu ÿhatÿyÿ alûb hÿr birisinÿ ayrûca diqqÿt tÿlÿb edirdi. O qÿdÿr iøi vardû!.. O qÿdÿr iøi vardû!.. Ovuclarû ilÿ aüaran baøûnû ovxaladû. Birincisi, onun uzun aylar boyu özÿrindÿ döøöndöyö vÿ bu yaxûnlarda Yako novun tÿsdiq etdiyi, iødÿ rÿhbÿr tutulmasû ö÷ön qÿbul edilmiø, laboratoriyalarda izah olunmuø, amma hÿlÿ dÿ yolu- na qoyulmamûø bir tÿøÿbbösönön icrasûnû yoxlamalû idi. Bu, mÿxfi jurnallarûn aparûlmasûnûn yeni qaydasû idi. Marfino institutunda sayûqlûüû diqqÿtlÿ tÿhlil etdikdÿn sonra mayor Øikin, ÿslindÿ, he÷ bir mÿxfiliyin gþzlÿnilmÿdiyini möÿyyÿn
720 etdi vÿ bundan qörur duymaüa baøladû. Doürudur, bötön otaqlarda adam boyu höndörlöyöndÿ Lorens firmasûndan qÿnimÿt kimi gþtörölmöø vÿ ömumi sayû ÿlli olan yanmayan polad økaflar dururdu; bötön mÿxfi vÿ ya yarûmÿxfi sÿnÿd- lÿr, mÿxfi sÿnÿdlÿrin yanûnda olmuø bötön digÿr sÿnÿdlÿr nahar fasilÿsi, øam yemÿyi fasilÿsi vaxtû vÿ gecÿlÿr xösusi nþvbÿt÷ilÿrin nÿzarÿti altûnda bu økaflara qoyulub baülanûrdû. Lakin faciÿvi diqqÿtsizlik onda idi ki, økaflara ancaq baøa ÷atmûø vÿ ya hÿlÿ baøa ÷atdûrûlmamûø iølÿr yûüûlûrdû. Lakin ilk olaraq doüan fikirlÿr, fÿrziyyÿlÿr, tÿxminlÿr, yÿni ÿn perspektivli mÿlumatlar økaflara salûnmûrdû. Texnikadan baøû ÷ûxan diribaø casusun tikanlû mÿftili aøaraq zonaya girmÿyi, zibil yeøiklÿrinin birindÿn östönÿ bu cör sxem vÿ ya ÷ertyoj ÷ÿkilmiø kaüûz par÷asûnû tapmasû vÿ zonanû tÿrk etmÿsi kifayÿt edÿrdi ki, Amerika kÿøfiyyatû iøimizin istiqamÿtindÿn xÿbÿr tutsun. Vicdanlû adam olan mayor Øikin bir dÿfÿ hÿtta dalandar Yeqorovu mÿcbur etdi ki, hÿyÿt dÿki zibil qutularûndan birini yanûndaca tþköb-tþköø- dör sön. Bu zaman iki dÿnÿ islanmûø, donub qara yapûømûø, özÿrilÿrindÿ sxem tÿsvirlÿri olan kaüûz par÷asû tapûlmûødû. Øikin bu kaüûzlarûn qûraüûndan tutub polkovnik Yakonovun yanûna gÿtirmÿyÿ ÿrinmÿmiødi. Yakonovun isÿ ÷ÿkilmÿyÿ yeri yox idi! Belÿcÿ, Øikinin fÿrdi mÿxfi jurnallarûn tÿsis olunmasû layihÿsi qÿbul edilmiødi. Lazûmi jurnallar dÿrhal DTN-in dÿftÿrxana mallarû anbarlarûndan alûnmûødû, hÿrÿ- sindÿ dÿ iki yöz bþyök sÿhifÿ vardû, bötön vÿrÿqlÿri nþmrÿ- lÿn miø, qaytanlanmûø vÿ surüuclanmûødû. Belÿ jurnallarûn ÷ilingÿrlÿrdÿn, torna÷ûlardan vÿ dalandardan savayû hamûya paylanmasû nÿzÿrdÿ tutulmuødu. Hamûya baøqa bir kaüûzda deyil, mÿhz bu jurnallarda yazmaq tapøûrûlmûødû. Tÿhlökÿli qara la ma larûn lÿüvi ilÿ yanaøû bu jurnallarûn daha bir östön- löyö var idi: dustaqlarûn döøöncÿ tÿrzlÿri nÿzarÿtÿ gþtörö- lördö! Belÿ ki, jurnalda hÿr gön tarix yazûlmalû idi vÿ mayor Øikin dÿ istÿnilÿn dustaüû yoxlaya bilÿrdi: ÷ÿrøÿnbÿ gönö kim nÿ qÿdÿr döøönöb vÿ cömÿ gönönÿcÿn kimin aülûna Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 721
nÿ qÿdÿr yeni ideya gÿlib. Èki yöz ÿlli bu cör jurnal daha iki yöz ÿlli Øikinÿ dþnÿrÿk hÿr bir mÿhbusun baøû östöndÿ duracaqdû. Mÿhbuslar isÿ hÿmiøÿ hiylÿgÿr vÿ tÿnbÿl olur lar, mömkön olan yerdÿ iødÿn yayûnmaüa ÷alûøûrlar. Möhÿn dis- lÿrin yoxlanmasû, alimlÿrin yoxlanmasû – mayor Øikinin kÿøfi mÿhz bunda idi! (Tÿÿssöf ki, oper÷ekistlÿrÿ Stalin möka fat- larû verilmir.) Bu gön isÿ jurnallarûn paylanûb-paylan ma dû- üûnû, onlarûn necÿ doldurulduüunu yoxlamaq lazûm idi. Bu gön Øikinin ikinci bir qayüûsû hÿbsxanalar idarÿsinin yaxûn gönlÿrÿ nÿzÿrdÿ tutduüu yatablara daxil edilÿcÿk dustaqlarûn siyahûlarûnû tamamlamaq, nÿqliyyatûn mÿhz nÿ vaxt verilÿcÿyini dÿqiqlÿødirmÿk idi. Bundan baøqa, Øikinin döøöncÿlÿrinÿ artûq baølamûø olduüu, amma ÷ox aüûr gedÿn “Torna÷û dÿzgahûnûn sûndû- rûlmasû haqqûnda iø” hakim kÿsilmiødi, on nÿfÿr dustaüûn dÿzgahû 3-cö laboratoriyadan mexaniki emalatxanaya apar- dûüû zaman dÿzgahûn gþvdÿsindÿ ÷at ÿmÿlÿ gÿlmiødi. Bir- hÿf tÿlik istintaq ÿrzindÿ artûq sÿksÿn sÿhifÿyÿ yaxûn kaüûz yazûlmûødû, hÿqiqÿt isÿ özÿ ÷ûxmûrdû: dustaqlarûn hamûsû tÿc- röbÿli adamlar idi. Bir dÿ, Doroninin ona dustaqlarûn, o cömlÿdÿn dÿ Abram sonun, yarûmdairÿvi otaqda Dikkensin kitabûnû oxu- duq larû barÿdÿ xÿbÿr vermiødi vÿ hÿmin kitabûn zonaya necÿ gÿtirilmÿyi ilÿ baülû tÿhqiqat aparmaq lazûm gÿlirdi. Artûq tÿkrar möddÿt almûø Abramsonun þzönö dindirmÿk boø yerÿ vaxt itirmÿk olardû. Demÿli, onun ÿhatÿsindÿ olan azad ÿmÿk daølarû ÷aüûrmaq, hÿr øeyin a÷ûldûüûnû deyib onlarû qorxut maq vÿ bu yolla etirafa nail olmaq qalûrdû. Øikinin bu gön o qÿdÿr iøi vardû ki! (Bir tÿrÿfdÿn dÿ ÷uüul larûnûn bu gön nÿ kimi xÿbÿrlÿr gÿtirÿcÿklÿrini hÿlÿ bil mirdi! Hÿlÿ bilmirdi ki, “Knyaz Èqorun mÿhkÿmÿsi” øÿk- lindÿ ÿdalÿt mÿhkÿmÿsinin ÿlÿ salûnmasûnû araødûrmalû ola- caq!) Øikin naömid tÿrzdÿ gicgahlarûnû ovdu ki, baøûnda dola øan ÷oxsaylû fikirlÿr az da olsa nizama döøsön, otu- ruøsun.
722 Nÿdÿn baølamasû ilÿ baülû tÿrÿddöd edÿn Øikin kötlÿ ara sûna ÷ûxmaq, yÿni gþz-qaøla ona cÿdvÿl özrÿ tÿyin olun- muø vaxtû gþzlÿmÿyÿ imkan vermÿyÿn tÿlÿsik mÿlu matûn ÷at dûr malû olduüunu bildirÿcÿk ÷uüullardan hansû birinisÿ gþr mÿk ömidiylÿ dÿhlizdÿ gÿziømÿk qÿrarûna gÿldi. Nþvbÿt÷i masasûnûn yanûna ÷atan kimi telefonda hansûsa yeni bir qrupdan danûøûldûüûnû eøitdi. Necÿ yÿni? Belÿ tezliklÿ nÿ iølÿr baø verÿ bilÿr? Bazar gönö, Øikin burada olmayanda, obyektdÿ yeni qruplaøma yaranûb? Nþvbÿt÷i hÿr øeyi ona danûødû. Zÿrbÿ sarsûdûcû idi! Nazir möavini gÿlib, generallar gÿlib- lÿr, Øikin isÿ obyektdÿ olmayûb! Mayorun ovqatû tÿlx oldu. Nazir möavininÿ Øikinin sayûqlûüûn qayüûsûna qalmadûüû barÿ dÿ döøönmÿyÿ ÿsas vermÿk! Qabaqcadan xÿbÿrdar etmÿli, vaxtûnda mÿslÿhÿt vermÿli idi: bu cör mÿsul qrupa lÿnÿ tÿ gÿlmiø Rubini – bu ikiözlö, baødan-ayaüa saxta adamû daxil etmÿk olmazdû: kommunizmin qÿlÿbÿsinÿ inan dû üû na and i÷ir, xÿbÿr÷i olmaqdan isÿ boyun qa÷ûrûr! Hÿlÿ bir nöma- yiøkaranÿ tÿrzdÿ saqqal da saxlayûr, yaramaz! Qûrxdûrmalû! Astaca tÿlÿsÿrÿk, uøaq ayaqqabûsû geymiø ayaqlarû ilÿ ehtiyatla addûmlayaraq iribaølû Øikin 21-ci otaüa tÿrÿf yol- landû.
Rubinin dÿ ipini yûümaq olardû: bu gönlÿrdÿ Ali Mÿh kÿ- mÿyÿ iøinÿ yenidÿn baxûlmasû ilÿ baülû nþvbÿti xahiø namÿ yazmûødû. Xahiønamÿyÿ mösbÿt, ya da ki mÿnfi xasiy yÿt- namÿnin ÿlavÿ edilmÿsi (þtÿn dÿfÿlÿrdÿ olduüu kimi) isÿ Øikindÿn asûlû idi. 21-ci otaüûn qapûsû sal, øöøÿ gþzlöklÿrsiz idi. O, qapûnû dþydö. Addûm sÿslÿri gÿlmirdi, amma qapû birdÿn a÷ûldû. Qapû nûn aüzûnda qara kÿkilli Smolosidov dayanmûødû. Øikini gþrÿn dÿ yerindÿn tÿrpÿnmÿdi vÿ qapûnû geniø a÷madû. – Salam, – bu cör qÿbula þyrÿømÿmiø Øikin qeyri-möÿy- yÿn tÿrzdÿ dedi. Smolosidov Øikinin þzöndÿn dÿ ÷ox oper- ÷ekist idi. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 723
Qaraøûn Smolosidov ÿyri qollarûnû yanlara a÷araq boks- ÷u kimi ÿyilib durmuødu. Susurdu. – Mÿn... istÿyirdim... – Øikin þzönö itirdi. – Buraxûn, mÿn sizin qrupla tanûø olmalûyam. Smolosidov yarûm addûm ÷ÿkildi vÿ otaüa giriøi tut ma- üûn da davam edÿrÿk, Øikini barmaüû ilÿ ÷aüûrdû. Øikin þzönö qapû nûn dar ÷ÿr÷ivÿsi arasûna saldû vÿ Smolosidovun bar ma- üûnû izlÿmÿyÿ baøladû. Qapûnûn ikinci tayûna kaüûz yapûø dû rûl- mûødû: “21-ci
OTAÜAGИRMЯYЯ ИCAZЯSИOLANØЯXSLЯRИNSИYAHÛSÛ 1. DTN nazirinin möavini – Selivanovski 2. Øþbÿ rÿisi – general-mayor Bulbanyuk 3. Øþbÿ rÿisi – general-mayor Oskolupov 4. Qrupun rÿisi – möhÿndis-mayor Roytman 6. Mÿhbus Rubin
Dþvlÿt Tÿhlökÿsizliyi Naziri
Abakumov ” Øikin dÿrin ehtiram dolu hÿyÿcanla dÿhlizÿ ÷ÿkildi. – Mÿn... Rubini ÷aüûrmaq... – pû÷ûltû ilÿ dedi. – Olmaz! – Smolosidov eyni cör pû÷ûltû ilÿ ona rÿdd cavabû verdi. 77 Sÿhÿr tezdÿn, tÿmiz havada odun doürayarkÿn, Soloq- din dönÿnki qÿrarûnû bir dÿ gþtör-qoy edirdi. Bÿzÿn sÿhÿrin iøû üûn da gecÿ vaxtû, yarûyuxulu vÿziyyÿtdÿ qÿtiyyÿtli gþrönÿn fikir lÿrin ÿsassûz olduüu özÿ ÷ûxûr. Onun yadûnda nÿ bir kþtök, nÿ dÿ bir zÿrbÿ qalmamûødû – o fikirlÿøirdi.
724 Axûrûna ÷ûxûlmamûø möbahisÿ aydûn döøönmÿyinÿ mane olurdu. Dönÿn Levÿ deyÿ bilmÿdiyi yeni vÿ kÿsÿrli dÿlillÿr bu gön aülûna gÿlirdi. ßn bþyök dilxorluq isÿ dönÿn möbahisÿnin yþndÿmsiz axara döømÿsi, Rubinin bir nþv Soloqdinin hÿrÿkÿtlÿrinin – mÿhz bu gön qÿbul etmÿli olduüu qÿrarûnûn – hakimi olmaq höququ qazanmasû ilÿ baülû idi. Lyovka Rubini dostlarûn siyahûsûndan silmÿk dÿ olardû, lakin onun ortaya atdûüû ÷aüû- rûø silinÿ bilmÿzdi. O, möbahisÿdÿ qalmaüûna davam edir, sancûrdû. Rubin Soloqdinin þz kÿøfinÿ olan höququnu ÿlin- dÿn alûrdû. Ömumiyyÿtlÿ, bötön möbahisÿlÿr kimi bu möbahisÿ dÿ faydalû idi. Tÿrif – bir nþv, buraxûlûø klapanû kimidir, daxili tÿzyiqimizi ÷þlÿ buraxûr vÿ buna gþrÿ dÿ hÿmiøÿ zÿrÿrlidir. Èrad isÿ hÿtta ÿn ÿdalÿtsizi belÿ, qazanûn altûna atûlmûø odun- caq kimidir, ÷ox faydalû øeydir. ßlbÿttÿ, ÷i÷ÿklÿnÿn nÿ varsa, yaøamaq istÿyir. Qeyri-adi fiziki vÿ zehni imkanlarû olan Soloqdinin dÿ þz mÿhsulu nu dÿrmÿk, zÿhmÿtinin bÿhrÿsini gþrmÿk höququ vardû. Dönÿn þzö demiødi: ali mÿqsÿdÿ doüru ancaq ali vasi- tÿlÿr apara bilÿr. ×ay i÷diyi zaman eøitdiyi hÿbsxana özrÿ elanû Soloq- din istehza ilÿ qarøûladû. Bu elan onun uzaqgþrÿnliyinin daha bir söbutu idi. Yazûømanû vaxtûnda kÿsmiødi, arvadû qeyri-möÿyyÿnlik i÷indÿ qalmayacaqdû. Hÿbsxana rejiminin göclÿndirilmÿsi bir daha xÿbÿrdarlûq edirdi ki, vÿziyyÿt get- dikcÿ sÿrtlÿøÿcÿk, “möddÿtin bitmÿsi” ilÿ hÿbsxanadan ÷ûx- maq hallarû daha olmayacaq. Yalnûz kimsÿ “vaxtûndan ÿvvÿl”i qazana bilsÿ. Ya kÿøf vÿ vaxtûndan ÿvvÿl azad olunma, ya da ki he÷ vaxt yaøamamaq. Saat doqquzda Soloqdin birincilÿr arasûnda pillÿkÿnin östönÿ ÷ûxdû vÿ øÿn ÿhvalla, gÿnclik tÿravÿti ilÿ sarûøûn saq- qa lûnû bura-bura (budur, qraf Soloqdin gÿlir) konstruktor böro suna daxil oldu. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 725
Onun qalibanÿ baxûølarû Larisanûn cÿzbedici nÿzÿrlÿri ilÿ rastlaødû. Bötön gecÿni bu qadûn necÿ dÿ onun yanûna can atûrdû! Èndi dÿ onun yanûnda oturmaqdan, onu seyr etmÿkdÿn necÿ dÿ hÿzz alûrdû! Bÿlkÿ, ona bir mÿktub yazsûn. Yox, elÿ mÿqam deyildi. Soloqdin nÿvaziø dolu tÿzimdÿ gþzlÿrini gizlÿtdi vÿ dÿrhal da Yominaya iø tapøûrdû: mexaniki emalatxanaya getmÿk vÿ 114 saylû sifariø ÿsasûnda ne÷ÿ bÿrkidici boltun yonulduüunu dÿqiqlÿødirmÿk lazûmdûr. Bu zaman tÿlÿsmÿyini dÿ xahiø etdi. Larisa hÿyÿcan vÿ ÷aøqûnlûqla ona baxdû. Getdi. Bozumtul sÿhÿr elÿ zÿif iøûq verirdi ki, yuxarû lampalarla eyni vaxtda kulmanlarûn 1 yanûndakûlar da yandûrûlmûødû. Soloqdin kulmanûnûn östönö þrtmöø kirli vÿrÿqi gþtördö – øifrlÿyicinin ÿsas qovøaüû onun gþzlÿri þnönÿ gÿldi. Þmrönön iki ili bu iøÿ sÿrf olunmuødu. Aüûl ö÷ön iki illik ciddi rejim. Èki il sÿhÿrin ÿn yaxøû saatlarû – ÷önki gönön gönorta ÷aüû insan bþyök he÷ nÿ yaratmûr. Belÿ ÷ûxûr ki, bötön bunlar gÿrÿksizdir? Budur, aøkarlayûcû möstÿvi: belÿ eybÿcÿr þlkÿni sevmÿk olarmû? Bu allahsûzlaømûø, saysûz cinayÿtlÿr tþrÿtmiø, he÷ nÿdÿn peøman olmamûø xalq, bu kþlÿlÿr xalqû, qurbanlara, ano nim øÿkildÿ balta altûna qoyulan iøûqlû baølara layiq dir mi? Hÿlÿ yöz, iki yöz il dÿ bu xalq þzönÿ verilÿn yala qane ola caq: belÿ olan halda fikir ÷ûraüûnû ona qurban vermÿyÿ dÿyÿrdimi? Bu ÷ûraüû qoruyub saxlamaq daha vacib deyildimi? Sonra isÿ daha göclö zÿrbÿ vurmaq olar. O, ayaq östÿ durub yaratdûüûnû canûna ÷ÿkirdi. Bötön hÿyatûnûn mÿsÿlÿsini sÿhvsiz hÿll etmÿk ö÷ön bir necÿ saatû vÿ ya dÿqiqÿsi qalmûødû. ßsas vÿrÿqi a÷dû. Vÿrÿq gÿmi yelkÿnitÿk øappûltûlû sÿs ÷ûxardû. ×ertyoj÷u qûzlardan biri, bötön bazar ertÿsi gönlÿrindÿ olduüu kimi, konstruktorlara yaxûnlaøûr vÿ yandûrmaq ö÷ön 1 Kulman – ÷ertyoj÷ÿkmÿ cihazû 726 lazûmsûz vÿrÿqlÿri toplayûrdû. Vÿrÿqlÿri cûrmaq vÿ zibil qabûna atmaq olmazdû, onlar akt özrÿ yûüûlûr vÿ hÿyÿtdÿ yandûrûlûrdû. (Alova bu qÿdÿr etibar etmÿsi mayor Øikinin sÿhvi idi. Niyÿ konstruktor börosunun yanûnda bir ÿmÿliyyat-kons- truktor börosu da yaratmadûlar ki, oturub birinci böronun mÿhv etmÿk istÿdiyi bötön ÷ertyojlarû yoxlasûn?) Soloqdin yaülû yumøaq karandaøû gþtöröb bir ne÷ÿ dÿfÿ qovøaüûn östöndÿn xÿtt ÷ÿkdi vÿ lÿkÿni kaüûzûn östönÿ yaydû.
Sonra vÿrÿqi a÷dû, bir tÿrÿfindÿn azca cûrdû, östönÿ kirli þrtök kaüûzûnû qoydu, altûna da bir dÿnÿ lazûmsûz kaüûz dört- dö, hamûsûnû bir yerdÿ börmÿlÿyib ÷ertyoj÷u qûza verdi: – Ö÷ vÿrÿq, zÿhmÿt olmasa. Sonra yerindÿ oturdu, qaralama ö÷ön mÿlumat kitab- ÷a sûnû a÷araq, qûzlarûn vÿrÿqlÿri hara apardûqlarûnû izlÿmÿyÿ baø ladû. Soloqdin baxûrdû ki, konstruktorlardan kiminsÿ vÿrÿq lÿrÿ baxmayacaüûna ÿmin olsun. Bu zaman möøavirÿ elan etdilÿr. Hamû bir yerÿ yûüûøûb oturdu.
Polkovnik-leytenant, böronun rÿisi, stulundan durma- ya raq vÿ þzönö ÷ox da göcÿ salmayaraq planlarûn yerinÿ yeti ril mÿ sindÿn, yeni planlardan, qarøûlûqlû sosialist þhdÿlik- lÿ rin dÿn danûømaüa baøladû. O, ilin axûrûna kimi möt lÿq øifr- lÿ yi ci nin texniki layihÿsinin hazûrlanmasûnû plana salsa da, þzö dÿ buna inanmûrdû, indi isÿ bötön bunlardan elÿ danû- øûrdû ki, konstruktorlarûna geri ÷ÿkilmÿk ö÷ön yer saxlasûn. Soloqdin axûrûncû sûrada oturmuødu vÿ aydûn baxûøla qar- øûdakû divara baxûrdû. Onun özönön dÿrisi hamar, tÿr idi, bu saat nÿ barÿ- dÿsÿ döøöndöyönö vÿ nÿyinsÿ onu qayüûlandûrdûüûnû demÿk olmazdû. Èlk baxûødan elÿ gþrönördö ki, bu adam möøa vi rÿ- dÿn dincÿlmÿk ö÷ön istifadÿ edir. ßslindÿ isÿ hÿr øey ÿksinÿ idi, Soloqdin ÷ox gÿrgin döøö- nördö. Optik qurüularda gözgö ÷oxbucaqlûlarûnûn iøûüû nþvbÿ ilÿ möxtÿlif özlÿri ilÿ qÿbul vÿ ÿks etdirÿ-etdirÿ fûrlandûqlarû Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 727
kimi, Soloqdinin beynindÿ dÿ fikirlÿr kÿsiømÿyÿn vÿ qeyri- paralel oxlar ÿtrafûnda fûrlanûr vÿ qûüûlcûm sa÷ûrdû. Birdÿn ÿn sadÿ, sadÿlÿrdÿn dÿ sadÿ øöbhÿ daø kimi beyninÿ döødö: Anton bu vÿrÿqi gþrÿndÿn sonra onu izlÿ- mirlÿr ki? Qûzlar qapûdan ÷ûxaran kimi onun øifrlÿyicisini tutub ÿllÿrindÿn almayacaqlar ki? O, iynÿ östöndÿ oturubmuø kimi yerindÿ qurcalanma üa baøladû. Möøavirÿnin sonuna kimi göclÿ dþzdö – tez ÷er tyoj- ÷u qûzlara yaxûnlaødû. Onlar artûq akt yazûrdûlar. – Mÿn bir vÿrÿqi sizÿ sÿhvÿn vermiøÿm... baüûølayûn... Bunu. Bax, bunu. Vÿrÿqi iø yerinÿ apardû. Özöaøaüû masanûn östönÿ qoy- du. ßtrafûna boylandû. Larisa yox idi, he÷ kÿs onu gþr mÿ- miødi. Èri qay÷û ilÿ kaüûzû ortadan kÿsdi, sonra yenÿ dÿ, alû- nan par÷alarû daha dþrd yerÿ bþldö. Bax, belÿ daha etibarlû olar. Mayor Øikinin daha bir sÿhvi: ÷ertyojlarû nþmrÿlÿnmiø vÿ surüuclanmûø vÿrÿqlÿrdÿ ÷ÿk mÿyÿ mÿcbur etmirdi! Otaqdan köncÿ dþnÿrÿk, on altû vÿrÿqin hamûsûnû topa øÿklindÿ kombinezonun altûna qoydu. Masasûn da i÷indÿ hÿmiøÿ kibrit qutusu olurdu; xûrda kaüûz-kuüuzu yandûrmaq ö÷ön. Sakit addûmlarla konstruktor börosundan ÷ûxdû. ßsas dÿhlizdÿn yan dÿhlizÿ, ayaqyoluna tÿrÿf dþndö. Þndÿki otaqda mÿøhur ÷uüul dustaq Tyunyukin kranûn altûnda ÿllÿrini yuyurdu. Arxa otaqda isÿ pissuarlardan ÿlavÿ arakÿsmÿ ilÿ ayrûlmûø dþrd kabina qurulmuødu. Birinci kabina baülû idi (Soloqdin qapûnû ÷ÿkib yoxladû), orta iki kabi na nûn qapûlarû yarûa÷ûq idi, demÿli i÷ÿridÿ he÷ kÿs yox idi, dþr döncö kabinanûn da qapûsû baülû idi, amma dartûlanda a÷ûldû. Qapû nûn rÿzÿsi yaxøû idi. Soloqdin bu kabinaya girdi, qapûnû baü ladû vÿ donub-qaldû. Qoltuüundan iki vÿrÿq ÷ûxardû, “Pobeda” kibrit qutu sunu gþtöröb gþzlÿmÿyÿ baøladû. Tavanda alovun iøûqlan ma sûndan vÿ töstönön bötön otaüa yayûlacaüûndan qorxaraq yandûrmadû.
728 Yenÿ kimsÿ gÿldi. Sonra o da, birinci kabinadakû da ÷ûxûb getdilÿr. Soloqdin kibriti ÷ÿkdi. Kökörd alûødû vÿ sû÷rayaraq onun sinÿsinÿ döødö. Èkinci ÷þpdÿki kökörd sû÷ramadû, lakin alov o qÿdÿr zÿif idi ki, qÿhvÿyi ÷þpö alûødûra bilmÿdi. Fûøûldayaraq, zÿif töstö buüumu verdi, sþndö. Soloqdin örÿyindÿ döøÿrgÿdÿ geniø yayûlmûø sþyöø lÿr- dÿn birini sþydö. Alûømayan vÿ yanmayan kibrit ÷þplÿri! Belÿ øey hansû þlkÿdÿ ola bilÿr? Bunu istÿsÿn dÿ edÿ bilmÿzsÿn! “Pobeda”! “Qÿlÿbÿ”! Bunlar, gþrÿsÿn, necÿ qalib gÿlÿ bildilÿr? Ö÷öncö ÷þp qutuya sûxûlarkÿn sûndû. Dþrdöncösö isÿ artûq qutuda sûnûq idi. Beøinci, ömumiyyÿtlÿ, kökördsöz idi. Soloqdin hirsindÿn birdÿfÿlik bir ne÷ÿ ÷þp ÷ûxartdû vÿ topayla yandûrdû. Alûødûlar. Kaüûzû yaxûnlaødûrdû. Vatman kþnöl söz yanûrdû. Soloqdin kaüûzû ÿyÿrÿk alovu aøaüûdan yuxarû istiqamÿtlÿndirdi. Alov göclÿndi, barmaqlarûnû yan- dûr maüa baøladû. Soloqdin yanan vÿrÿqlÿri ehtiyatla unitazûn qûraüûna, su ÷atmayan yerÿ qoydu. Bir topa da vÿrÿq ÷ûxartdû vÿ onu birincidÿn alûødûrmaüa baøladû. Birinci topa tam yanmûødû. Qara köl bözöømöødö vÿ gÿmi kimi suyun özÿ- rindÿ özördö. Èkinci topa da alûødû. Onu unitazûn qûraüûna qoyan Soloq- din odun östönÿ yeni vÿrÿqlÿr atmaüa baøladû. Yeni atûlmûø kaüûz alovu boüdu, yuxarûya qatû töstö ÷ûxdû. Bu arada kimsÿ gÿlib Soloqdindÿn bir kabina o yana ke÷di. Töstö isÿ ÷ûxûrdû! Gÿlÿn dost da ola bilÿrdi. Döømÿn dÿ. Bÿlkÿ, töstö o tÿrÿfÿ he÷ getmirdi. Bÿlkÿ dÿ, hÿmin adam artûq yanûq iyini duymuødu vÿ hÿyÿcan qaldûracaqdû. Boüazûnda þskörÿk qaynadû, amma Soloqdin onu boüa bildi. Birdÿn kaüûz alûødû vÿ tavana sarû iøûq salmaüa baøladû. Alov gur yanûr, unitazûn qûraqlarûnû qurudurdu, ehtiyat- lanmaq olardû ki, od onu ÷atlada bilÿr. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 729
Daha iki vÿrÿq qalmûødû, lakin Soloqdin onlarû oda atmûrdû. Kaüûz yanûb qurtarûrdû. O, øûrûltû ilÿ suyu buraxdû. Su bötön qara köl topasûnû yuyub apardû. Vÿ hÿrÿkÿtsiz durub gþzlÿmÿyÿ baøladû. Daha iki nÿfÿr sþhbÿt edÿ-edÿ gÿldilÿr: – O hey ÷alûøûr ki, nÿ yollasa þzgÿnin ...cÿnnÿtÿ getsin. – Sÿn osilloqrafda yoxla – kooperasiyanûn kitabû baüla- nacaq!
Getdilÿr. Amma dÿrhal kimsÿ yenÿ gÿldi vÿ qapûnû baü- ladû.
Soloqdin qorxaq kimi gizlÿnmiødi. Birdÿn aülûna gÿldi ki, qalan vÿrÿqlÿrdÿ nÿyin ÷ÿkildiyinÿ baxsûn. Biri könc idi vÿ ÷ertyojun bir qûraüûnû tuturdu. ×ÿkilmiø hissÿni cûran Soloqdin o birisini zibil qutusuna atdû. Èkinci vÿrÿq isÿ qov- øaüûn döz örÿyini ÿhatÿ edirdi. Soloqdin onu sÿbirlÿ xûrda- xûrda, dûrnaqlarû ilÿ göclÿ tuta bilÿcÿk øÿkildÿ doüradû. Suyu buraxdû, øûrûltû sÿsindÿ tez dÿhlizÿ ÷ûxdû. Onu he÷ kÿs gþrmÿmiødi. Bþyök dÿhlizlÿ yavaø-yavaø getdi. Vÿ döøöndö: þz ömid gÿmini yandûrûrsan, qorxduüun isÿ odur ki, unitaz ÷atlamasûn, bir dÿ töstönö gþrmÿsinlÿr. O, böroya qayûtdû. Dalüûn halda Yominanûn boltlar haq- qûnda dediklÿrinÿ qulaq asdû vÿ ondan surÿtin ÷ûxarûlmasûnû tezlÿødirmÿyi xahiø etdi. Qadûn baøa döømördö. Vÿ baøa döøÿ dÿ bilmÿzdi. Onun þzö dÿ hÿlÿ baøa döømÿmiødi. Burada ÷ox øey aydûn deyildi. Yalan÷û “iø gþröntösö” haqqûnda döøön mÿ- dÿn, nÿ ÷ertyoj alÿtlÿri dÿstini, nÿ kitablarû, nÿ ÷ertyojlarû a÷ma dan Soloqdin baøûnû ÿllÿrinin östönÿ qoyub oturmuødu. Gþz lÿri a÷ûq olsa da, he÷ nÿ gþrmördö. Èndicÿ ona yaxûnlaøûb möhÿndis-polkovnikin yanûna ÷aüûr malû idilÿr. Doürudan da, ÷aüûrdûlar amma polkovnik-leytenantûn yanûna.
730 Filtr laboratoriyasûndan gÿlib øikayÿtlÿnirdilÿr ki, sifa riø etdiklÿri iki kronøteynin ÷ertyojunu bu vaxta kimi vermÿ- yib lÿr. Polkovnik-leytenant kobud adam deyildi vÿ özönö turøudaraq dedi: – Dmitri Aleksanû÷, yÿni belÿ ÷ÿtindir? Cömÿ axøamû sifariø edilmiødi axû. Soloqdin þzönö yûüûødûrdû: – Tÿqsirkaram. Mÿn onlarû artûq qurtarûram. Bir saata hazûr olacaq. O, hÿlÿ baølamamûødû, amma deyÿ dÿ bilmÿzdi ki, onun ö÷ön burada cÿmi bir saatlûq iø var. Yüklə 6,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|