192
дурур. Мяктяблилярин психоложи дурумуну дяриндян юйряниб, щяр биринин истяк вя
мараг даирясини нязяря алмаг, онларла мещрибан шяраитдя дост олмаг, сямими
давранмаг мцяллимляримизин девизиня чеврилмишдир. Ушаглары саймаг, бир чох
мясяляляри онларла бирэя мяслящят етмяк, онлара щюрмятля йанашмаг, шаэирдляри
низам-интизамлы олмаьа даща да щявясляндирир.
Оху дярсляриндя бцтцн тярбийя нювляри кими, щуманизм тярбийяси дя мяк-
тяблиляря дяриндян ашыланыр. Кичик йашлы ушагларда щуманист щиссляри, дуйьулары
дяринляшдирмяк цчцн, коллективдя тямиз ягидяли педагоjи иглимин йарадылмасыыны
ясас шярт кими гябуl етмяк лазым эялир. Беля ки, щуманизм тярбийяси мяняви
дяйярлярдя, яхлаги нормаларла йцксяк мядяниййят чярчивясиндя щяйата кечири-
лир.
Щуманизм тярбийясиндя башлыcа мясяля, щяр шейдян юнcя, кичик йашлы мяк-
тяблилярдя щуманист щисслярин йарадылмасыдыр. Бу щиссляр онлары инсаны севмяйи,
дяйярляндирмяйя сювг едир.
Бу сащядя ясас аьырлыг ибтидаи ситнифлярдя ана дили, оху дярсляринин цзяриня
дцшцр. Мяктяблиляр оху вя ана дили дярсляриндя инсанла баьлы мятнляри юйряняр-
кян щям йени биликляря сащиб олурлар, щям дя онларда няcиб яхлаги кейфиййятляр
формалашыр. Беля ки, кичик йашлы шаэирдляри дя инсанпярвярлик идейалары дцшцндцр-
мяйя башлайыр. Бу дцшцнъcя иля дя щярякят едирляр.
Мцяллим инсанпярвярлик мювзусунда мятнляри еля изащ етмяли ки, еля тящлил
едилмялидир ки, шаэирдлярдя инсана, бюйцйя, атайа, анайа, аьсаггала гаршы йцк-
сяк емосионал щиссляр, няcиб кейфиййятляр тярбийя едилсин.
Щуманизмля, щуманист тярбийя иля ялагядар мяктяблиляря мцдрик кяламлар,
наьыллар, аталар сюзляри, мясялляр, мащнылар вя с. юйрятмяк вя орадакы инсанпяр-
вярлик дуйьуларыны ашыламаг ибтидаи синиф мцяллимляринин дя гаршысында дуран
ясас мясялялярдяндир.
Щуманизм тярбийясинин оху дярсляриндя дцзэцн тяшкил олунмасында онун
оптимал тяшкили формалары ясас мювге дашыйыр. Форма дедикдя, тярбийянин щямин
сащясинин неcя тяшкил едилмяси яламятляри нязярдя тутулур. Щуманизм тярбийяси-
нин формалары айры-айры йаш дюврляри цчцн мцхтялифдир. Мясялян,
Ы-ЫЫ синифляр цчцн.
- рящмдиллик, хейирхащлыг щагда сющбятляр апармаг;
-гайьыкешлик, диэяр адамларын кядяриня шярик олмаг барядя сющбятляр ет-
мяк;
-дара дцшянляри хилас етмяк, ещтийаcы оланлара кюмяк эюстярмяк, алиcянаб-
лыг, вятян вя миллят наминя фядакарлыг эюстярянляр щаггында щекайяляр оху-
маг;
-дцшмяня-ермяни фашизминя гаршы нифрят йарадан ясярляри охумаг, мцзакиря
етмяк.
-«Биз щуманист инсанларыг» мювзусунда сящярчик кечирмяк;
-щуманизм дярсляри кечмяк;
-инсанпярвярлик мювзусунда шеирляр, щекайяляр охумаг, диафилмляря, кино-
филимляря бахмаг, мащнылары динлямяк;
-щуманизм тярбийяси мювзусунда ян йахшы рясмлярин мцсабигясини кечир-
мяк;
Bakı Qızlar Universiteti
№2 Elmi əsərlər 2014
193
-ойунлар тяшкил етмяк вя с.
ЫЫЫ-ЫВ синифляр цчцн:
-инсанпярвярлик барядя биликляри даща да дяринляшдирмяк вя «инсан амили» иля
баьлы сющбятлярдя фяал иштирак етмяк;
-бу щагда тарихи сянядлярля, бядии ясярлярля таныш олмаг;
-гийаби сяйащят етмяк;
-чаьдаш дюврдя инсанлара мцнасибят, дювлятин cямиййятя мцнасибяти, эюс-
тярдийи гайьы щагда мялумат вермяк;
-«Адам ичиндя» верилишиндя гойулан мясяляляря мцнасибят билдирмяк вя с.
Беляликля, ибтидаи синифлярдя кичик мяктяблилярля апарылан щуманист тярбийя-
синин бцтцн формаларынын еффективлийи ондадыр ки, ушаглара инсан щаггында, она
мящяббят, гайьы щаггында емосионал мцнасибят формалашдырмаг лазымдыр.
Инди ибтидаи синиф шаэирдляриня йени биликляр вермякля йанашы, онлары щума-
низм рущунда бюйцтмяк, мящяббят язми тярбийя етмяк вязифясини шяряфля йе-
риня йерирмяк тяляб олунур.
Оху вя ана дили дярсликляриндя щуманизм анлайышынын башлыcа хцсусиййят-
лярини беля груплашдырмаг мцмкцндцр:
1)
хейирхащлыьа щяср едилмиш мятнляр;
2)
гайьыкешлийя аид мятнляр;
3)
кядяря шярик чыхма мятнляри;
4)
кюмяк эюстярмяйя аид мятнляр;
5)
алиcянаблыг, вятян вя миллят уьрунда фядакарлыг эюстярмяйя аид мятн-
ляр;
6)
дцшмяня нифрят щисси ойадан мятнляр.
Артыг бир нечя илдир ки, тяърцбясини юйряндийимиз габагcыл синиф мцяллими А.
Аббасовун чохиллик фяалиййяти эюстярир ки, оху дярсляриндя шаэирдляр ушаг ядя-
биййатынын ян йахшы инcилярини дяриндян вя щяртяряфли юйрянмякля йанашы, щям
дя мятнлярля онлара йолдашлыг, достлуг, мярд вя мцбариз олмаг кими щиссляр
ашылайыр.
Апрардыьымыз арашдырма вя мцшащидяляр дя эюстярир ки, кичик йашлы мяктябли-
ляр щуманизм барядя фолклор юрняклярини, бядии ясярляри- наьыл, щекайя вя шеир-
ляри чох щявясля мцталия едирляр.
Бядии ясярляр васитясиля шаэирдлярин щуманизм тярбийясиня синифдянхариc оху
материаллары да мцщцм рол ойнайыр. Бу мювзуда мятнляри шаэирдляр щявясля
охуйур, мцталия едир вя ямяли ишляриндя щяйата кечирирляр.
Ушаг ясярляриндя дя щуманизм тярбийяси эениш сяпэидя ашыланыр. Мцасир
ушаг ядябиййатынын гаршысында эянc нясли щуманизм рущунда тярбийя етмяк ки-
ми шяряфли бир вязифя дя дайаныр. Ибтидаи синифлярдян башлайараг ядябиййатда эе-
ниш йер тутан бу мювзу иля щяйати фактларла шаэирдлярин мянявиййатыны мющкям-
ляндирмяк лазымдыр.
Щуманизм ушаг шеирляриндя тяряннцм олунур. Инди онун тярбийяви ролу даща
да артыр.
Ушаг ядябиййаты йени инсан тярбийя едиб йетишдирмяйя хидмят едир. Еля бир
инсан нясли ки, бяшяриййятин индийядяк ялдя етдийи ян демократик, щуманист
Bakı Qızlar Universiteti
№2 Elmi əsərlər 2014
194
наилиййятляри мянимсямиш вя даща йцксяк кейфиййятлярля зянэинляшмиш олсун.
Ушаг бядии ясярляри мящз бу инсанларын мяняви алямини ачыб эюстярян бир айна-
дыр.
Бяшяриййятин тарихи инкишафында щуманизм щиссинин мащиййяти вя тязащцр
формалары йашайыш шяраитиндян вя инсанлар арасындакы мцнасибятин дяйишмяси иля
баьлы дяйишилмиш вя инкишаф етмишдир.
Ибтидаи синиф шаэирдляринин щуманизм тярбийясиндя ана дили фянни гцдрятли тяр-
бийяедиcи имканлара маликдир.
Ибтидаи синифлярин ана дили дярсликляриндя верилмиш бядии парчаларын кюмяйиля
шаэирдляр тярбийянин бу нювцнц дя мянимсяйир, щуманист щисслярин эцcц иля эя-
ляcяйя аддымлайырлар.
Ана дили дярсляри ибтидаи синиф шаэирдляриндя щуманист щисси даща да йцксяк-
дир.
Мягалянин актуаллыьы. Актуаллыг онунла шяртянир ки, щуманизм тярбийясиня
йени дюврдя йанашма орижиналдыр. Бу ваcиб тярбийя нювц щяр бир дярсдя, о cцм-
лядян ана дили дярсляриндя кичик йашлы мяктяблиляря щяр ан ашыланмалыдыр. Бунун
цчцн габагcыл мцяллимлярин, габагcыл мяктяблярин иш тяcрцбясиндян истифадя
олунмалыдыр ки, шаэирдляр бу мцщцм дуйьулары гябул едя билсинляр. Беля тядги-
гатларын актуаллыьы орасындадыр ки, мцяллимляр щуманизм тярбийясинин ашыланмасы
йолларыны, цсулларыны, методларыны юйрянир вя дярсляриня тятбиг едирляр.
Мягалянин елми йенилийи. Йухары синиф шаэирдляриня щуманизм тярбийясинин
ядябиййат дярсляриндя неcя мянимсядилмяси йоллары щаггында чох йазылыб. Бу
мягалядя ися ибтидаи синиф шаэирдляриня оху, ана дили дярсляриндя бу мцщцм тяр-
бийя нювцнцн ашыланмасы йоллары ишыгландырылмышдыр. Елми йенилик бу сащядя апа-
раcаьымыз мцшащидяляр нятиcясиндя цзя чыхыр. Ясас мясяля щуманизм тярбийя-
синин ашыланмасында йени методларын, тядрис вярдишляринин тапылыб тятбиг олунма-
сыдыр.
Мягалянин практик ящямиййяти вя тятбиги. Мягалянин нязяри ящямиййяти
олдуьу кими, практик дяйяри вардыр. Беля ки, бу мягаля васитяси иля мцяллимляр
ибтидаи синиф шаэирдляриня щуманизм тярбийясинин мянимсядилмяси йолларыыны юй-
ряня билир вя тядрис просесиндя уьурла исифадя едя билярляр.
Ядябиййат
1. Азярбайъан дилинин изащлы лцьяти. ЫВ ъилд. Бакы: Елм, 1987
2. Мяммядова Л. Тярбийядя щуманизм вя фярди йанашма мцщцм шяртдир.
// Ибтидаи мяктяб вя мяктябягядяр тярбийя, 1998, № 2
Bakı Qızlar Universiteti
№2 Elmi əsərlər 2014
195
М. Мамедова
Чтение уроки, рассказывая о путях
гуманистического образования
Резюме
В статье анализируются постановка воспитания гуманизму и пути его
привития на уроках чтения и родного языка начальных классов. Даются
рекомендации касательно тесного ознакомления воспитателями, педагога-
ми начальных классов с текстами уроков «чтения», а также текстами вне-
классного чтения и оказания им помощи в усвоении чувств гуманизма.
Дружба, товарищество, дружелюбие, отношению к человеку, заботли-
вость, помощь одиноким, и прочие подобные чувства в текстах для чтения
воспитывают детей в духе гуманизма, формируют их как настоящего
гражданина.
M. Mammadova
Reading lessons, teaching the ways of humanistic education
Summary
In the Article author analyses arrangement of humanistic education and
ways of its inculcation at Reading Lessons and Native Language at
primary schools. There recommendations of close acquaintance of
educators, teachers of primary school with topics of Reading lessons as well
as Topics of home reading, concerning rendering help in learning of
feelings of humanism are given. Friendship, solidarity, friendliness, human
relation, care, help to lonely people, and other similar feelings in topics for
reading nurture children in spirit of humanism, form them as a true citizen.
Редаксийайа дахил олуб: 13.05.2014
Bakı Qızlar Universiteti
№2 Elmi əsərlər 2014
196
Orta məktəbdə biologiyanın tədrisində
əmək tərbiyəsinin aşılanması
Günay Məmmədova,
Odlar Yurdu Universitetinin magistrantı
e-mail:
zahra89@box.az
Rəyçilər: k.t.ü. f.d., dos., B.İ.Cəfərov
b.ü. f.d., dos., Ə.T.Əsgərov
Açar sözlər: əmək, peşəyönümü, tərbiyə, əmək tərbiyəsi, müəllim, şagird,
biologiyanın tədrisi
Ключевые слова: труда, профессиональной, образовательной, труда,
образования, учитель, студент, обучение биологии
Key words: labor, professional, educational, labor, education, teacher,
student, teaching biology
Azərbaycanda siyasi quruluşun dəyişməsi və müstəqillik qazanmağımızla
əlaqədar olaraq iqtisadiyyatın bütün sahələrində, o cümlədən təhsil sistemində
islahat proqramı həyata keçirilmişdir. Respublikamızın təhsil sistemi Avropanın
və dünyanın inkişaf etmiş digər ölkələrinin təhsil sisteminə inteqrasiya etmiş,
yeni milli və bəşəri dəyərlər əsasında qurulmuşdur. Bütünlükdə həyata keçirilən
Təhsil İslahatı və proqramları özünün bəhrəsini verməkdədir.
Çox qədim və keşməkeşli tarixi olan Azərbaycanda ərəb, fars, monqol və
rus işğalı dövründə tərbiyə və təhsil müstəmləkə siyasətinə xidmət etmiş, milli,
vətənpərvərlik, əmək və tərbiyə işinin digər istiqamətləri arxa planda olmuşdur.
Məlum həqiqətdir ki, insan cəmiyyətinin müxtəlif inkişaf mərhələlərində
gənc nəslin tərbiyəsinə, onun şəxsiyyət kimi formalaşmasına diqqət və qayğı da
müxtəlif olmuşdur.
Gənc nəslin tərbiyəsində əmək tərbiyəsinin və əmək mədəniyyətinin tərbiyə
edilməsinin özünəməxsus yeri vardır. Alimlər, müəllimlər, tərbiyəçilər və tə-
lim-tərbiyə işi ilə məşğul olan mütəxəssislər əmək və əmək tərbiyəsinə xüsusi
diqqət yetirmiş, əsərlər yazmışlar. Şagirdlərin tərbiyəsində əməyin qüdrətli va-
sitə olması haqqında dissretasiyalar, monoqrafiyalar, elmi-metodik məqalələr
də çox yazılmışdır.
Orta məktəbdə biologiyanın tədrisində şagirdlərin əmək tərbiyəsi və əmək
mədəniyyətinin yüksəldilməsi üçün çox böyük imkanlar vardır. İstər dərs prose-
sində, istərsə də sinifdənxaric və məktəbdənxaric işlərdə şagirdlərin tərbiyəsin-
də çox böyük əhəmiyyəti olan istiqamətlər mövcuddur.
Apardığımız tədqiqatlar göstərir ki, orta məktəbdə tədris olunan ―Həyat bil-
gisi‖, ―Botanika‖ və ―Zoologiya‖ fənlərinin tərbiyə imkanları daha çoxdur. Bio-
logiya tədrisinin əsas forması olan dərsdə şagirdlər müəllimin rəhbərliyi altında
kifayət qədər nəzəri biliklər alır, bacarıqlara malik olurlar. Qeyd etmək lazımdır
Bakı Qızlar Universiteti
№2 Elmi əsərlər 2014
197
ki, sinifdənxaric və məktəbdənxaric işlər də dərsin məcburi təşkilat forması
olub, dərsin davamıdır.
Bioloji fənlərin şagirdlərdə kənd təsərrüfatı əməyinə meyl və marağın artı-
rılmasında, onların peşəyönümündə rolunu xüsusilə qeyd etmək lazımdır. Res-
publikamız müstəqillik qazandıqdan sonra şagirdlərin kənd təsərrüfatına, aqrar
sektorda çalışan əmək adamlarına rəğbəti artmış, xalqın istifadəsinə verilən və
özəlləşdirilən torpağa münasibət də müsbət mənada dəyişmişdir.
Azərbaycan sovetlər ittifaqının tərkibində olan illərdə mühüm istehsal vasi-
təsi, qiymətli təbii sərvət və əvəzsiz ekoloji mühit olan torpaq sərvətləri dövlə-
tin mülkiyyətində cəmləşmişdi. Müstəmləkə qanunlarına xidmət edən aqrar
sektorda istehsal olunan qiymətli ərzaq və texniki bitki məhsulları – pambıq,
yun, barama, üzüm şirəsi, çay ilkin emaldan sonra ―İttifaq fondu‖ deyilən fond-
da cəmləşdirilir, sonra isə ayrıseçkilik və ədalətsiz bölgü əsasında talan edilirdi.
Məsələn, bədxah qonşularımızın əhalisi və büdcəsi Azərbaycanın əhalisindən
və büdcəsindən çox az olduğu halda bədnam ―İttifaq fondundan‖ onlar daha
çox ―pay‖ alırdılar. Ölkənin idarə edilməsindəki ziddiyyətlər və ədalətsizliklər
hər sahəyə, o cümlədən gənc nəslin tərbiyəsi işinə çox ciddi zərbələr vururdu.
Gənc nəslin tərbiyəsində, onların kənd təsərrüfatı əməyinə yönəldilməsində və
pеşəyönümündə problemlər yaradırdı.
Hal-hazırda torpağa təmənnasız olaraq sahibkarlıq hüququ qazanmış əhaliyə
hər cür azadlıqlar, təsərrüfat və maliyyə müstəqilliyi verilmişdir.
Xüsusi mülkiyyətə əsaslanan kəndli fermer təsərrüfatlarına şagirdlərin eks-
kursiyalarının təşkili zamanı reallıqlar daha qabarıq şəkildə özünü göstərir.
Maddi nemətlər istehsal edən sahələrə şagirdlərin ekskursiyalarının keçirilməsi-
nin səmərəsi onun hazırlanmasından, təşkilindən və düzgün yekunlaşdırılmasın-
dan çox asılıdır.
Biologiyadan məktəbdənkənar tədbirlərdə aparılan peşəyönümü işi dövlət
əhəmiyyəti kəsb edən kompleks problem olub strateji vəzifədir. Bu problem
bilavasitə xalq təsərrüfatının inkişafı, elmi-texniki tərəqqinin sürətləndirilməsi
ilə bağlı elmi kökləri olan məsələdir.
Şagirdlərin əmək tərbiyəsi və peşəyönümü məzmun və metodlarına görə
psixoloji-pedaqoji və tibbi-fizioloji, fəaliyyət dairəsinə görə ictimai, nəticə eti-
barı ilə iqtisadi problemdir. Bütün bunlarla yanaşı məhsuldar qüvvələrin yetiş-
dirilməsində zəruri vasitələrdəndir.
Müxtəlif elm sahələrində əmək tərbiyəsi və peşəyönümü anlayışı müxtəlif
cür izah olunsa da məqsəd birdir: orta məktəb şagirdlərini bu və ya digər fəaliy-
yət sahəsində işləməyə, öz əməyi ilə həm özünə və həm də xalqına fayda ver-
məyə hazırlamaqdan ibarətdir.
Orta məktəbdə biologiya fənninin tədrisində, siinifdənxaric və məktəbdən-
kənar tədbirlərdə şagirdləri kənd təsərrüfatı əməyinə və peşələrinə istiqamətlən-
dirmək üçün səmərəli peşə maarifi işinin aparılması zəruridir. Bunun üçün şa-
girdlərin kənd təsərrüfatı peşələrinin məzmunu, əmək qabaqcılları, müxtəlif pe-
şə sahibləri ilə tanış edilməsi, görüşlərin və ekskursiyaların keçirilməsi daha
çox səmərə verir.
Bakı Qızlar Universiteti
№2 Elmi əsərlər 2014
198
Biologiyadan ayrı-ayrı tədris kurslarının proqramına müvafiq olaraq keçiri-
lən məktəbdənkənar işlər, o cümlədən istehsalat ekskursiyaları şagirdlərin əmək
tərbiyəsində və peşəyönümündə xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Ekskursiya üçün
obyektin seçilməsi, onun məqsəd və vəzifələri də proqramın tələblərinə uyğun
olmalıdır. Ekskursiyanın ərzaq, tikinti, sənaye və kənd təsərrüfatı istehsalatı sa-
hələrində keçirilməsi, orada insanların iş şəraiti ilə şagirdlərin tanış edilməsi,
peşələr haqqında məlumatların verilməsi məqsədyönlü şəkildə təşkil edilməli-
dir.
Biologiya fənnindən şagirdlərin aparılmalı olduğu istehsalat sahələri qabaq-
cıl olmalı, müasir tələblərə cavab verməli, eyni zamanda şagirdlərin əmək tərbi-
yəsinə və dünyagörüşünə müsbət təsir göstərməlidir. Ekskursiya obyekti məktə-
bə yaxın olarsa bu daha məqsədəmüvafiqdir. Müəllim obyekti müəyyən etdik-
dən sonra özü əvvəlcə obyektə getməli, oradakı şəraitlə tanış olmalıdır. Əvvəl-
cədən ekskursiyanın planı tutulmalı, burada şagirdlərin vəzifələri və görəcəyi
işlər öz əksini tapmalıdır.
Şagirdlər ekskursiyada olan zaman əmək intizamına, əməyin təhlükəsizliyi-
nə ciddi əməl etməlidirlər. Onlar istehsal proseslərinin mexanikləşdirilməsi,
elektrikləşdirilməsi, avtomatlaşdırılması, kimyalaşdırılması və kompüterləşdi-
rilməsi yolu ilə insan əməyinin yüngülləşdirilməsini, məhsuldarlığın yüksəldil-
məsini, məhsulun keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasını öyrənməlidirlər.
Biologiyadan kənd təsərrüfatına – heyvandarlıq fermasına, tarlaya, quşçuluq
fabriklərinə, emal müəssisələrinə təşkil edilən ekskursiyalar zamanı şagirdlər is-
tifadə olunan texnika, texnologiya və əməyin təşkili qaydaları ilə yaxından tanış
olurlar. Əl əməyi ilə mexanikləşdirilmiş əməyi müqayisə edə bilirlər. Onlar is-
tehsal prosesində əməyin yüngülləşdirilməsini, məhsuldarlığın artırılmasını
əyani şəkildə görür və öyrənirlər. İstehsalat ekskursiyasının əsas və başlıca və-
zifəsi yaşlıların əmək fəliyyəti ilə tanışlıq, ayrı-ayrı əmək növlərinə dair təsəv-
vürlərin genişləndirilməsi, müşahidəçilik qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsi və
peşəyönümü işinin həyata keçirilməsindən ibarətdir.
Şagirdlərin əmək tərbiyəsində və peşəyönümündə istehsalat ekskursiyaları-
nın əhəmiyyətini nəzərə alaraq, onun hazırlanması və keçirilməsi zamanı aşağı-
da göstərilən məslələrə diqqəti artırmaq lazımdır:
1. Proqram materialını planlaşdırarkən yerli şəraiti nəzərə almaqla ekskursi-
ya obyektinin və keçirilməsi vaxtının müəyyənləşdirilməsi;
2. Keçiriləcək ekskursiyanın təlim-tərbiyə məqsədinin aydınlaşdırılması;
3. Seçilmiş ekskursiya obyekti ilə ümumi tanışlıq;
4. Ekskursiyanın geniş planının tərtib edilməsi;
5. Ekskursiyanın məqsəd və vəzifəsini başa salmaq üçün ekskursiya rəhbəri-
nin hazırlanması;
6. Ekskursiyanın keçirilməsi ilə əlaqədar şagirdlər arasında vəzifə bölgüsü
aparılması, lazım olacaq avadanlıqların müəyyənləşdirilməsi;
7. Ekskursiyaya gedərkən münasib nəqliyyatın seçilməsi;
8. Köməkçinin müəyyənləşdirilməsi və ona vəzifəsinin başa salınması.
Aparılmış tədqiqatlar aşağıdakı nəticələri söyləməyə imkan verir:
Bakı Qızlar Universiteti
№2 Elmi əsərlər 2014
199
1. Orta məktəb şagirdlərinin əmək tərbiyəsini və peşəyönümünü günün tə-
ləbləri səviyyəsində aşılamaq üçün müasir təlim metodlarından və inteqrativ tə-
lim imkanlarından səmərəli istifadə olunması məqsədəuyğundur;
2. Orta məktəblərdə şagirdlərin bioloji fənlərdən aldığı nəzəri bilikləri prak-
tiki olaraq möhkəmləndirmək üçün tədrisin maddi-texniki bazası olan tədris-
təcrübə sahələrində işin yaxşılaşdırılması, kəndli-fermer təsərrüfatları hesabına
baza müəssisələri ilə əlaqələrin daha da möhkəmləndirilməsi təmin olunmalıdır;
3. Tədris prosesini tamamlayan sinifdənxaric və məktəbdənkənar işin səmə-
rə və keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün zəruri tədbirlər görülməsi vacibdir.
Məqalənin aktuallığı. Sovet hakimiyyəti dağıldıqdan və respublikamız
müstəqillik qazandıqdan sonra bazar iqtisadiyyatına keçildiyi, xüsusi mülkiyyə-
tə geniş imkanlar verildiyi müasir dövrdə gənc nəslin əmək tərbiyəsinin və pe-
şəyönümünün əsas istiqamətlərinin tətbiq olunması xüsusi aktuallıq kəsb edir.
Məqalənin elmi yeniliyi. Biologiya tədrisinin kənd təsərrüfatı əməyi ilə in-
teqrasiyası, xüsusi mülkiyyətə və maddi maraq prinsipinə əsaslanan məhsuldar
əməyin şagirdlərin tərbiyəsinə, onlrın hərtərəfli inkişafına təsirinin tətqiq olun-
ması məqalənin elmi yeniliyi hesab olunur.
Məqalənin praktik əhəmiyyəti və tətbiqi. Məqalə orta məktəbin biologiya
və əмək hazırlığı (texnologiya) müəllimləri üçün faydalı vəsait ola bilər.
Ədəbiyyat
1.
―Təhsil haqqında‖ Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı, 2009.
2.
Nurəddin Kazımov. Ali məktəb pedaqogikası. Бакы: Əlfərul. 2006.
3.
Z.Qaralov. Tərbiyə. I cild. Bakı, 2003.
4.
Z.Оrucov, Y.Rzayeva. Texnologiya (əmək hazırlığı): Tədris vəsaiti.
Bakı, 2006.
5.
Ə.Hüseynov, T.Abdullayeva. Biologiya tədrisinin müasir metodikası:
Dərslik. Bakı, 2012.
6.
Ə.Əhmədov, K.Məcidov. Məktəblilərin peşəyönümü: Dərs vəsaiti.
ADPU-nin nəşriyyatı, Bakı: 1990.
7.
M.Babayev, M.Məcidov. Biologiyanın tədrisi metodikası: Dərslik. Bakı:
Çaşıoğlu. 2008.
8.
R.Babayev, B.Cəfərov. Kənd təsərrüfatı əməyi: Dərslik. Bakı, 1990.
Dostları ilə paylaş: |