B. E. Turayev, X. Isayev, G. O. Akbarova tabiiy fanlarning

Analitik psixologiya.
Freyd — individ (shaxs) bolaligidan, un­
ing shogirdi K.Yung (u o ‘z yo'nalishini “psixologiya” deb atagan) 
ibtidoiy madaniyatdan kelib chiqadi deb hisoblaydi. Yung bo'yicha, 
odamning faqatgina mayllari ongsizlik sohasini tashkil etmaydi. U 
yerda odamga xos bo'lgan barcha jam oa arxetiplari joylashadi.
Arxetiplar — asosiy chizmalardir. Biz “ instinktlar” deb ataydigan 
ko‘rsatkich fiziologik niyatlar sanaladi va sezgi a’zolari orqali idrok 
etiladi.
Odam olamga murakkab ruhiyat bilan kirib keladi, unda ong­
sizlik instinktlari ham, ongsizlik arxetiplari ham mujassam b o ia d i. 
“Fikr shakllari, mukammal deb tushuniladigan imo-ishoralar va ko'p 
sonli yo'l-yo'riqlar namunalarga bo‘ysunadi. bu namunalar esa odam 
reflektor fikrlashga ega bo'lm asdan ancha oldin shakllanib bo'ladi.
109

---

Hatto shunday hisoblash ham mumkinki, odam qobiliyatining ref- 
lekslarga javoban ancha avval paydo boMishi his-tuyg‘u iztiroblari- 
dan azob chekish oqibatlardan kelib chiqqan” .
Yung bo‘yicha, “Ong his-tuyg‘ulardan taraqqiy etgan, ongsizlik, 
aql-idrok rivojlanishining qonuniy davri sifatida keltirib chiqargan. 
Embrion rivojlanishi uning ibtidoiy tarixini qanday qilib qaytarsa, 
aql-idrok ham bir qator tarixdan oldingi bosqichlar orqali o ‘tish y o ‘li 
bilan taraqqiy etadi”, bu bosqichlar y o ‘qolmay, odam ichida mavjud 
bo‘ladi.
Zamonaviy kishi oqilona va samarali ish k o ‘rganiga qaramay 
hech narsani ko‘rmaydi, u “kuchlar”ga berilgan, ulaming nazora- 
tidan tashqarida bo‘ladi. Uning shaytonlari va xudolari hech ham 
y o ‘qolmagan, ular bor-yo‘g ‘i yangi nomlarni olgan. Va ular odamni 
o ‘zining bezovtaligi, xira tushunishi, psixologik jum boqlari, dorilar 
(ichkilik va tamaki)ga to ‘ymas chanqoqligi va eng avvalo juda ham 
ko'p kasalliklari (nevrozlari) bilan ushlab turadi.
Ongsizlik instinktiv mayllar va havaslami boshqaradi, ular te- 
gishli fikr shakllarida ifoda etiladi. 
Arxetiplar
umuman afsona, din, 
m a’naviy madaniyatni yaratadi. Yung hisoblashicha “Biz shaxsiyat 
majmualariga ongning bir tomonlama yoki nuqsonli y o ‘l yo‘riqlari 
deb qaraymiz; huddi shunday dindan kelib chiqqan afsonalami ham 
umuman olganda xavotirda bo‘lgan va iztirob chekuvchi insoniyat 
uchun