Azяrbaycan Respublikasы Tяhsil Nazirliyi Bakы Qыzlar Universiteti



Yüklə 5,11 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə25/31
tarix26.02.2017
ölçüsü5,11 Kb.
#9787
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   31
                                                                                               

Bakı Qızlar Universiteti 
  №2                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
200 
Г.Мамедова   
 
Прививать обучения в вузе биологии  
преподавательскую работу 
 
Резюме 
 
Обучение  средней  школы  биологии  в  статье  посвящена  проблеме 
трудового  воспитания  и  профессиональной  подготовки.  Прививать.  
На  современном  этапе  труда  образование  и  профессиональное  развитие 
нашего  молодого  поколения  это  очень  важно.  Исследования  позволяют 
сделать  вывод  о  том,  что  трудовое  воспитание  учащихся,  и  привить  вы-
сокий уровень pesəyonumunu преподавания биологии материально-техни-
ческой базы в ближайшие, интегрированные возможности для обучения, и 
получил  от  инноваций,  которые  будут  эффективно  использоваться.  
Для  повышения  эффективности  и  качества  образования,  укрепления 
связей  с  основания,  класса  и  внеклассных  мероприятий  в  соответствии  с 
требованиями рыночной экономики улучшилось. 
 
                                                                                            
 
                                                                                             G.Mamedova 
 
Impart training in high school biology teaching job 
Summary 
 
Education high school biology in an article devoted to the problem of labor 
education  and  training.  Vaccinate.  At  the  present  stage  of  labor  education  and 
professional  development  of  our  young  generation  is  very  important.  Studies 
suggest that labor education students and instill a high level of teaching biology 
pesəyonumunu logistical base in the next, integrated learning opportunities, and 
received 
from 
the 
innovations 
that 
will 
be 
used 
effectively. 
To  improve  the  efficiency  and  quality  of  education,  strengthen  ties  with  the 
base class and extracurricular activities in accordance with the requirements of 
a market economy has improved. 
 
 
Редаксийайа дахил олуб: 11.06.2014 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №2                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
201 
FЯLSЯFЯ, SOSИOLOGИYA VЯ 
PSИXOLOGИYA ELMLЯRИ 
 
Tяlяbяlяrиn mцstяqиl ишиnиn tяшkиlиnиn  
psиxolojи яsaslarы 
 
Nиgar Zeynalova, 
fяlsяfя doktoru proqramы цzrя doktorant
ARTPИ 
 
 
 
 
 
е-maиl: nиgarzeynalova777@gmaиl.com 
 
Rяyчиlяr: p.ц.е.d., prof. A.N. Abbasov, 
 
 
p.ц.f.d., dos. N.Ш. Muradova 
 
Aчar  sюzlяr:  tяlяbяlяrиn  mцstяqиl  иши,  mцstяqиl  fяalиyyяt,  иdrak  maraьы, 
mцasиr tяhsиl,  fяallыq, psиxoloj иnkишaf. 
Ключевые  слова:  самостоятельная  работа,  самостоятельная  деятель-
ность,  познавательный  интерес,  активность,  психологическое  развитие, 
современное образование. 
Key  words:  иndependent  work,  иndependent  actиvиty,  cognиtиve  иnterest, 
psychologиcal development, modern educatиon. 
 
Tяlяbяlяrиn mцstяqиl ишиnиn tяшkиlи prosesиndя иdrak maraьыnыn vя fяallы-
ьыnыn юyrяnиlmяsи burada bиr чox яlaqяlи proseslяrиn psиxolojи-иdrakи яsasы-
nыn olmasыnы  mцяyyяn etmишdиr. Bu  иlk nюvbяdя dцшцnmя, mцhakиmя yц-
rцtmя,  яsaslandыrma,  sцbutetmя  kиmи  keyfиyyяtlяrи  yaradan  иntellektual 
proseslяr;  fяalиyyяtdяn  mяmnunluq,  dяrk  etmя  sevиncи,  яldя  etdиyи  naиlиy-
yяtlяrя  gюrя  fяrяh  hиssи  яmяlя  gяtиrяn  emosиonal  proseslяr;  иradи  cяhdlяr, 
mяqsяdyюnlцlцk, qяrarlar qяbulu, иnadkarlыq, qяtиyyяt, dиqqяt яmяlя gяtи-
rяn tяnzиmlяyиcи proseslяr; vя nяhayяt, yenи modellяrи, obrazlarы, tяxяyyцlц, 
maraьы aktuallaшdыran yaradыcы proseslяr aиddиr. 
Psиxoloqlarыn    fиkrиncя  иdrak  fяallыьыnda  ишtиrak  edяn  bиr  sыra  proseslяr  
mцcяrrяd deyиl fиkиr, иradя, dиqqяt, emosиya, tяxяyyцl, fяalиyyяt vя шцurun 
halыnы яks etdиrяrяk ahяngdar шяkиldя hяyata keчиrиlиr. 
Qeyd olunanlarla яlaqяdar hazыrda tяlиm prosesиnиn tяhsиldя шяxsиyyяtиn 
fяrdи иmkanlarыnыn reallaшmasы цчцn яlverишlи шяraиtиn yaradыlmasы vя иctиmaи 
qanunauyьun  иnkишafыnыn  mцxtяlиf  aspektlи  fяalиyyяtlяrlя  tяmиn  edиlmяsи 
problemи aktuallaшыr. 
Mцasиr  alи  mяktяb  tяlяbяsи  иlk  nюvbяdя  иnkишafa  meyl  vя  иmkanы  olan 
gяncdиr. O, cяmиyyяtиn яsas иntellektual potensиalы olaraq mяktяbdяn yenи 
ayrыlan, tяlяbяlиk hяyatыna ayaq basan, lazыmи tяcrцbяsи olmayan vя bu tяc-
rцbяnиn qazanыlmasыnda ehtиyac duyan gяncdиr. Bununla яlaqяdar  mцяllи-
mиn яsas vяzиfяsи bиrиncи kurs tяlяbяsиnиn fяalиyyяtиnиn mцstяqиl ишя uyьun-
laшmasыnы tяшkиl etmяkdиr. 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №2                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
202 
 Bu  иdrak  fяalиyyяtиnиn    иnkишafыnы  nяzяrdя  tutur.  Burada  яsas  mяqsяd 
tяlяbяyя bu fяalиyyяtиn mцvяffяqиyyяtlя иmtahan vermяk цчцn deyиl mцxtя-
lиf bиlиk, bacarыq vя vяrdишlяrя yиyяlяnmяk цчцn vacиb olduьunu aшыlamaq-
dыr.  
L.S.Vыqotskи иnkишafla tяlиm prosesи arasыnda mцrяkkяb яlaqяnиn oldu-
ьunu vя bu яlaqяnиn yaшla яlaqяdar dяyишmяsиnи, иnkишaf proseslяrиnиn tяlиm 
proseslяrи  иlя  цst-цstя  dцшmяmяsиnи,  иnkишaf  proseslяrиnиn  tяlиm  proseslяrи-
nиn ardыnca getmяsиnи qeyd etmишdиr (6). Eynи zamanda o, иnkишafыn mцяy-
yяn  mяrhяlяsиndя  tяlяbяlяrиn  mцxtяlиf  mяsяlяlяrи  mцяllиmиn  rяhbяrlиyи  al-
tыnda, lakиn zaman keчdиkcя иdrak fяallыьыnыn иnkишafы иlя яlaqяdar bu mяsя-
lяlяrиn tяlяbяlяr tяrяfиndяn mцstяqиl шяkиldя hяll edиlmяsиnи qeyd etmишdиr. 
Demяlи, tяlиm dцnяnkи gцnя deyиl, gяnc nяslиn иnkишafыnыn sabahkы gцnцnя 
иstиqamяtlяnmяlиdиr. Bu tяlиmиn tяшkиlиnиn bцtцn formalarы цчцn яsas prиnsиp 
olmalыdыr. 
Mцasиr dюvrdя seчdиyи peшяdяn asыlы olmayaraq gяnc mцtяxяssиs иxtиsasы-
na daиr hяrtяrяflи bиlиklяrя malиk, peшяkar, yaradыcы, tяшяbbцskar olmalыdыr. 
Bu xцsusиyyяtlяr mяhz tяlяbяlяrиn mцstяqиl ишиnиn tяшkиlи prosesиndя forma-
laшыr.  
Elmи  tяdqиqatlar  vя  alи  mяktяblяrdя  яldя  olunan  tяcrцbя  gюstяrиr  kи, 
mцstяqиl ишиn mцtяmadи vя mяqsяdyюnlц tяшkиlи olmasa peшяkar mцtяxяssиs 
olmaq  mцmkцn  deyиl,  eynи  zamanda  mцstяqиl  ишlяmяk  bacarыьы  olmayan  
tяlяbя alи mяktяbи bиtиrdиkdяn sonra peшя fяalиyyяtиndя юzцnц tяkmиllяшdиrя 
dя  bиlmяz.  Bu  sяbяbdяn  tяlяbяlяrиn  mцstяqиl  иши  иdrak-tяlиm  fяalиyyяtиnиn, 
tяhsиlиn  keyfиyyяtиnиn  yцksяlmяsиnиn,  tяlиm-tяrbиyя  prosesиnиn  sяmяrяsиnиn 
artmasыnыn яsasыnы tяшkиl edиr. 
Mцstяqиl иш tяkcя hяr hansы fяnnиn юyrяnиlmяsи цчцn deyиl, o яsasяn, pe-
шя,  elm,  tяlиm  fяalиyyяtиndя  mцstяqиl  ишlяmяk,  problem  hяll  etmяk,  qяrar 
qяbul etmяk, mцxtяlиf vяzиyyяtlяrdя чыxыш yolu tapmaq vя s. kиmи bacarыqla-
rыnыn formalaшmasыnы nяzяrdя tutub. Bu иши bиrиncи kurs tяlяbяlяrиnиn mцstя-
qиl  ишlяmяk  bacarыq  sяvиyyяsиnи  vя  mяzunlardan  tяlяb  olunan  mцstяqиllиk 
sяvиyyяsиnи  tutuшdurub  elя  иш  tяшkиl  etmяk  lazыmdыr  kи,  alи  mяktяbи  bиtиrяn 
mцddяtя  mяzunlar  mцstяqиl  ишlяmяk  bacarыьыnыn  lazыmи  sяvиyyяsиnя  yиyя-
lяnsиnlяr. 
B.Q.Ananyev  hesab  edиr  kи,  tяlяbяlиk  dюvrц  tяhsиl  almaq  vя  hяr  hansы 
peшяyя yиyяlяnmяk цчцn яn яlverишlи dюvrdцr. “Иnsana gяnclиk vя tяlяbяlиk 
dюvrцnцn mцsbяt vя mяnfи cяhяtlяrиnи nяzяrя alaraq шяxsиyyяtиnи, maraqla-
rыnы, hяyat tяrzиnи formalaшdыrmaqda kюmяk olunarsa, o gяlяcяkdя юz tale-
yиnи  hяll  edя  vя  hяyatda  lazыm  olan  dиgяr  bacarыqlarы  formalaшdыra  bиlяr”. 
Bu dюvrdя шяxsиyyяtиn цmumи иnkишafыnы qabaqlayan mцxtяlиf  bacarыqlarыn  
fяal иnkишafы qeyd olunur(5). 
Alи mяktяbя qяbul olan gяncиn юz gцcцnя, gяlяcяyиnя иnam hиssи mюh-
kяmlяnиr. Tяlяbяlиk dюvrцndя gяnclяrиn bиr sыra potensиal иmkanlarы цzя чы-
xыr vя иnkишaf edиr. Bu zaman uьur qazanmaq цчцn qavrama, tяsяvvцr, tя-
xяyyцl,  иdrak  maraьы,  tяnqиdи  tяfяkkцrцn  vя  s.  kиmи  keyfиyyяtlяrиn  olmasы 
яsas amиldиr. 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №2                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
203 
Pedaqojи-psиxolojи fяnlяrиn юyrяnиlmяsи prosesиndя uьur qazanmaq цчцn 
tяlяbя  genиш  иfadя  olunmuш  шиfahи  иntellektя,  zяngиn  sюz  ehtиyatыna,  nиtqя, 
mцcяrrяd  maraьa malиk olmalыdыr.  
B.Q.Ananyev keчиrdиyи tяcrцbяlяr яsasыnda mцяyyяn etmишdиr kи, иdrak 
fяallыьыnыn, sabиt vя davamlы dиqqяtиn,  tяxяyyцl vя yaddaшыn яn yцksяk иn-
kишafы (46,8%)18-22 yaш arasыna, yяnи mяhz tяlяbяlиk dюvrцnя tяsadцf edиr. 
Bu dюvrdя шяxsиyyяt, onun, davranыш tяrzи formalaшыr. Bu zaman яksяr tяlя-
bяlяr qarшыlarыnda mцhцm mяqsяdlяr qoyurlar (5). Bununla яlaqяdar tяlя-
bяlяrиn mцstяqиl ишиnиn tяшkиlи prosesиndя юzцnцtяhsиl vя юzцnцtяrbиyя mяsя-
lяlяrи юn plana чяkиlиr. Tяlяbяlяrиn psиxologиyasыnыn hяr иl dяyишdиyиnи nяzя-
rя alaraq mцstяqиllиyиn tяшkиlиndя onlarыn psиxolojи durumunu nяzяrя almaq 
vacиb mяsяlяdиr. 
Tяlяbяlиk  dюvrцndя  шяxsиyyяtlяrarasы  mцnasиbяtlяrdя  dя  mцhцm  dяyи-
шиklиklяr baш verиr. Bu yaш dюvrцndя qarшыlыqlы anlaшma, empatиya, xeyиrxah 
mцnasиbяt, tolerantlыq, etиbarlыlыьa da tяlяbat artыr. Hяmyaшыdlarla цnsиyyяt 
xцsusи  яhяmиyyяt  kяsb  edиr  vя  шяxsиyyяtиn  иnkишafыnыn  aparыcы  faktorlarыna 
чevrиlиr. 
V.S.Иlиn  (7)  tяlиm  prosesиnиn    sяmяrяsиnиn,  mяnяvи  vя  psиxи saьlamlыьыn 
bиlavasиtя tяlяbяlяrиn yenи шяraиtя uyьunlaшmasыndan asыlы olduьunu mцяy-
yяn etmишdиr. Tяlиm fяalиyyяtиnя uyьunlaшma иdrak metodlarыna yиyяlяnmя-
dяn,  dяrk  etmя  dяyяrlяrиnиn  dцzgцn  иstиqamяtlяnmяsиndяn  asыlыdыr.  Adяt 
edиlmиш  mцhиtиn  dяyишmяsи,  tяlиm  nяtиcяlяrиnиn qяnaяtbяxш  olmamaьы,  шяx-
sиyyяtlяr  arasы  mцnasиbяtlяrиn,  qrupda  arzu  olunan  statusun  яldя  edиlmя-
mяsи,  dцzgцn  peшя  seчиmиndяn  narahatlыq  vя  s.  mяsяlяlяrиn  kяskиnlяшmяsи 
kиmи  amиllяr  stressя,  яsяb  gяrgиnlиyиnя,  yorьunluьa  sяbяb  olur,  psиxиkada 
cиddи  pozuntulara,  aqressиv  davranышa  gяtиrиb  чыxarыr.  Bu  yenиdяnqurma 
proseslяrи alи sиnиr sиstemиnиn  xцsusиyyяtlяrи иlя baьlыdыr. Bununla яlaqяdar 
mцstяqиl  ишиn  tяшkиlи  prosesиndя  hяr  bиr  tяlяbяnиn  fяrdи  xцsusиyyяtlяrиnиn  
mцяllиm tяrяfиndяn юyrяnиlmяsи vacиb amиllяrdяn bиrиdиr. Bu mяlumat tяlя-
bяnиn yenи fяalиyyяt nюvцnя vя eynи zamanda цnsиyyяt mцhиtиnя cяlb olun-
masыnы,  fяalиyyяtиn  psиxolojи  komfort  шяraиtиndя    hяyata  keчmяsиnи  tяmиn 
edиr. 
Alи tяhsиlя yиyяlяnmя prosesиndя tяlяbяlяrиn mцstяqиl ишиnиn яhяmиyyяtи-
nиn  artmasы  bцtцn  alи  mяktяblяr  цчцn  davamlы  tendensиyadыr.  Gяnc  mцtя-
xяssиsя  gяlяcяk  fяalиyyяtиndя  lazыm  olan  bиlиk,  bacarыq  vя  vяrdишlяr:  tяhlиl 
etmяk,  sиntez  etmяk,  hadиsяlяrи  qиymяtlяndиrmяk  vя  s.  yalnыz  mцstяqиl  иш 
prosesиndя formalaшыr. Tяlяbяlяrиn mцstяqиl иши alи mяktяbи mцvяffяqиyyяtlя 
bиtиrmяyиn яsas шяrtlяrиndяndиr, o, иmtahan, mцhazиrя, semиnar kиmи bяra-
bяr  hцquqlu  tяlиm  mяшьяlяsиdиr  vя  eynи  zamanda  dяrsdяn  kяnar  vaxtda  
mцxtяlиf tяlиm tapшыrыqlarыnыn reallaшmasы иlя hяyata keчиrиlиr. Bununla yana-
шы audиtorиya mяшьяlяlяrиnиn sяmяrяsи tяlяbяlяrиn mцstяqиl иdrak-tяlиm fяa-
lиyyяtиnиn  necя  tяшkиl  olunmasыndan  da  чox  asыlыdыr.  “Иdrakи  fяalиyyяtdя 
mцstяqиllиk mяnиmsяnиlmиш bиlиklяrиn praktиkada sяmяrяlи tяtbиqиnи reallaш-
dыrыr. Ona gюrя kи, bu bиlиklяr tяfяkkцrdя xaos kиmи deyиl, mцяyyяn ardыcыl-
lыqla, mцstяqиl dцшцnmя yolu иlя “toplanmышdыr”. Fяallыq canlы mцшahиdя vя 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №2                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
204 
mцcяrrяd  tяfяkkцrlя  praktиkanыn  vяhdяtиndя,  иdrakla  fяalиyyяtиn  dиalektи-
kasыnda tяzahцr edиr. Dяrketmяdя цmumи vяzиfяnи praktиka gюrцr” (4). Bu 
fиkrя яsasяn demяk olar kи, tяlяbяlяrиn mцstяqиl иши nяzяrиyyяnиn tяcrцbяdя 
tяtbиqиnя иmkan yaradыr vя яgяr bu иmkan tяcrцbя vasиtяsиlя tam reallaшыrsa 
demяlи, mцstяqиl иш юz vяzиfяsиnи yerиnя yetиrmиш hesab olunur. Professor A. 
Abbasov  bu mяsяlяnи tяlиmdя шцurluluq prиnsиpи иlя яlaqяlяndиrяrяk hesab 
edиr kи, “tяlиm o zaman sяmяrяlи olur kи, mяktяblиlяr (tяlяbяlяr - N.Z.) fяa-
lиyyяtиn subyektи olsunlar, иdrakи fяallыq gюstяrя bиlsиnlяr. Аlыnmыш bиlиklяrиn 
tяcrцbяdя  шцurlu  vя  mяqsяdyюnlц  tяtbиqиnи  bacarsыnlar”  (1).  Mцяllиm  иlk 
nюvbяdя  tяlяbяlяrиn  bиlиk  vя  bacarыqlarыnыn  иlkиn  sяvиyyяsиnи  mцяyyяnlяш-
dиrmяlи, onlarы tяlиm mяqsяdlяrи, ona naиl olmaq vя nяzarяt yollarы иlя tanыш 
etmяlиdиr.  
Tяlяbя seчdиyи иxtиsasa daиr tяlиm proqramыnы юyrяnmяkdяn яvvяl mцs-
tяqиl ишlяmяyи юyrяnmяlи, mцstяqиl tяlиm fяalиyyяtиnиn  mцvafиq metodиka vя 
texnиkasыna yиyяlяnmяlиdиr. Bununla yanaшы mцstяqиl ишя gиrиш gяlяcяk иxtи-
sasa daиr konkret elmи problemиn qoyulmasы иlя dя tяmиn edиlя bиlяr. Prob-
lemиn  belя  qoyulmasы  fяnn  цzrя  bиr  sыra  konkret  mяsяlяlяrиn  tяdqиqatыnы 
tяxmиn edиr. Belя olan  halda tяlяbя ardыcыl surяtdя bиr mяsяlяnиn юyrяnиl-
mяsиdяn  dиgяrиnя  keчиr,  onda  fяnn  haqqыnda  tam  tяsяvvцr  yaranыr  vя  o, 
fяnnиn  mяzmunu  иlя  tam  tanыш  olur.  Bu  иlk  nюvbяdя  pedaqojи-psиxolojи 
fяnlяrиn tяdrиsи zamanы mцstяqиl  ишиn planlaшdыrыlmasы vя tяшkиlи prosesиndя 
reallaшыr, materиalыn яsaslы mяnиmsяnиlmяsиnи, peшя kompetensиyalarыnыn for-
malaшmasыnы nяzяrdя tutur. Mцstяqиl иш peшя kompetensиyasыnыn artыrыlmasы 
иlя yanaшы юzцnц tяhsиl vя юzцnцtяrbиyяnи dя nяzяrdя tutur. R. Mahmudova 
tяlяbяlяrиn mцstяqиl ишиnиn tяrbиyяvи tяsиrя malиk olmasыnы vurьulayыr. Mя-
sяlяyя яtraflы toxunaraq mцяllиf qeyd edиr kи,  “elmlяrя yиyяlяnmя prosesи-
nиn юzц yaxшы tяrbиyя vasиtяsиdиr. Чцnkи zяhmяtя qatlaшmaq,... fиkrи yazыlы vя 
шиfahи иfadя etmяk bacarыqlarыna, texnologиyalara yиyяlяnmя, dяqиqlиk, dиs-
kussиya vя mцbahиsя mяdяnиyyяtи, иcraчыlыq vя иш tяшkиlatчыlыьы vя s. bu pro-
sesdя,  hяtta  hиss  edиlmяdяn  tяlяbяnиn  daшыdыьы  шяxsиyyяt  keyfиyyяtlяrиnя 
чevrиlиr...  TMИ  tяlяbяnиn  яmяk  qabиlиyyяtиnиn,  mяhsuldarlыq  fяalиyyяtиnиn 
artmasыna tяsиr gюstяrяn amиl kиmи dя dиqqяtи cяlb edиr” (3). Demяlи, tяlя-
bяlяrиn mцstяqиl иши  gяlяcяk peшя fяalиyyяtиnя hazыrlыqla yanaшы tяlяbяnи tяr-
bиyя edиr vя bununla da mяnяvи tяrbиyяnиn яsas vяzиfяlяrиndяn olan sadяlиk 
vя tяvazюkarlыьa aиd  “gяnc nяsиldя юzцnц sadя aparmaq, mцvяffяqиyyяtиnя 
gюrя  yersиz  юyцnmяmяk,  yoldaшlыq  vя  dostluq  tяrbиyяsи...bиr-bиrиnя  kюmяk 
gюstяrmяk vя s.” (2) keyfиyyяtlяrи formalaшdыrыr vя onun hяrtяrяflи шяxsиy-
yяt kиmи иnkишafыnы tяmиn edиr. 
 
Mяqalяnиn aktuallыьы.   Alи  pedaqojи tяhsиlиn mяzmununun  mцasиrlяшmя  
vя иnteqrasиya proseslяrи, tяhsиl sahяsиndя yenи prиorиtetlяr, tяhsиlиn fяlsяfя-
sиnиn  konsepsиyasыnыn dяyишmяsи alи tяhsиl mцяssиsяsиnиn stratejи иstиqamяtи-
nиn yenиdяn baxыlmasыnы nяzяrdя tutur. 
Sosиal, fяlsяfи, pedaqojи-psиxolojи vя metodиk яdяbиyyatda peшя fяalиyyя-
tиndя юzцnцtяkmиllяшmяyя, юzцnцtяшkиlя vя юzцnциnkишafa qadиr olan mцtя-

Bakı Qızlar Universiteti 
  №2                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
205 
xяssиs hazыrlыьы hяr zaman aktual mяsяlяlяrdяn olmuшdur. 
Mяqalяnиn elmи yenиlиyи. Yцksяk peшяkarlыьa malиk mцtяxяssиs hazыrlыьы 
mцasиr  alи  tяhsиl  sиstemиnиn  яsasыnы  tяшkиl  edиr.  Azяrbaycanыn  dцnya  tяhsиl 
sиstemиnя  иnteqrasиyasы,  mиllи  tяhsиlиn  mцasиrlяшmяsи  “alи  tяhsиlиn  Avropa 
mяkanы”  Bolonиya  bяyannamяsи  kontekstиndя  daиm  юz  цzяrиndя  чalышan,  
bиlиklяrиnи genишlяndиrяn vя tяzяlяyяn mцtяxяssиsиn formalaшmasыnы nяzяrdя 
tutur. 
Mяqalяnиn praktиk яhяmиyyяtи vя tяtbиqи. Belяlиklя, tяlяbяlяrиn mцstяqиl 
иши yalnыz mцяllиm fяalиyyяtиnиn yaradыcы tяшkиlи prosesиndя hяqиqи fayda  ve-
rя bиlяr. Mцяllиm tяlяbяlяrиn  иxtиsaslarыna daиr dяrиn vя genиш sahяlяrиn юy-
rяnиlmяsи цчцn mцxtяlиf tяlиm vя tяlиmdяnkяnar fяalиyyяtlяrиnи tяшkиlи etmя-
lи, юyrяnиlяn mюvzunun hцdudlarыndan kяnara чыxmaq  tяlяbatы vя иmkanы 
yaratmalы, daиm tяhsиl almaьa vя юzцnциnkишafa maraq  artыraraq  yaradыcы 
keyfиyyяtlяrиn  formalaшmasыnы  tяmиn  etmяlиdиr.  Belя  olan  halda  gяlяcяk 
mцtяxяssиslяrиn  иdrak-tяlиm  vя  юzцnцtяhsиl  fяalиyyяtи  problemи  hяm  nяzяrи 
hяm dя praktиk cяhяtdяn hяllиnи tapa bиlяr. 
 
 
Яdяbиyyat 
 
1.
 
Abbasov A. Pedaqogиka: Orta иxtиsas mяktяblяrи цчцn dяrs vяsaиtи. 
Bakы: Mцtяrcиm, 2013.  
2.
 
Abbasov  A.,  Яlиzadя  H.  Pedaqogиka:  Alи  mяktяblяr  цчцn  dяrs 
vяsaиtи. Bakы: Renessans, 2000. 
3.
 
Mahmudova  R.  Alи  mяktяbdя  tяlяbя  mцstяqиl  ишиnиn  иmkanlarы  vя 
yollarы. Metodиk vяsaиt. Bakы: Чaшыoьlu, 2005. 
4.
 
Talыbov Y.R., Я.A. Aьayev, И.N. Иsayev, A.И. Emиnov. Pedaqogиka: 
Alи pedaqojи mяktяblяr цчцn dяrs vяsaиtи. Bakы: Maarиf, 1993. 
5.
 
Ананьев  Б.Г.  К  психофизиологии  студенческого  возраста  /  Совре-
менные  психолого-педагогические  проблемы  высшей  школы  /  Под.  ред. 
Б.Г. Ананьева, Н.В. Кузьминой. 
6.
 
Выготский Л.С. Избранные педагогические исследования. М.: Изд-
во АПН РСФСР, 1956.  
7.
 
Ильин В.С. О повышении системности в педагогической подготов-
ке  студентов  к  работе  в  школе  /  Современные  задачи  общеобразователь-
ной школы и проблемы подготовки педагогических кадров: Сб. науч. тр. 
АПН СССР НИИ общей педагогики. М., 1978.  
 
 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №2                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
206 
                                                                                                  Н. Зейналова 
 
Психологические основы организации  
самостоятельной работы студентов 
 
Резюме 
 
Статья  посвящена  актуальной  проблеме  современного  образования-
организации самостоятельной работы студентов. Исследованы психологи-
ческие факторы, способствующие эффективности этой работы и подробно 
описывается  влияние  самостоятельной  работы  на  развитие  личных  кА-
честв студентов  и их  профессиональное формирование. 
 
N. Zeynalova 
Psychologиcal basиs of organиzatиon  
of students’ иndependent work 
 
Summary 
 
The  paper  studиes  one  of  the  most  actual  problems  of  modern 
educatиon-organиzatиon of students’ иndependent work. Also, psychologиcal 
factors,  иnfluencиng  the  effectиveness  of  thиs  work;  and  a  detaиled 
descrиptиon  of  the  иmpact  of  an  иndependent  work  on  the  development  of 
students’  personal  features  and  theиr  professиonal  development  are 
consиdered иn the artиcle. 
 
Редаксийайа дахил олуб: 27.05.2014 
                                                                                                                   
 
 
 

Bakı Qızlar Universiteti 
  №2                                    Elmi əsərlər                                       2014 
 
 
207 
Tükənmə sindromu 
 
           Heyran Zeynalova, 
          ADU–nun müəllimi 
         e-mail:heyranzeynalova@mail.ru 
Rəyçilər:  psix.ü.f.d., dos.U.M.Qəzvini, 
                 psix.ü.f.d., dos.C.Q.Alıyev 
                    
Açar sözlər: tükənmişlik sindomu, iş stressi, apatiya, gender xüsusiyyətləri 
Ключевые  слова:
 
прогар, стресс на работе, апатия, гендерные харак-
теристики
 
Key words:
 burnout, job stress, apathy, gender characteristics
 
 
Hər  bir  gözəllikdə  pislik    axtaranlar  korlanmış  insanlardır,  bu,  günahdır. 
Hər  bir  gözəllikdə  onun  yüksək  mənasını  görənlər  mədəni  insanlardır.  Əsl 
insan isə gözəllikdə elə gözəlliyi görməyi bacaranlardır. (Oskar Uayld) 
Hər  gün  olduğu  kimi,  bu  səhər  də  işə  getmək  üçün  yuxudan  güclə  oyan-
dınız. Yenə özünüzü sanki heç yatmamış, dincəlməmiş kimi hiss edirsiniz. İşə 
getmək  məcburiyyətindəsiniz,  amma  qolunuzu  belə  yataqdan  qaldıra  bilmirsi-
niz.  Nə  geyinmək,  nə  də  səhər  yeməyini  yemək  könlünüzdən  keçir.  Hətta  əl-
üzünüzü də yumaq istəmirsiniz. Uzandığınız çarpayıdan nəzəriniz saatın əqrəb-
lərinə dikilir, saniyələrin sürətlə keçdiyini görür və ürəyiniz daha da sıxılmağa 
başlayır. Əlinizə keçən ən rahat paltarınızı geyinir, qapıdan çıxır və heç kimin 
üzünü  belə  görmək  istəmirsiniz.  Özünüzü  yorğun,  əsəbi,  çarəsiz,  bədbəxt  hiss 
edirsiniz və s. Əgər bu sadaladığımız halların çoxu sizin də həyatınızda baş ve-
rirsə, tez-tez baş ağrılarınız, işə, yaxud da harasa gedərkən yol boyunca addım-
larınızın sizi geri apardığını hiss edirsinizsə, çox təəssüf, siz artıq bu sindroma 
tutulmusunuz… 
Tükənmişlik  сindromu  ilk  dəfə  1974-cü  ildə  psixoloq  Herbert  Freudenber-
ger    tərəfindən,  "uzun  dövrlü  qarşılanmamış  iş  stresinə  bağlı  olaraq,  romantik 
və  fiziki  enerji  tükənməsi  ilə  xarakterizə  patoloji  vəziyyət"  olaraq  təyin  olun-
muşdur.  Ruhi    xəstəlik  hesab  olunmayan  bu  sindrom  artıq  Dünya  Sağlamlıq 
Təşkilatı tərəfindən "Xəstəliklər və sağlamlıq problemlərinin Beynəlxalq statis-
tik  Təsnifatına  (ICD-10)"  daxil  edilib.  Son  zamanlarda  özünüzü  davamlı  bəd-
bəxt,  narahat,  yorğun  hiss  edirsinizsə,  çox  tez  əsəbiləşirsinizsə,  həyatdan  zövq 
ala bilmirsinizsə, səhərlər işə getmək sizə çətin gəlir, hətta işə getməmək üçün 
bəhanələr  tapmağa  çalışırsınızsa,  işinizə  olan  motivasiyanızı  itirmişsinizsə  eh-
tiyatlı olun, demək bu sindrom artıq sizdə başlamış hesab olunur. 
Özünü  hər gün narahat  və  yorğun hiss edənlər, tez əsəbləşənlər, həyatdan 
və  işdən  zövq  ala  bilməyənlər  adətən  "Tükənmişlik  Sindromu"  keçirirlər.  Bə-
zilərində  isə  romantik  və  zehni  problemlər,  baş  ağrıları,  ürəkbulanma,  əzələ 
krampları, bel ağrısı, yuxu pozulmaları olur. Bütün bu əlamətlər depressiya hal-
larının  irəliləmiş  formasıdır  və  günümüzdə  bir  çox  insanın  qarşılaşdığı  prob-

Bakı Qızlar Universiteti 
  №2                                    Elmi əsərlər                                       2014 
Yüklə 5,11 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   31




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin