B. N. Oripov tasviriy san’at va uni 0 ‘qitish metodikasi

57

---

Qiya chiziqlar
chizishda
Qisqa shtrixlashda
Yoy chiziqlar
chizishda
Uzun shtrixlar
o‘tkazishda
Qiya-tik
chiziqlar
chizishda
Uzun, ingichka
shtrixlar chizishda
To‘g‘ri-ochiq
chiziqlar
chizishda
Uzun, yo‘g‘on
Kengroq tekislikni 
shtrixlar berishda
bo'yashdagi shtrixlar
chizishda
12- rasm. Qalam ushlash va shtrixlash.
Rasm chizish uchun unchalik qiyin bo'lmagan predmetlami 
tanlash, ulami yaxshilab kuzatish, tahlil qilish kerak. Tahlilda esa 
predmetning shakli, tuzilishi, rangi, turish holatlari sinchiklab 
kuzatiladi, ulami qanday tasvirlash haqida atroflicha fikrlab olinadi.

---

13- rasm. 
Narsaning o ‘ziga qarab rasmini chizish.
59

---

Odatda, rasm chizuvchi eng awalo predmetning ikki oMchovi, 
ya’ni balandligi va ejiim yaxshi chamalay olishi lozim. Shu bilan 
birga, balandligi va eni yaxshi ko‘rinadigan, ya’ni yassi shaklga 
ega bo‘lgan predmetlar rasmini chizishni atroflicha o‘rganib olish 
zarur. Shu boisdan narsaning o'ziga qarab rasm chizishni ba­
landligi va eni asosida yoki yon tomonidan, umuman, bir tomo- 
nidan qaraganda predmet haqida to‘la tasawur beradigan narsalar 
rasmini chizish bo‘yicha mashq qilishdan boshlash maqsadga 
muvofiqdir.
Bunday predmetlar qatoriga daftar varag‘i, daftar muqovasi, 
uchburchak chizg‘ich, konvertlar, bayroqcha, kapgir, arra, barg- 
lar, belkurak, baliq kabilar kiradi.
Bu predmetlar rasmini chizish bo‘yicha malaka hosil qilin- 
gach, hajmli predmetlar rasmini chizishni boshlash mumkin. 
Albatta, dastlab geometrik shakllardan hajm birligi sifatida qabul 
qilingan kub rasmini chizish maqsadga muvofiq. Chunki, kub 
predmetlaming uch o‘lchovini to la ko‘rsatib beradigan yagona 
shakldir. Shu boisdan tasviriy san’atdan bilim va malaka berishning 
bosh didaktikasi — sistemali, ya’ni osondan qiyinga qarab borish- 
dan iboratdir. Narsaning o ‘ziga qarab rasm chizish o‘quvchiga 
rasm chizishni o‘rgatishning va badiiy ijodga yo‘llashning asosiy 
omilidir. Ishni rasmdagidek sistemada olib borish keyingi ijobiy 
natijalar garovidir (13- rasm).
Rasm chizuvchi malakasining oshib borishi bilan rasmi 
chiziladigan predm etlar va postanovkalar murakkablashtirib 
boriladi. Natura, naturmort va postanovka uchun qush va hay- 
vonlar, hatto odam qomatini tasvirlashni ham tavsiya etish 
mumkin.