B. N. Oripov tasviriy san’at va uni 0 ‘qitish metodikasi

0 ‘ymakorlik 
— o ‘zbek amaliy san’atining uzoq tarixga ega 
b o ‘lgan sohasi b o ‘lib, u yog‘och, tosh, ganch, metall, suyak, 
loy kabilam i o ‘yib, qirqib, yo ‘nib, badiiy bezatish san’atidir. 
0 ‘ymakorlik san’ati o ‘zining ishlanishi va materialiga ko‘ra turlarga 
ajraladi. Uning yog‘och, suyak, ganch, toshtaroshlik va metall 
o‘ymakorligi kabi turlari mavjud.
Yog‘och o ‘ymakorligi
— ham m a xalqlar kabi o ‘zbek xalqida 
ham keng om m alashgan b o ‘lib, bu san’at uylam ing shipidan 
tortib, ustun, xari-to ‘sinlari, kam izlari, eshik-deraza, ro ‘zg‘or 
buyumlari, m ehnat qurollari, bolalar o ‘yinchoqlarigacha beza- 
tishda q o ‘llaniladi. Buxoro, Xiva, Sam arqand, Q o ‘qon kabi 
k o ‘hna shaharlarda hozir ham yog‘och o ‘ymakorligining nodir 
nam unalari saqlanm oqda. Bu yerlardagi o ‘yib gul ishlangan 
ustunlar, karniz, ayvon peshtoqlari, darvoza va eshiklar, k o ‘p 
qirrali stollar, kursilar, o'zining nozik, go‘zal va tiniq kom po- 
zitsiyalari bilan kishini hayratga soladi. Bu san ’at bugungi kunda 
ham o ‘z mavqeyini yo ‘qotm ay, tobora takom illashib, o ‘zbek
30

---

m e’morchiligi va amaliy san’atida yetakchi san’at turi sifatida 
rivojlanmoqda.
Suyak o ‘ymakorligi
— asosan fil, kiyik, morj va boshqa 
hayvonlaming shox va suyaklariga o ‘yib pardoz berish, gul va 
naqshlar ishlash san ’ati b o ‘lib hisoblanadi. Bu san ’at ancha 
murakkab bo‘lib, san’atkor eng aw al suyakni m a’lum bir shaklga 
keltirib, so‘ngra unga pardoz beradi va o‘yib naqsh yoki biron 
tasvir ishlaydi. Bu san’at turi bilan bugungi kunda juda ko‘p 
yodgorlik buyumlari yaratilmoqda.
Ganch oymakorligi
— bugungi kunda keng qo‘llanilayotgan 
me’morlik san’atining ajralmas qismi bo‘lib qolmoqda. Ganch oq rangda 
bo‘lib, gips va tuproq aralashmasidan tayyorlanadi. Ganch san’ati 
bezagi uchun awalo devor ganch bilan suvalib, tekislanadi. So‘ngra 
yuzaga ulgi (ganch o'yadigan maxsus asbob) yordamida tasvirlar 
(naqsh yoki biron bezatish elementi) chiziladi. So'ngra tasvirlaming 
katta hajmdagilari o‘yib chiziladi va keyin mayda elementlar o‘yib 
olinadi. Tasvirlar to la ishlab bo‘lingach, pardozlanadi.
Hozirgi kunda Toshkent metropolitenining barcha bekatlarida 
o ‘zbek ganchkorligining nodir nam unalari qo‘llanilmoqda. Res- 
publikamizning barcha shahar va qishloq, posyolkalarida ganch 
o ‘ymakorligi san’atidan san’at saroylari, kino-teatrlar, klublar, 
maktab, o ‘quv yurtlari va boshqa joylam i bezatishda keng foyda- 
lanilmoqda. Shu boisdan ham bu san’at o ‘zining yangi-yangi 
qirralari bilan boyib, takomillashib bormoqda.
0 £ymakorlik san’atida — metall, tosh kabi materiallar ham
juda keng kolam da qo‘llanilmoqda. Metall o‘ymakorligining klassik 
an ’analari davom ettirilib, bugungi kunda ro ‘zg‘or buyumlari, 
zargarUk buyumlari, m ehnat qurollari va yodgorlik buyum lari 
shu uslubda bezatilm oqda. Tosh o ‘ym akorligi hozirgi kunda 
k o ‘p ro q binolarning peshtoq h am da fasadlari, m o n u m en tal 
yodgorlik, haykallar va boshqa yodgorlik buyumlarini tayyorlashda 
keng qo‘llanilmoqda. M arm ar toshlardan bu maqsadda juda keng 
foydalanilmoqda.